DOI article:
Kriegseisen, Jacek: Złotnicy z rodziny Tolckemit czynni w Elblągu w XVII i XVIII w.
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.45145#0067
wmontowano pięć medali rozdzielonych plastycz-
nymi muszlami. Medale wybito na pamiątkę kilku
bitw stoczonych podczas pierwszej (1740-1742)
i drugiej wojny śląskiej (1744-1745). W związku
z tym czas jego powstania można określić na lata
po 1745 r. (il. 27).
Pozostałe zabytki to tabakierka z około połowy
XVIII w. dekorowana grawerowanym pejzażem,
dawniej w posiadaniu radcy Patschkego (Kom-
merzienrat Patschke) w Gdańsku123, a także łyżka
ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie
z około 1759 r., o prawie okrągłym czerpaku i pła-
skim trzonku zwężającym się ku końcowi, zakoń-
czonym pełnoplastycznym kwiatonem. Obie strony
czerpaka są zdobione grawerowanym ornamen-
tem roślinnym, a na tylnej stronie trzonka znaj-
duje się punktowana inskrypcja: „Johann. Kerber.
1759”124 (il. 28). Z około połowy XVIII w. pochodzi
skromny, ale bardzo efektowny przedmiot - głę-
boka czarka o lekko rozchylonym brzegu i bardzo
niskiej, wyodrębnionej podstawie125, znajdująca się
w zbiorach Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie
(il. 29). Podobnie efektowna jak czarka, ale w prze-
ciwieństwie do niej prawie w całości pokryta gra-
li. 27. Sigismund Tolckemit II, kubek
z herbem rodziny von der Recke i pokrywą
z wmontowanymi medalami, po 1745,
Elbląg, repr. za: Dom Aukcyjny „Rempex“,
40. aukcja, 17.12.1997, s. 61, poz. 901
werowanym ornamentem składającym się z łamanej taśmy, liści akantu i kam-
panul, jest puszka (il. 30) o kształcie korpusu przywodzącym na myśl skrzypce.
zasiedziałej od pokoleń w księstwie Kurlandii i Semigalii. Był właścicielem Orsy (niem. Orschen;
gm. Górowo Iławickie, pow. bartoszycki). Poległ 25 sierpnia 1758 r. w bitwie pod Zorndorf (poi.
Sarbinowo) podczas wojny siedmioletniej (1756-1763), por. Reisinger-Weber, Siłberschmiede-
arbeiten im unteren Weichselland..., s. 113-114, kat. III. 02.
123 Ausstellung alter Kleinkunst im Stadtmuseum Danzig, (Kunstfórschende Gesellschaft
Danzig), Danzig 1924, s. 5, kat. 47.
124 Muzeum Narodowe w Szczecinie, nr inw. MNS/Rz-2921, wymiary: dł. 21,2 cm, ciężar
70 g, zob. Niemcewicz-Ledwoń, Złotnictwo i konwisarstwo..., s. 21-22, kat. 5, il. 5; Kriegseisen,
Złotnictwo elbląskie..., s. 77; „.. .łyżek srebrnych dwa tuziny”..s. 331, kat. 1.12.16 (oprać. Monika
Frankowska-Makała, Robert Makała, uzup. Jacek Kriegseisen).
125 Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, nr inw. M-194-OMO; wymiary: wys. 7,3 cm,
śr. czaszy 15,3 cm, ciężar 218,7 g, zob. Bogusław Kopydłowski, Nabytki Muzeum Mazurskiego
w Olsztynie w 1968 r., „Rocznik Olsztyński” 1970, t. 9, s. 264; Niemcewicz-Ledwoń, Złotni-
ctwo i konwisarstwo..., s. 22, kat. 7, il. 7; Artur K.F. Wołosz, (recenzja) Michał Gradowski, Znaki
na srebrze. Znaki miejskie i państwowe używane na terenie Połski w obecnych jej granicach / Marks
on siłver in Połand, „Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków. Seria C. Studia i materiały”, t. 9,
Warszawa 1993, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1995, nr 43 (2), s. 295; Głuchowska,
Konserwacja metali..., s. 146; Kriegseisen, Złotnictwo elbląskie..., s. 77; „...łyżek srebrnych dwa
tuziny”..., s. 299, kat. 1.9.3 (oprać. Barbara Głuchowska, uzup. Jacek Kriegseisen).
