DOI Artikel:
Ryba, Grażyna: Cytaty strukturalne i zapis współczesności. Rzeźba sakralna Elżbiety Szczodrowskiej‑Peplińskiej w kontekście posoborowej aranżacji wnętrz zabytkowych kościołów Trójmiasta
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45145#0195
rodzinnej zaniechała niemal zupełnie pracy twórczej. Być może dlatego już
w kilka lat po śmierci postać artystki została zapomniana, jej dzieła o charak-
terze świeckim (w dużej mierze niezewidencjonowane) uległy rozproszeniu,
pozostając najczęściej w zbiorach prywatnych, a zespoły rzeźb we wnętrzach
sakralnych są stopniowo dekompletowane i zastępowane realizacjami, które
bardziej odpowiadają kolejnym administratorom parafii.
Celem artykułu jest przypomnienie tej interesującej rzeźbiarki poprzez próbę
określenia specyfiki stylu jej realizacji sakralnych w kontekście historycznej
formy architektury kościoła i konieczności przystosowania wystroju świątyni
do wymogów zreformowanej liturgii.
X-
Szczodrowska była uczennicą przedwojennej Pomorskiej Szkoły Sztuk Pięk-
nych Wacława Szczeblewskiego w Gdyni. W latach 1945-1949 studiowała
rzeźbę w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Sopocie, w pra-
cowniach Mariana Wnuka i Stanisława Horno-Popławskiego. Natomiast pracę
dyplomową przygotowała później pod kierunkiem Jacka Żuławskiego i obro-
niła w 1959 r. W latach 1952-1976 była nauczycielką w Państwowym Liceum
Sztuk Plastycznych w Gdyni Orłowie2. Rzeźbiarka prace na rzecz wyposażenia
odbudowywanych, przebudowywanych, a potem również nowo wznoszo-
nych świątyń trójmiejskich rozpoczęła dopiero w połowie lat sześćdziesiątych
minionego wieku. W trakcie pierwszej z szeregu tego typu realizacji - wystroju
kościoła św. Franciszka w dzielnicy Emaus - dołączył do artystki jej przyszły
mąż Robert Pepliński, przede wszystkim jako współautor ogólnej aranżacji
przestrzennej oraz wykonawca już gotowych projektów koncepcyjnych (prace
techniczne, m.in. odlewy w gipsie). Podobnie będzie wyglądała ich współpraca
przy realizacji kolejnych wnętrz sakralnych3.
Jeszcze w trakcie opracowywania projektów do Emaus artystka została lau-
reatką konkursu na rzeźbę religijną w Warszawie (1970)4, a w następnym roku
2 Archiwum PLSP w Gdyni Orłowie, akta osobowe E. Szczodrowskiej-Peplińskiej.
3 W 1970 r. Szczodrowska wyszła za mąż za swojego byłego ucznia Roberta Peplińskiego
(1940-2015), który w 1966 r. ukończył w PWSSP w Sopocie studia artystyczne o specjalizacji pro-
jektowanie architektoniczno-rzeźbiarskie pracą dyplomową pod kierunkiem Stanisława Horno-
- Popławskiego. Artyści wspólnie podpisywali swoje prace, ale w rzeczywistości to Szczodrowska
była autorką rzeźb, zob. Hetzer, Twórczość rzeźbiarska..., s. 82. O tym, że Szczodrowska była
autorką modeli prac podpisywanych później przez oboje małżonków, świadczy też wyraźny
związek wykonanych kompozycji z jej rysunkami i samodzielnymi rzeźbami. Prace te wyraźnie
odbiegają od nielicznych zachowanych kompozycji Roberta Peplińskiego. Por. też Jacek Bie-
lak, Wątki martyrologiczne w plastyce Roberta Peplińskiego a geografia polskiego mesjanizmu,
wystąpienie podczas konferencji „Badania nad sztuką sakralną XIX i XX w. Mesjanizm polski
i martyrologia narodowa”, Rzeszów, 16-17 października 2014 (maszynopis w posiadaniu autora).
4 Konkurs zamknięty na rzeźbę o tematyce chrześcijańskiej został zorganizowany przez
redakcję miesięcznika „Życie i Myśl” i Dyrekcję Zespołu Przemysłu SSG „Veritas” z okazji
25-lecia powrotu Ziem Zachodnich i Północnych do Macierzy i ustanowienia na nich polskiej
Cytaty
strukturalne...
