Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (16.2017)

II. 12. Szymon Kobyliński, ilustracja do książki: Włodzimierz Trąmpczyński, Gdy Jagiełło szedł na Niemce.
Powieść historyczna z XV wieku, Warszawa 1961

przypomina raczej dworski turniej niż śmiertelne zmaganie dwóch armii. Trudno
w tym wyobrażeniu dopatrzyć się jakiegokolwiek antykrzyżackiego przekazu43 44.
Równie interesująca jest oprawa graficzna ostatniej z „krzyżackich” książek
omawianej serii, a mianowicie Zuzanny Morawskiej Na zgliszczach Zakonu",
której pierwodruk - podobnie zresztą jak powieści Trąmpczyńskiego - ukazał się
jeszcze w związku z rocznicowymi obchodami w 1910 r. Stronę graficzną nowego
wydania zaprojektował ponownie Szymon Kobyliński, który tym razem stworzył
ilustracje stylizowane na średniowieczne witraże45. Intrygująca i nietypowa jest
już pierwsza z nich, ukazująca krzyżackich knechtów pijących piwo46. Takich
rzadziej spotykanych ujęć jest tu więcej, choćby z tej racji, że fabuła powieści
nie kończy się na Grunwaldzie, ale dopiero na unii horodelskiej. Dzięki temu
Kobyliński miał też okazję do zilustrowania sceny oblężenia Malborka, którą
przedstawił w skrótowej formie jako zwarcie na murach zamkowych dwóch
wojowników z tarczami, na których silnie wyeksponowano herby Polski i Zakonu47.

43 Ideowy przekaz pojawił się natomiast w strzaskanej tarczy z krzyżem Zakonu wyobrażonej
obok tytułu finałowego rozdziału powieści, zob. ibidem, s. 154.
44 Zuzanna Morawska, Na zgliszczach Zakonu. Powieść historyczna z XV wieku, Warszawa
1961. Opracowanie graficzne: Tadeusz Szymon Kobyliński.
45 Bezpośrednie źródło inspiracji miały stanowić sławne czternastowieczne witraże
ze szwajcarskiego Kónigsfelden, zob. ibidem, s. 4.
46 Ibidem, s. 9. Pijących Krzyżaków ukazał wcześniej bodaj tylko Kościelniak w Bitwie pod
Płowcami.
47 Morawska, Na zgliszczach Zakonu..., s. 149.

171