DOI Artikel:
Friedrich, Jacek: Tematyka krzyżacka i grunwaldzka w ilustracjach książek beletrystycznych dla dzieci i młodzieży w Polsce w latach 1945 – 1989
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45145#0170
Jacek już po 1945 r., ale i one zyskiwały niekiedy całkiem spore nakłady, a część
Friedrich z njch była kilkakrotnie wznawiana39. Większość zawierała mniej lub bardziej
rozbudowaną warstwę obrazową.
Niektóre z nich opublikowano na początku lat sześćdziesiątych w ramach
serii „Powieści o dziejach ojczystych” wydawanej przez Ludową Spółdzielnię
Wydawniczą. Składało się na nią kilkanaście reedycji utworów beletrystycznych
z XIX i początków XX w., zilustrowanych przez wyjątkowo chętnie podejmującego
11.11. Szymon Kobyliński, ilustracja
do książki: Włodzimierz Trąmpczyński,
Gdy Jagiełło szedł na Niemce. Powieść
historyczna z XV wieku, Warszawa 1961
tematykę historyczną Szymona Kobylińskiego.
Motywy krzyżackie pojawiły się w trzech spośród
osiemnastu książek tworzących tę serię. Pierwszą
była poświęcona Władysławowi Łokietkowi
powieść Stefana Gębarskiego Król i wójt, w której
przedstawiono (wśród innych epizodów) zwycięską
turniejową potyczkę polskiego księcia z butnym
Krzyżakiem40. Ważniejsze są dwie dalsze pozycje
tej serii, jako że w całości dotyczą problematyki
krzyżackiej. Jedną z nich stanowiło nowe wydanie
powieści Trąmpczyńskiego Gdy Jagiełło szedł na
Niemce. W przeciwieństwie do znanej nam pierwszej
edycji powojennej omawiane tu wydanie z 1961 r.
zaopatrzone zostało w ilustracje. Szczególnie ciekawe
są dwie z nich - każda bowiem ujawnia odmienne
podejście Kobylińskiego do powierzonego mu
tematu. Pierwsza przedstawia scenę brutalnej
napaści Krzyżaków na polską osadę (il. 11)41 - niosący
pożogę i śmierć zakonny rycerz stanowi doskonałe wcielenie wyobrażenia
o krzyżackim okrucieństwie, na gruncie obrazowym tak dobrze znanego choćby
z kanonicznych ujęć Gersona i Kossaka. Zupełnie inny wyraz ma ilustracja
odnosząca się do kulminacyjnej sceny grunwaldzkiej batalii (il. 12)42. Tym
razem Krzyżacy zostali zaprezentowani na równi ze swymi polsko-litewskimi
przeciwnikami. Wydaje się, że jedni i drudzy wcielają średniowieczny etos rycerski,
a sama bitwa w wystylizowanym na gotyckie miniatury ujęciu Kobylińskiego
nie zostało opatrzone ilustracjami. Wydawnictwo „Śląsk”, które opublikowało większość
powojennych wydań tej powieści, na edycję ilustrowaną zdecydowało się dopiero w 1990 r.,
a więc w okresie, który nie wchodzi już w zakres niniejszego opracowania.
39 Na przykład Grunwałdzkie miecze Włodzimierza Barta (właściwe: Stefana Marii Kuczyń-
skiego) doczekały się trzech wydań w latach 1966-1980, Nagie ostrza oraz Przyłbice i kaptury
Kazimierza Korkozowicza - czterech wydań w latach 1970-1985, Gniewko syn rybaka Aliny
Korty - czterech wydań w latach 1973-1983.
40 Stefan Gębarski, Krół i wójt. Opowieść z czternastego wieku, Warszawa 1961, s. 40. Opra-
cowanie graficzne: Tadeusz Szymon Kobyliński.
