DOI Artikel:
Friedrich, Jacek: Tematyka krzyżacka i grunwaldzka w ilustracjach książek beletrystycznych dla dzieci i młodzieży w Polsce w latach 1945 – 1989
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45145#0166
Tak zginął sławny rycerz niemiecki, Dypold
Kikieritz von Dieber
11. 5. Mieczysław Kościelniak, ilustracja
do książki: Henryk Sienkiewicz, Grunwald,
Warszawa 1951
II. 6. Mieczysław Kościelniak, okładka książki:
Józef Ignacy Kraszewski, Bitwa pod Płowcami,
Warszawa 1953
książeczce z tej samej serii, tym razem
zawierającej opis bitwy pod Płowcami
autorstwa Józefa Ignacego Kraszewskiego22.
Już na okładce grafik zaprezentował
leżących na ziemi Krzyżaków, nad któ-
rymi unoszą się zwycięscy polscy rycerze
(ił. 6). Upokorzonych Krzyżaków ukazuje
także zamykającaobrazową narrację scena
pojmanych braci zakonnych (ił. 7) z towa-
rzyszącym im podpisem: „Co to są za ludzie?”.
Pytanie to, zadane przez Władysława
Łokietka, zyskuje następującą odpowiedź
jednego z bohaterów opowieści: „Zbójcy
są, okrutnicy, co ani krzyża w kościołach,
ani niewiast, ni starców, ni kapłanów nie
szanowali”23. Jednoznacznie negatywną
charakterystykę Krzyżaków potwierdza
także inna ilustracja Kościelniaka, przed-
stawiająca ich jako wrzeszczących hulaków
i pijaków24. Rysunki do obu broszur utrzy-
mane są w stylu bardzo tradycyjnym, od-
wołującym się do wzorców jeszcze dzie-
więtnastowiecznych, co nie dziwi, kiedy
weźmie się pod uwagę zarówno adresata,
jakim był z założenia młody żołnierz, jak i datę
publikacji przypadającą na okres największego
nasilenia realizmu socjalistycznego w polskiej
sztuce. Ów tradycyjny model ilustratorstwa
Kościelniak kontynuować będzie jednak
również wiatach następnych, czego dowodem
są o ćwierć wieku późniejsze ilustracje do
Sienkiewiczowskich Krzyżaków, zamieszczone
w antologii tekstów historycznych dla dzieci25.
22 Józef Ignacy Kraszewski, Bitwa pod Płowcami,
Warszawa 1953. Projekt okładki i ilustracje: Mieczysław
Kościelniak. Broszura zawiera fragmenty powieści Kra-
szewskiego Jelita. Korzystam z wydania 2. z 1954 r.
23 Ibidem, s. 70.
24 Ibidem, s. 23.
25 Opowiadania z naszej przeszłości. Teksty o treści
historycznej dla klasy IV, oprać. Janina Malendowicz,
Warszawa 1975. Fragment zatytułowany Zwycięstwo pod
Grunwaldem został opracowany na podstawie tekstu
Sienkiewicza przez Tadeusza Czarneckiego, zob. ibidem,
166
Kikieritz von Dieber
11. 5. Mieczysław Kościelniak, ilustracja
do książki: Henryk Sienkiewicz, Grunwald,
Warszawa 1951
II. 6. Mieczysław Kościelniak, okładka książki:
Józef Ignacy Kraszewski, Bitwa pod Płowcami,
Warszawa 1953
książeczce z tej samej serii, tym razem
zawierającej opis bitwy pod Płowcami
autorstwa Józefa Ignacego Kraszewskiego22.
Już na okładce grafik zaprezentował
leżących na ziemi Krzyżaków, nad któ-
rymi unoszą się zwycięscy polscy rycerze
(ił. 6). Upokorzonych Krzyżaków ukazuje
także zamykającaobrazową narrację scena
pojmanych braci zakonnych (ił. 7) z towa-
rzyszącym im podpisem: „Co to są za ludzie?”.
Pytanie to, zadane przez Władysława
Łokietka, zyskuje następującą odpowiedź
jednego z bohaterów opowieści: „Zbójcy
są, okrutnicy, co ani krzyża w kościołach,
ani niewiast, ni starców, ni kapłanów nie
szanowali”23. Jednoznacznie negatywną
charakterystykę Krzyżaków potwierdza
także inna ilustracja Kościelniaka, przed-
stawiająca ich jako wrzeszczących hulaków
i pijaków24. Rysunki do obu broszur utrzy-
mane są w stylu bardzo tradycyjnym, od-
wołującym się do wzorców jeszcze dzie-
więtnastowiecznych, co nie dziwi, kiedy
weźmie się pod uwagę zarówno adresata,
jakim był z założenia młody żołnierz, jak i datę
publikacji przypadającą na okres największego
nasilenia realizmu socjalistycznego w polskiej
sztuce. Ów tradycyjny model ilustratorstwa
Kościelniak kontynuować będzie jednak
również wiatach następnych, czego dowodem
są o ćwierć wieku późniejsze ilustracje do
Sienkiewiczowskich Krzyżaków, zamieszczone
w antologii tekstów historycznych dla dzieci25.
22 Józef Ignacy Kraszewski, Bitwa pod Płowcami,
Warszawa 1953. Projekt okładki i ilustracje: Mieczysław
Kościelniak. Broszura zawiera fragmenty powieści Kra-
szewskiego Jelita. Korzystam z wydania 2. z 1954 r.
23 Ibidem, s. 70.
24 Ibidem, s. 23.
25 Opowiadania z naszej przeszłości. Teksty o treści
historycznej dla klasy IV, oprać. Janina Malendowicz,
Warszawa 1975. Fragment zatytułowany Zwycięstwo pod
Grunwaldem został opracowany na podstawie tekstu
Sienkiewicza przez Tadeusza Czarneckiego, zob. ibidem,
166