DOI article:
Kriegseisen, Jacek: Złotnicy z rodziny Tolckemit czynni w Elblągu w XVII i XVIII w.
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.45145#0065
Kubki o dekoracji podobnej do wspo-
mnianego, ozdobione ornamentem roślin-
nym, wstęgowym i wstęgowo-cęgowym,
częściowo złocone, z dekoracją umiejsco-
wioną przy górnej i dolnej krawędzi płaszcza
lub tylko przy górnej, znane są z terenu Prus
Królewskich, głównie z Gdańska, z pierwszej
i drugiej ćwierci XVIII w. Wzorem formalnym
były dla nich z pewnością wytwory augsbur-
skie116, takie jak projekty naczyń i ich dekora-
cji (ii. 23) wykonane przez Johanna Erharda
Heuglina II (zm. w 1757 r.) i opublikowane
w Augsburgu w 1721 r. przez Johanna Jacoba
Baumgartnera (zm. w 1744 r.)117. Natomiast
inspiracji dla grawerunków złotnik mógł szu-
kać w kilku seriach (Neu inventirtes Laub- und
Bandel-Werck) wzorników opracowanych
np. przez Johanna Leonharda Eislera (zm.
w 1733 r.) i wydanych przez Johanna Chri-
stopha Weigela (zm. w 1726 r.) w Augsburgu
(il. 24-25). Wydawnictwa prezentujące nowe
formy naczyń i modną ornamentykę były roz-
11. 22. Sigismund Tolckemit II, kubek, druga
ćwierć XVIII w., Elbląg, fot. z archiwum autora
powszechnione w Europie, wykorzystywane
i naśladowane, a często wiernie kopiowane
nawet w odległych ośrodkach złotniczych.
Z około połowy XVIII w. pochodzą jesz-
11. 23. Johann Erhard Heuglin II,
karta z projektami naczyń i dekoracji,
fot. z archiwum autora
cze dwa naczynia związane z Sigismundem Tolckemitem II, a mianowicie
kubki z pokrywami. Korpus pierwszego z nich łagodnie zwęża się ku dołowi
i jest wsparty na niskiej wyodrębnionej stopie, a wysoka, miękko profilowana
pokrywa została zakończona gałeczką. Na kubku wygrawerowano wolutowo-
-akantowy kartusz z inicjałami w środku: „I. S.”. Stopa, brzeg wylewu i pokrywy,
gałeczka oraz wnętrze kubka i pokrywy są złocone (il. 26)118. Drugi zabytek,
o podobnie budowanej formie, gładkim dzwonowatym płaszczu i wydzielonej
wylewu 8,3 cm, śr. krótsza wylewu 6,8 cm, śr. dłuższa stopy 4,6 cm, śr. krótsza stopy 3,8 cm, ciężar
około 116 g, zob. Jacek Kriegseisen, Rzemiosło artystyczne w Prusach Królewskich [w:] Prusy Kró-
lewskie. Społeczeństwo, kultura, gospodarka, 1454-1772, red. Edmund Kizik, Gdańsk 2012, s. 381,
tu błąd druku - omyłkowo datowany na pierwszą połowę XVIII w.
116 Kubek wykonany w Augsburgu, zbliżony formą i dekoracją, w 2011 r. był oferowany
przez Galerię Neuse z Bremy na Europejskich Targach Sztuki (TEFAF) w Maastricht.
117 Johann Erhard Heuglin, Ganz neue Erfindung unterschiedłicher Arten von Servicen denen
der Gołdschmids-Kunst zugethanen zu besonderem Nutzen, Augsburg 1721.
118 Własność prywatna w Monachium; wymiary: wys. 12,5 cm, śr. wylewu 7,5 cm, ciężar
165 g, zob. Kriegseisen, Złotnictwo elbląskie..., s. 77.
65
mnianego, ozdobione ornamentem roślin-
nym, wstęgowym i wstęgowo-cęgowym,
częściowo złocone, z dekoracją umiejsco-
wioną przy górnej i dolnej krawędzi płaszcza
lub tylko przy górnej, znane są z terenu Prus
Królewskich, głównie z Gdańska, z pierwszej
i drugiej ćwierci XVIII w. Wzorem formalnym
były dla nich z pewnością wytwory augsbur-
skie116, takie jak projekty naczyń i ich dekora-
cji (ii. 23) wykonane przez Johanna Erharda
Heuglina II (zm. w 1757 r.) i opublikowane
w Augsburgu w 1721 r. przez Johanna Jacoba
Baumgartnera (zm. w 1744 r.)117. Natomiast
inspiracji dla grawerunków złotnik mógł szu-
kać w kilku seriach (Neu inventirtes Laub- und
Bandel-Werck) wzorników opracowanych
np. przez Johanna Leonharda Eislera (zm.
w 1733 r.) i wydanych przez Johanna Chri-
stopha Weigela (zm. w 1726 r.) w Augsburgu
(il. 24-25). Wydawnictwa prezentujące nowe
formy naczyń i modną ornamentykę były roz-
11. 22. Sigismund Tolckemit II, kubek, druga
ćwierć XVIII w., Elbląg, fot. z archiwum autora
powszechnione w Europie, wykorzystywane
i naśladowane, a często wiernie kopiowane
nawet w odległych ośrodkach złotniczych.
Z około połowy XVIII w. pochodzą jesz-
11. 23. Johann Erhard Heuglin II,
karta z projektami naczyń i dekoracji,
fot. z archiwum autora
cze dwa naczynia związane z Sigismundem Tolckemitem II, a mianowicie
kubki z pokrywami. Korpus pierwszego z nich łagodnie zwęża się ku dołowi
i jest wsparty na niskiej wyodrębnionej stopie, a wysoka, miękko profilowana
pokrywa została zakończona gałeczką. Na kubku wygrawerowano wolutowo-
-akantowy kartusz z inicjałami w środku: „I. S.”. Stopa, brzeg wylewu i pokrywy,
gałeczka oraz wnętrze kubka i pokrywy są złocone (il. 26)118. Drugi zabytek,
o podobnie budowanej formie, gładkim dzwonowatym płaszczu i wydzielonej
wylewu 8,3 cm, śr. krótsza wylewu 6,8 cm, śr. dłuższa stopy 4,6 cm, śr. krótsza stopy 3,8 cm, ciężar
około 116 g, zob. Jacek Kriegseisen, Rzemiosło artystyczne w Prusach Królewskich [w:] Prusy Kró-
lewskie. Społeczeństwo, kultura, gospodarka, 1454-1772, red. Edmund Kizik, Gdańsk 2012, s. 381,
tu błąd druku - omyłkowo datowany na pierwszą połowę XVIII w.
116 Kubek wykonany w Augsburgu, zbliżony formą i dekoracją, w 2011 r. był oferowany
przez Galerię Neuse z Bremy na Europejskich Targach Sztuki (TEFAF) w Maastricht.
117 Johann Erhard Heuglin, Ganz neue Erfindung unterschiedłicher Arten von Servicen denen
der Gołdschmids-Kunst zugethanen zu besonderem Nutzen, Augsburg 1721.
118 Własność prywatna w Monachium; wymiary: wys. 12,5 cm, śr. wylewu 7,5 cm, ciężar
165 g, zob. Kriegseisen, Złotnictwo elbląskie..., s. 77.
65