41 Włodzimierz Trąmpczyński, Gdy Jagiełło szedł na Niemce. Powieść historyczna z XV wieku,
Warszawa 1961, s. 17. Opracowanie graficzne: Tadeusz Szymon Kobyliński.
42 Ibidem, s. 190-191.
170
Friedrich z njch była kilkakrotnie wznawiana39. Większość zawierała mniej lub bardziej
rozbudowaną warstwę obrazową.
Niektóre z nich opublikowano na początku lat sześćdziesiątych w ramach
serii „Powieści o dziejach ojczystych” wydawanej przez Ludową Spółdzielnię
Wydawniczą. Składało się na nią kilkanaście reedycji utworów beletrystycznych
z XIX i początków XX w., zilustrowanych przez wyjątkowo chętnie podejmującego
11.11. Szymon Kobyliński, ilustracja
do książki: Włodzimierz Trąmpczyński,
Gdy Jagiełło szedł na Niemce. Powieść
historyczna z XV wieku, Warszawa 1961
tematykę historyczną Szymona Kobylińskiego.
Motywy krzyżackie pojawiły się w trzech spośród
osiemnastu książek tworzących tę serię. Pierwszą
była poświęcona Władysławowi Łokietkowi
powieść Stefana Gębarskiego Król i wójt, w której
przedstawiono (wśród innych epizodów) zwycięską
turniejową potyczkę polskiego księcia z butnym
Krzyżakiem40. Ważniejsze są dwie dalsze pozycje
tej serii, jako że w całości dotyczą problematyki
krzyżackiej. Jedną z nich stanowiło nowe wydanie
powieści Trąmpczyńskiego Gdy Jagiełło szedł na
Niemce. W przeciwieństwie do znanej nam pierwszej
edycji powojennej omawiane tu wydanie z 1961 r.
zaopatrzone zostało w ilustracje. Szczególnie ciekawe
są dwie z nich - każda bowiem ujawnia odmienne
podejście Kobylińskiego do powierzonego mu
tematu. Pierwsza przedstawia scenę brutalnej
napaści Krzyżaków na polską osadę (il. 11)41 - niosący
pożogę i śmierć zakonny rycerz stanowi doskonałe wcielenie wyobrażenia
o krzyżackim okrucieństwie, na gruncie obrazowym tak dobrze znanego choćby
z kanonicznych ujęć Gersona i Kossaka. Zupełnie inny wyraz ma ilustracja
odnosząca się do kulminacyjnej sceny grunwaldzkiej batalii (il. 12)42. Tym
razem Krzyżacy zostali zaprezentowani na równi ze swymi polsko-litewskimi
przeciwnikami. Wydaje się, że jedni i drudzy wcielają średniowieczny etos rycerski,
a sama bitwa w wystylizowanym na gotyckie miniatury ujęciu Kobylińskiego
nie zostało opatrzone ilustracjami. Wydawnictwo „Śląsk”, które opublikowało większość
powojennych wydań tej powieści, na edycję ilustrowaną zdecydowało się dopiero w 1990 r.,
a więc w okresie, który nie wchodzi już w zakres niniejszego opracowania.
39 Na przykład Grunwałdzkie miecze Włodzimierza Barta (właściwe: Stefana Marii Kuczyń-
skiego) doczekały się trzech wydań w latach 1966-1980, Nagie ostrza oraz Przyłbice i kaptury
Kazimierza Korkozowicza - czterech wydań w latach 1970-1985, Gniewko syn rybaka Aliny
Korty - czterech wydań w latach 1973-1983.
40 Stefan Gębarski, Krół i wójt. Opowieść z czternastego wieku, Warszawa 1961, s. 40. Opra-
cowanie graficzne: Tadeusz Szymon Kobyliński.
41 Włodzimierz Trąmpczyński, Gdy Jagiełło szedł na Niemce. Powieść historyczna z XV wieku,
Warszawa 1961, s. 17. Opracowanie graficzne: Tadeusz Szymon Kobyliński.
42 Ibidem, s. 190-191.
170