DOI Artikel:
Kriegseisen, Jacek: Złotnicy z rodziny Tolckemit czynni w Elblągu w XVII i XVIII w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45145#0072
Jacek Z kolei warsztat Sigismunda Tolckemita II, w którego dorobku można ziden-
Kriegseisen tyfikować około pięćdziesięciu zabytków sakralnych i o świeckim przeznaczeniu
(tylko w części zachowanych do dzisiaj, a w przewadze znanych jedynie z litera-
tury), należał w Elblągu zapewne do najaktywniejszych i najważniejszych. Jak się
wydaj e, w pierwszym okresie działalności aż do lat czterdziestych XVIII w. złotnik
wykonywał naczynia o jeszcze późnobarokowych formach oraz dekoracji o skrom-
nych cechach regencyjnych, wskazujących na znajomość złotnictwa i ornamen-
tyki rozpowszechnionej w wiodących ośrodkach złotniczych Europy. Dopiero
w kilku przedmiotach wykonanych około połowy XVIII w. doszła w jego twór-
czości do głosu dość oszczędnie redagowana dekoracja rokokowa, wykonywana
w płytkim repusowaniu, ale o wyraźnie i głęboko zaznaczonym rysunku. Wiele
jego naczyń jest zupełnie pozbawionych dekoracji, a jedynym środkiem wyrazu
jest dobrze, proporcjonalnie i płynnie budowana forma, czasami oszczędnie uzu-
pełniona lub podkreślona ornamentalnym grawerunkiem oraz złoceniem.
Można przypuszczać, że dzisiejszy stan posiadania zabytków złotniczych wyko-
nanych w Elblągu przez przedstawionych tu złotników i innych mistrzów tam
działających jest tylko znikomą częścią zasobu przedwojennego zarówno w zakre-
sie złotnictwa świeckiego, jak i sakralnego. Przedmioty o charakterze sakralnym,
niezbędne w liturgii katolickiej i ewangelickiej, pieczołowicie przechowywane
i chronione, zachowały się liczniej. Postępujące ułatwienia w zbieraniu informacji
o zabytkach złotniczych z terenu Prus Królewskich, rozproszonych w zbiorach
europejskich (o czym wspomniałem na wstępie), zapewne doprowadzą w przy-
szłości do zidentyfikowania nowych dzieł. To z kolei z pewnością umożliwi szersze
i pełniejsze spojrzenie na rolę, jaką w historii elbląskiego rzemiosła złotniczego
odegrały warsztaty członków rodziny Tolckemit.
Goldsmiths from the Tolckemit Family Active in Elbląg
in the 17"' and 18"' Century
The oeuvre of the goldsmiths active in Elbląg has been destroyed or substantially
dispersed due to WWII. This is why it is extremely important to gather the infórmation
about these antiąuities, which are preserved both in public and museum collections.
In the early modern period, a few goldsmiths distinguished themselves. Undeni-
ably we can include here three masters named Tolckemit, coming from the family who
rendered great services to the town.
The first from the mentioned trio to start his work was Alexander Tolckemit, (b. 1640,
d. 1682), then came Sigismund Tolckemit I (b. 1662, d. ca 1730), and finally, Sigismund
Tolckmeit II (b. 1697, d. after 1775).
The first two goldsmiths were adept craftsmen, but it is currently difficult to judge
their whole artistic output. Only 8 items created in their workshops are known to exist.
As for Sigismund Tolckemit lis workshop, it is possible to identify about 50 both sacred
and secular pieces which have only been partially preserved. Apparently, he must have
been one of the most active and most important goldsmiths in Elbląg.
72
Kriegseisen tyfikować około pięćdziesięciu zabytków sakralnych i o świeckim przeznaczeniu
(tylko w części zachowanych do dzisiaj, a w przewadze znanych jedynie z litera-
tury), należał w Elblągu zapewne do najaktywniejszych i najważniejszych. Jak się
wydaj e, w pierwszym okresie działalności aż do lat czterdziestych XVIII w. złotnik
wykonywał naczynia o jeszcze późnobarokowych formach oraz dekoracji o skrom-
nych cechach regencyjnych, wskazujących na znajomość złotnictwa i ornamen-
tyki rozpowszechnionej w wiodących ośrodkach złotniczych Europy. Dopiero
w kilku przedmiotach wykonanych około połowy XVIII w. doszła w jego twór-
czości do głosu dość oszczędnie redagowana dekoracja rokokowa, wykonywana
w płytkim repusowaniu, ale o wyraźnie i głęboko zaznaczonym rysunku. Wiele
jego naczyń jest zupełnie pozbawionych dekoracji, a jedynym środkiem wyrazu
jest dobrze, proporcjonalnie i płynnie budowana forma, czasami oszczędnie uzu-
pełniona lub podkreślona ornamentalnym grawerunkiem oraz złoceniem.
Można przypuszczać, że dzisiejszy stan posiadania zabytków złotniczych wyko-
nanych w Elblągu przez przedstawionych tu złotników i innych mistrzów tam
działających jest tylko znikomą częścią zasobu przedwojennego zarówno w zakre-
sie złotnictwa świeckiego, jak i sakralnego. Przedmioty o charakterze sakralnym,
niezbędne w liturgii katolickiej i ewangelickiej, pieczołowicie przechowywane
i chronione, zachowały się liczniej. Postępujące ułatwienia w zbieraniu informacji
o zabytkach złotniczych z terenu Prus Królewskich, rozproszonych w zbiorach
europejskich (o czym wspomniałem na wstępie), zapewne doprowadzą w przy-
szłości do zidentyfikowania nowych dzieł. To z kolei z pewnością umożliwi szersze
i pełniejsze spojrzenie na rolę, jaką w historii elbląskiego rzemiosła złotniczego
odegrały warsztaty członków rodziny Tolckemit.
Goldsmiths from the Tolckemit Family Active in Elbląg
in the 17"' and 18"' Century
The oeuvre of the goldsmiths active in Elbląg has been destroyed or substantially
dispersed due to WWII. This is why it is extremely important to gather the infórmation
about these antiąuities, which are preserved both in public and museum collections.
In the early modern period, a few goldsmiths distinguished themselves. Undeni-
ably we can include here three masters named Tolckemit, coming from the family who
rendered great services to the town.
The first from the mentioned trio to start his work was Alexander Tolckemit, (b. 1640,
d. 1682), then came Sigismund Tolckemit I (b. 1662, d. ca 1730), and finally, Sigismund
Tolckmeit II (b. 1697, d. after 1775).
The first two goldsmiths were adept craftsmen, but it is currently difficult to judge
their whole artistic output. Only 8 items created in their workshops are known to exist.
As for Sigismund Tolckemit lis workshop, it is possible to identify about 50 both sacred
and secular pieces which have only been partially preserved. Apparently, he must have
been one of the most active and most important goldsmiths in Elbląg.
72