DOI Artikel:
Friedrich, Jacek: Tematyka krzyżacka i grunwaldzka w ilustracjach książek beletrystycznych dla dzieci i młodzieży w Polsce w latach 1945 – 1989
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45145#0185
Na płaszczyźnie wizualnej jest to jednak tylko
ledwie zasugerowane władczą postawą krzy-
żackiego komtura, przedstawionego z zało-
żonymi rękoma i brodą uniesioną ku górze.
Poza tym obraz ten jest raczej bliski kultywo-
wanemu po stronie niemieckiej stereotypowi
Krzyżaka jako „kulturtragera”, choć z pewnoś-
cią nie tak bliski, jak omawiany już, później-
szy nieco, wizerunek Krzyżaka-budowniczego
autorstwa Wiesława Majchrzaka.
Większość przywołanych dotąd ilustracji
towarzyszyła książkom raczej dla młodzieży
niż dla dzieci. Do wyjątków należą ilustracje
do wierszowanych opowiastek historycznych
autorstwa znakomitej poetki Anny Świr-
szczyńskiej. W ramach interesującego nas
tutaj okresu wczesny przykład stanowi ilu-
stracja Gustawa Majewskiego do Gdańskiej
panienki, ukazująca Krzyżaka jako malow-
niczego średniowiecznego rycerza, którego
agresywne zamiary zdradza jednak miecz
w uniesionej dłoni (il. 24)87, późny - ilustra-
cja Bogusława Orlińskiego do wiersza Jak
Łokietek bił się pod Płowcami, w której grafik
odwołał się wprost do silnie ugruntowanego
wzorca pobitego i upokorzonego Krzyżaka
(il. 25)88. Sugestywną wizję upadku okrut-
nych braci zakonnych dała również Maria
Heidrich. Zgodnie z tekstem ilustrowanej
baśni ukazała ona moment, w którym wody
jeziora w czarodziejski sposób pochłaniają
krzyżackich agresorów (il. 26)89. Całkiem
wyjątkowa, bo jednoznacznie humorystyczna
(wręcz zabawna), jest ilustracja autorstwa
Adama Kiliana (il. 27) - tym razem do opo-
wieści Marii Kruger. Rysunek przedstawia
87 Anna Świrszczyńska, Gdańska panienka,
Warszawa 1947, s. 6. Ilustracje: Gustaw Majewski.
88 Anna Świrszczyńska, Paź królowej Barbary,
Poznań 1987, s. 35. Ilustracje: Bogusław Orliński.
89 Izabela Koniusz, Helena Rutkowska, Królew-
ska pieczęć. Z baśni i podań Nadodrza, Poznań 1962,
po s. 50. Ilustracje: Maria Heidrich.
IL 24. Gustaw Majewski, ilustracja do książki:
Anna Świrszczyńska, Gdańska panienka,
Warszawa 1947
IL 25. Bogusław Orliński, ilustracja do książki:
Anna Świrszczyńska, Paź królowej Barbary,
Poznań 1987
185
ledwie zasugerowane władczą postawą krzy-
żackiego komtura, przedstawionego z zało-
żonymi rękoma i brodą uniesioną ku górze.
Poza tym obraz ten jest raczej bliski kultywo-
wanemu po stronie niemieckiej stereotypowi
Krzyżaka jako „kulturtragera”, choć z pewnoś-
cią nie tak bliski, jak omawiany już, później-
szy nieco, wizerunek Krzyżaka-budowniczego
autorstwa Wiesława Majchrzaka.
Większość przywołanych dotąd ilustracji
towarzyszyła książkom raczej dla młodzieży
niż dla dzieci. Do wyjątków należą ilustracje
do wierszowanych opowiastek historycznych
autorstwa znakomitej poetki Anny Świr-
szczyńskiej. W ramach interesującego nas
tutaj okresu wczesny przykład stanowi ilu-
stracja Gustawa Majewskiego do Gdańskiej
panienki, ukazująca Krzyżaka jako malow-
niczego średniowiecznego rycerza, którego
agresywne zamiary zdradza jednak miecz
w uniesionej dłoni (il. 24)87, późny - ilustra-
cja Bogusława Orlińskiego do wiersza Jak
Łokietek bił się pod Płowcami, w której grafik
odwołał się wprost do silnie ugruntowanego
wzorca pobitego i upokorzonego Krzyżaka
(il. 25)88. Sugestywną wizję upadku okrut-
nych braci zakonnych dała również Maria
Heidrich. Zgodnie z tekstem ilustrowanej
baśni ukazała ona moment, w którym wody
jeziora w czarodziejski sposób pochłaniają
krzyżackich agresorów (il. 26)89. Całkiem
wyjątkowa, bo jednoznacznie humorystyczna
(wręcz zabawna), jest ilustracja autorstwa
Adama Kiliana (il. 27) - tym razem do opo-
wieści Marii Kruger. Rysunek przedstawia
87 Anna Świrszczyńska, Gdańska panienka,
Warszawa 1947, s. 6. Ilustracje: Gustaw Majewski.
88 Anna Świrszczyńska, Paź królowej Barbary,
Poznań 1987, s. 35. Ilustracje: Bogusław Orliński.
89 Izabela Koniusz, Helena Rutkowska, Królew-
ska pieczęć. Z baśni i podań Nadodrza, Poznań 1962,
po s. 50. Ilustracje: Maria Heidrich.
IL 24. Gustaw Majewski, ilustracja do książki:
Anna Świrszczyńska, Gdańska panienka,
Warszawa 1947
IL 25. Bogusław Orliński, ilustracja do książki:
Anna Świrszczyńska, Paź królowej Barbary,
Poznań 1987
185