DOI article:
Friedrich, Jacek: Tematyka krzyżacka i grunwaldzka w ilustracjach książek beletrystycznych dla dzieci i młodzieży w Polsce w latach 1945 – 1989
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.45145#0183
barwy nie są czerwone - co stanowiłoby jakąś aluzję do barw Korony - tylko
b łękitno - zielono - złote!).
Na tle omówionych dotąd wydawnictw wyróżnia się obszerna antologia gawęd
historycznych zatytułowana Przez stulecia, która w latach 1956-1970 doczekała się
aż sześciu wydań78. Jej odmienność przejawia się nie tylko w tym, że książkę ilu-
Tematyka
krzyżacka
i grunwaldzka
w ilustracjach
książek...
strowało kilkunastu twórców, a nie jeden,
jak to zwykle bywało, lecz także w charak-
terze samej materii tekstowej. W książce
znalazły się wyłącznie utwory beletry-
styczne, trudno jednak byłoby ją traktować
w ten sam sposób, co przywołane powieści.
Tym razem bowiem mamy do czynienia
z przedsięwzięciem o wyraźnie edukacyj-
nym zamyśle. Wyboru około setki krótkich
tekstów, uszeregowanych wedle chronologii
opisywanych w nich wydarzeń, dokonano
tak, by przedstawić młodemu czytelnikowi
całość polskich dziejów - od obrazka Z życia
Słowian po Polskie flagi w Berlinie78 79.
Tematyka krzyżacka pojawia się w oma-
wianej antologii w mniejszym lub większym
zakresie w dziesięciu tekstach, w tym we
wszystkich utworach odnoszących się do XIV
i XV w. Nawet w opowiadaniu poświęconym
śmierci Władysława Warneńczyka zna-
lazła się aluzja do przewrotności Zakonu.
To jeszcze jeden z licznych dowodów na to,
II. 23. Józef Wilkoń, ilustracja do książki:
Czesława Niemyska-Rączaszkowa, Te same
gwiazdy. Powieść historyczna, Warszawa 1977
jak ważne miejsce wyznaczono problematyce krzyżackiej w ówczesnej polityce
historycznej. Niektóre krzyżackie wątki antologii zyskały także postać obra-
zową - jak choćby stosunkowo rzadko podejmowany w twórczości dla dzieci
i młodzieży temat rzezi Gdańska z 1308 r. Ilustrator Adam Bunsch80 nie przedstawił
tu jednak - w przeciwieństwie do późniejszego ujęcia Kobylińskiego - mordów
78 Nie wiadomo, dlaczego ta tak bardzo popularna w okresie gomułkowskim pozycja (nie
tylko jeśli chodzi o liczbę wydań, lecz także o nakłady - ostatnie wydanie wyszło aż w 60 tysiącach
egzemplarzy!) nie została wznowiona w następnych latach. Czy był to jedynie przypadek, czy też
przejaw nieco odmiennej w dekadzie gierkowskiej polityki historycznej?
79 Taki układ tekstów zamieszczono w ostatnim 6. wydaniu z 1970 r. W książce znalazło się
ponad 100 utworów. Zob. Przez stulecia. Opowiadania z historii Polski, oprać. Stanisław Aleksan-
drzak, Marian Wadecki, Warszawa 1956. Korzystam z wydania 6. z 1970 r.
80 Choć w książce nie przypisano poszczególnych ilustracji konkretnym twórcom,
to jednak w tym wypadku - dzięki zamieszczonej na rysunku sygnaturze - można jednoznacz-
nie wskazać autora. Ilustracja towarzyszy tekstowi zatytułowanemu Rzeź Gdańska, stanowią-
cemu fragment powieści Karola Bunscha Wawelskie wzgórze. Omawiana ilustracja, zob. Przez
stulecia..., s. 56.
183
b łękitno - zielono - złote!).
Na tle omówionych dotąd wydawnictw wyróżnia się obszerna antologia gawęd
historycznych zatytułowana Przez stulecia, która w latach 1956-1970 doczekała się
aż sześciu wydań78. Jej odmienność przejawia się nie tylko w tym, że książkę ilu-
Tematyka
krzyżacka
i grunwaldzka
w ilustracjach
książek...
strowało kilkunastu twórców, a nie jeden,
jak to zwykle bywało, lecz także w charak-
terze samej materii tekstowej. W książce
znalazły się wyłącznie utwory beletry-
styczne, trudno jednak byłoby ją traktować
w ten sam sposób, co przywołane powieści.
Tym razem bowiem mamy do czynienia
z przedsięwzięciem o wyraźnie edukacyj-
nym zamyśle. Wyboru około setki krótkich
tekstów, uszeregowanych wedle chronologii
opisywanych w nich wydarzeń, dokonano
tak, by przedstawić młodemu czytelnikowi
całość polskich dziejów - od obrazka Z życia
Słowian po Polskie flagi w Berlinie78 79.
Tematyka krzyżacka pojawia się w oma-
wianej antologii w mniejszym lub większym
zakresie w dziesięciu tekstach, w tym we
wszystkich utworach odnoszących się do XIV
i XV w. Nawet w opowiadaniu poświęconym
śmierci Władysława Warneńczyka zna-
lazła się aluzja do przewrotności Zakonu.
To jeszcze jeden z licznych dowodów na to,
II. 23. Józef Wilkoń, ilustracja do książki:
Czesława Niemyska-Rączaszkowa, Te same
gwiazdy. Powieść historyczna, Warszawa 1977
jak ważne miejsce wyznaczono problematyce krzyżackiej w ówczesnej polityce
historycznej. Niektóre krzyżackie wątki antologii zyskały także postać obra-
zową - jak choćby stosunkowo rzadko podejmowany w twórczości dla dzieci
i młodzieży temat rzezi Gdańska z 1308 r. Ilustrator Adam Bunsch80 nie przedstawił
tu jednak - w przeciwieństwie do późniejszego ujęcia Kobylińskiego - mordów
78 Nie wiadomo, dlaczego ta tak bardzo popularna w okresie gomułkowskim pozycja (nie
tylko jeśli chodzi o liczbę wydań, lecz także o nakłady - ostatnie wydanie wyszło aż w 60 tysiącach
egzemplarzy!) nie została wznowiona w następnych latach. Czy był to jedynie przypadek, czy też
przejaw nieco odmiennej w dekadzie gierkowskiej polityki historycznej?
79 Taki układ tekstów zamieszczono w ostatnim 6. wydaniu z 1970 r. W książce znalazło się
ponad 100 utworów. Zob. Przez stulecia. Opowiadania z historii Polski, oprać. Stanisław Aleksan-
drzak, Marian Wadecki, Warszawa 1956. Korzystam z wydania 6. z 1970 r.
80 Choć w książce nie przypisano poszczególnych ilustracji konkretnym twórcom,
to jednak w tym wypadku - dzięki zamieszczonej na rysunku sygnaturze - można jednoznacz-
nie wskazać autora. Ilustracja towarzyszy tekstowi zatytułowanemu Rzeź Gdańska, stanowią-
cemu fragment powieści Karola Bunscha Wawelskie wzgórze. Omawiana ilustracja, zob. Przez
stulecia..., s. 56.
183