195
w kilka lat po śmierci postać artystki została zapomniana, jej dzieła o charak-
terze świeckim (w dużej mierze niezewidencjonowane) uległy rozproszeniu,
pozostając najczęściej w zbiorach prywatnych, a zespoły rzeźb we wnętrzach
sakralnych są stopniowo dekompletowane i zastępowane realizacjami, które
bardziej odpowiadają kolejnym administratorom parafii.
Celem artykułu jest przypomnienie tej interesującej rzeźbiarki poprzez próbę
określenia specyfiki stylu jej realizacji sakralnych w kontekście historycznej
formy architektury kościoła i konieczności przystosowania wystroju świątyni
do wymogów zreformowanej liturgii.
X-
Szczodrowska była uczennicą przedwojennej Pomorskiej Szkoły Sztuk Pięk-
nych Wacława Szczeblewskiego w Gdyni. W latach 1945-1949 studiowała
rzeźbę w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Sopocie, w pra-
cowniach Mariana Wnuka i Stanisława Horno-Popławskiego. Natomiast pracę
dyplomową przygotowała później pod kierunkiem Jacka Żuławskiego i obro-
niła w 1959 r. W latach 1952-1976 była nauczycielką w Państwowym Liceum
Sztuk Plastycznych w Gdyni Orłowie2. Rzeźbiarka prace na rzecz wyposażenia
odbudowywanych, przebudowywanych, a potem również nowo wznoszo-
nych świątyń trójmiejskich rozpoczęła dopiero w połowie lat sześćdziesiątych
minionego wieku. W trakcie pierwszej z szeregu tego typu realizacji - wystroju
kościoła św. Franciszka w dzielnicy Emaus - dołączył do artystki jej przyszły
mąż Robert Pepliński, przede wszystkim jako współautor ogólnej aranżacji
przestrzennej oraz wykonawca już gotowych projektów koncepcyjnych (prace
techniczne, m.in. odlewy w gipsie). Podobnie będzie wyglądała ich współpraca
przy realizacji kolejnych wnętrz sakralnych3.
Jeszcze w trakcie opracowywania projektów do Emaus artystka została lau-
reatką konkursu na rzeźbę religijną w Warszawie (1970)4, a w następnym roku
2 Archiwum PLSP w Gdyni Orłowie, akta osobowe E. Szczodrowskiej-Peplińskiej.
3 W 1970 r. Szczodrowska wyszła za mąż za swojego byłego ucznia Roberta Peplińskiego
(1940-2015), który w 1966 r. ukończył w PWSSP w Sopocie studia artystyczne o specjalizacji pro-
jektowanie architektoniczno-rzeźbiarskie pracą dyplomową pod kierunkiem Stanisława Horno-
- Popławskiego. Artyści wspólnie podpisywali swoje prace, ale w rzeczywistości to Szczodrowska
była autorką rzeźb, zob. Hetzer, Twórczość rzeźbiarska..., s. 82. O tym, że Szczodrowska była
autorką modeli prac podpisywanych później przez oboje małżonków, świadczy też wyraźny
związek wykonanych kompozycji z jej rysunkami i samodzielnymi rzeźbami. Prace te wyraźnie
odbiegają od nielicznych zachowanych kompozycji Roberta Peplińskiego. Por. też Jacek Bie-
lak, Wątki martyrologiczne w plastyce Roberta Peplińskiego a geografia polskiego mesjanizmu,
wystąpienie podczas konferencji „Badania nad sztuką sakralną XIX i XX w. Mesjanizm polski
i martyrologia narodowa”, Rzeszów, 16-17 października 2014 (maszynopis w posiadaniu autora).
4 Konkurs zamknięty na rzeźbę o tematyce chrześcijańskiej został zorganizowany przez
redakcję miesięcznika „Życie i Myśl” i Dyrekcję Zespołu Przemysłu SSG „Veritas” z okazji
25-lecia powrotu Ziem Zachodnich i Północnych do Macierzy i ustanowienia na nich polskiej
Cytaty
strukturalne...
195