DOI Artikel:
Friedrich, Jacek: Tematyka krzyżacka i grunwaldzka w ilustracjach książek beletrystycznych dla dzieci i młodzieży w Polsce w latach 1945 – 1989
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45145#0163
książęcej, który wraz z rozwojem powieści
zaczyna odkrywać swe prawdziwe korze-
nie. Stojący naprzeciw siebie rycerze nie
wyrażają jednak konfliktu, a wymowa
całości jest emocjonalnie i ideowo raczej
neutralna. W każdym razie trudno
tu dopatrzyć się jakiegoś zdecydowanie
antykrzyżackiego przekazu. Tymczasem
powieść zawiera opisy krzyżackiego okru-
cieństwa, które bez trudu można by wyeks-
ponować na okładce, tym bardziej że tego
rodzaju ikonografia była silnie utrwalona
już od czasów Branki krzyżackiej Wojcie-
cha Gersona i Apostolstwa krzyżackiego
Wojciecha Kossaka13.
Podobnie neutralny jest przekaz okładki
wznowienia Krzyżaków Sienkiewicza
z 1948 r.14 W projekcie autorstwa Ka-
zimierza Witkowskiego widzimy szereg
drobnych motywów tworzących ramę
dla umieszczonego centralnie tytułu
powieści. Obok takich motywów, jak
dwa nagie miecze, topór i kusza, brama
z mostem zwodzonym, rycerz konno
z kopią w ręku, profil króla Władysława
Jagiełły, pojawiają się także krzyżackie sztandary i konna postać Krzyżaka,
jednak ich ujęcie trudno uznać za antykrzyżackie. W tym wypadku mamy raczej
do czynienia z katalogiem motywów obecnych w Sienkiewiczowskim tekście.
Z możliwości zaprezentowania wyraźnie antykrzyżackiego obrazu zre-
zygnował również wydawca pierwszej po wojnie edycji powieści Włodzimie-
rza Trąmpczyńskiego Gdy Jagiełło szedł na Niemce15. Okładka zaprojektowana
przez wybitnego grafika okresu międzywojennego Edmunda Bartłomiejczyka nie
pokazuje nawet Krzyżaków, ograniczając się do prezentacji grupy wojowników
3.1.KRASZEWSKI
KUNIGAS
WYDAWNICTWO WŁ. BĄKA
II. 2. Marian Romała, okładka książki: Józef Ignacy
Kraszewski, Kunigas. Dzieje Litwy i Krzyżaków
w początkach XIV wieku, Łódź-Wrocław 1946
13 Na temat sposobów przedstawiania Krzyżaków w sztukach wizualnych w epoce nowo-
czesnej zob. m.in. Zygmunt Kruszelnicki, Tematyka krzyżacka w sztuce polskiej [w:] Studia z his-
torii sztuki Gdańska i Pomorza, Wrocław-Warszawa-Kraków 1982, s. 98-154; Tomasz Torbus,
Deutschordens-Ideologie in der polnischen und deutschen Kunst des 19. und. 20. Jahrhunderts
[w:] Preussen in Ostmitteleuropa. Geschehensgeschichte und Verstehensgeschichte, hrsg. Matthias
Weber, Miinchen 2003, s. 209-257; Janczyk, Grunwald, miecze, król Jagiełło...; Jacek Friedrich,
Krzyżacy w niemieckiej i polskiej kulturze wizualnej [w:] Obok. Polska-Niemcy: 1000 lat historii
w sztuce, red. Małgorzata Omilanowska [katalog wystawy], Berlin 2011, s. 104-109.
14 Henryk Sienkiewicz, Krzyżacy, Kraków 1948. Projekt okładki: Kazimierz Witkowski.
15 Włodzimierz Trąmpczyński, Gdy Jagiełło szedł na Niemce. Powieść historyczna dla
młodzieży, Warszawa 1946. Projekt okładki: Edmund Bartłomiejczyk.
163
zaczyna odkrywać swe prawdziwe korze-
nie. Stojący naprzeciw siebie rycerze nie
wyrażają jednak konfliktu, a wymowa
całości jest emocjonalnie i ideowo raczej
neutralna. W każdym razie trudno
tu dopatrzyć się jakiegoś zdecydowanie
antykrzyżackiego przekazu. Tymczasem
powieść zawiera opisy krzyżackiego okru-
cieństwa, które bez trudu można by wyeks-
ponować na okładce, tym bardziej że tego
rodzaju ikonografia była silnie utrwalona
już od czasów Branki krzyżackiej Wojcie-
cha Gersona i Apostolstwa krzyżackiego
Wojciecha Kossaka13.
Podobnie neutralny jest przekaz okładki
wznowienia Krzyżaków Sienkiewicza
z 1948 r.14 W projekcie autorstwa Ka-
zimierza Witkowskiego widzimy szereg
drobnych motywów tworzących ramę
dla umieszczonego centralnie tytułu
powieści. Obok takich motywów, jak
dwa nagie miecze, topór i kusza, brama
z mostem zwodzonym, rycerz konno
z kopią w ręku, profil króla Władysława
Jagiełły, pojawiają się także krzyżackie sztandary i konna postać Krzyżaka,
jednak ich ujęcie trudno uznać za antykrzyżackie. W tym wypadku mamy raczej
do czynienia z katalogiem motywów obecnych w Sienkiewiczowskim tekście.
Z możliwości zaprezentowania wyraźnie antykrzyżackiego obrazu zre-
zygnował również wydawca pierwszej po wojnie edycji powieści Włodzimie-
rza Trąmpczyńskiego Gdy Jagiełło szedł na Niemce15. Okładka zaprojektowana
przez wybitnego grafika okresu międzywojennego Edmunda Bartłomiejczyka nie
pokazuje nawet Krzyżaków, ograniczając się do prezentacji grupy wojowników
3.1.KRASZEWSKI
KUNIGAS
WYDAWNICTWO WŁ. BĄKA
II. 2. Marian Romała, okładka książki: Józef Ignacy
Kraszewski, Kunigas. Dzieje Litwy i Krzyżaków
w początkach XIV wieku, Łódź-Wrocław 1946
13 Na temat sposobów przedstawiania Krzyżaków w sztukach wizualnych w epoce nowo-
czesnej zob. m.in. Zygmunt Kruszelnicki, Tematyka krzyżacka w sztuce polskiej [w:] Studia z his-
torii sztuki Gdańska i Pomorza, Wrocław-Warszawa-Kraków 1982, s. 98-154; Tomasz Torbus,
Deutschordens-Ideologie in der polnischen und deutschen Kunst des 19. und. 20. Jahrhunderts
[w:] Preussen in Ostmitteleuropa. Geschehensgeschichte und Verstehensgeschichte, hrsg. Matthias
Weber, Miinchen 2003, s. 209-257; Janczyk, Grunwald, miecze, król Jagiełło...; Jacek Friedrich,
Krzyżacy w niemieckiej i polskiej kulturze wizualnej [w:] Obok. Polska-Niemcy: 1000 lat historii
w sztuce, red. Małgorzata Omilanowska [katalog wystawy], Berlin 2011, s. 104-109.
14 Henryk Sienkiewicz, Krzyżacy, Kraków 1948. Projekt okładki: Kazimierz Witkowski.
15 Włodzimierz Trąmpczyński, Gdy Jagiełło szedł na Niemce. Powieść historyczna dla
młodzieży, Warszawa 1946. Projekt okładki: Edmund Bartłomiejczyk.
163