67
nymi muszlami. Medale wybito na pamiątkę kilku
bitw stoczonych podczas pierwszej (1740-1742)
i drugiej wojny śląskiej (1744-1745). W związku
z tym czas jego powstania można określić na lata
po 1745 r. (il. 27).
Pozostałe zabytki to tabakierka z około połowy
XVIII w. dekorowana grawerowanym pejzażem,
dawniej w posiadaniu radcy Patschkego (Kom-
merzienrat Patschke) w Gdańsku123, a także łyżka
ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie
z około 1759 r., o prawie okrągłym czerpaku i pła-
skim trzonku zwężającym się ku końcowi, zakoń-
czonym pełnoplastycznym kwiatonem. Obie strony
czerpaka są zdobione grawerowanym ornamen-
tem roślinnym, a na tylnej stronie trzonka znaj-
duje się punktowana inskrypcja: „Johann. Kerber.
1759”124 (il. 28). Z około połowy XVIII w. pochodzi
skromny, ale bardzo efektowny przedmiot - głę-
boka czarka o lekko rozchylonym brzegu i bardzo
niskiej, wyodrębnionej podstawie125, znajdująca się
w zbiorach Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie
(il. 29). Podobnie efektowna jak czarka, ale w prze-
ciwieństwie do niej prawie w całości pokryta gra-
li. 27. Sigismund Tolckemit II, kubek
z herbem rodziny von der Recke i pokrywą
z wmontowanymi medalami, po 1745,
Elbląg, repr. za: Dom Aukcyjny „Rempex“,
40. aukcja, 17.12.1997, s. 61, poz. 901
werowanym ornamentem składającym się z łamanej taśmy, liści akantu i kam-
panul, jest puszka (il. 30) o kształcie korpusu przywodzącym na myśl skrzypce.
zasiedziałej od pokoleń w księstwie Kurlandii i Semigalii. Był właścicielem Orsy (niem. Orschen;
gm. Górowo Iławickie, pow. bartoszycki). Poległ 25 sierpnia 1758 r. w bitwie pod Zorndorf (poi.
Sarbinowo) podczas wojny siedmioletniej (1756-1763), por. Reisinger-Weber, Siłberschmiede-
arbeiten im unteren Weichselland..., s. 113-114, kat. III. 02.
123 Ausstellung alter Kleinkunst im Stadtmuseum Danzig, (Kunstfórschende Gesellschaft
Danzig), Danzig 1924, s. 5, kat. 47.
124 Muzeum Narodowe w Szczecinie, nr inw. MNS/Rz-2921, wymiary: dł. 21,2 cm, ciężar
70 g, zob. Niemcewicz-Ledwoń, Złotnictwo i konwisarstwo..., s. 21-22, kat. 5, il. 5; Kriegseisen,
Złotnictwo elbląskie..., s. 77; „.. .łyżek srebrnych dwa tuziny”..s. 331, kat. 1.12.16 (oprać. Monika
Frankowska-Makała, Robert Makała, uzup. Jacek Kriegseisen).
125 Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, nr inw. M-194-OMO; wymiary: wys. 7,3 cm,
śr. czaszy 15,3 cm, ciężar 218,7 g, zob. Bogusław Kopydłowski, Nabytki Muzeum Mazurskiego
w Olsztynie w 1968 r., „Rocznik Olsztyński” 1970, t. 9, s. 264; Niemcewicz-Ledwoń, Złotni-
ctwo i konwisarstwo..., s. 22, kat. 7, il. 7; Artur K.F. Wołosz, (recenzja) Michał Gradowski, Znaki
na srebrze. Znaki miejskie i państwowe używane na terenie Połski w obecnych jej granicach / Marks
on siłver in Połand, „Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków. Seria C. Studia i materiały”, t. 9,
Warszawa 1993, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1995, nr 43 (2), s. 295; Głuchowska,
Konserwacja metali..., s. 146; Kriegseisen, Złotnictwo elbląskie..., s. 77; „...łyżek srebrnych dwa
tuziny”..., s. 299, kat. 1.9.3 (oprać. Barbara Głuchowska, uzup. Jacek Kriegseisen).
67