DOI Artikel:
Ryba, Grażyna: Cytaty strukturalne i zapis współczesności. Rzeźba sakralna Elżbiety Szczodrowskiej‑Peplińskiej w kontekście posoborowej aranżacji wnętrz zabytkowych kościołów Trójmiasta
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45145#0203
odradzającej się w szczególnej sytuacji społecznej w Polsce lat osiemdziesiątych
ubiegłego wieku19.
Wymowa scen historycznych zmieniała się, gdy otwierano drzwi. Wtedy
przedstawienia te flankowały wejście, nad którym unosiła się wspomniana już
uprzednio scena Sądu Ostatecznego, głosząca zbawienie dla tych, którzy walczyli
ze złem, oraz wieszcząca nieuchronność kary dla grzeszników, czyli dla tych,
którzy przyczynili się do nieszczęść i cierpienia bohaterów narracji ukazanych
w kolejnych przedstawieniach.
Po zamknięciu bramy, w całości widzianej od zewnątrz, jednostkowe wyda-
rzenia historyczne ulegają obiektywizacji poprzez wpisanie ich w ponadczasowy
topos narracji biblijnej odnoszącej się do Kazania na Górze. Łącznikiem między
awersem i rewersem drzwi staje się postać maleńkiego dziecka występująca
we wszystkich przedstawieniach historycznych wewnętrznej części drzwi w sce-
nach, które zdobią zewnętrzną część skrzydeł. Obraz dziecka w sakralnych pra-
cach Szczodrowskiej z lat siedemdziesiątych, tak często pojawiający się w formie
niefrasobliwych scen odpoczynku i zabawy (muzykujące dzieci z balustrady
chóru kościoła św. Brygidy), na drzwiach z kościoła św. Brygidy zyskuje znacze-
nie symboliczne jako uosobienie wydarzeń, które doprowadziły do powstania
Solidarności. Może też być personifikacją samej Solidarności, którą przy okazji
pierwszej rocznicy powstania związku przedstawiano właśnie w takiej postaci
- m.in. na znanym plakacie z 1981 r.20
Ideę mesjańskiego pasjonizmu łączącą cierpienie Chrystusa z tragicznym
losem narodu Szczodrowska rozwinęła nie tylko na płaskorzeźbach drzwi,
lecz także w realizowanych równolegle stacjach drogi krzyżowej do kościoła
św. Brygidy - poprzez usytuowanie poszczególnych etapów Pasji pod murami
stoczni i wprowadzenie współczesnych postaci jako uczestników i obserwato-
rów wydarzeń.
Po upadku komunizmu artystka powróciła do prostych narracji, pozbawio-
nych odniesień symbolicznych, a aktualizujących tylko życie świętych, takich
jak przedstawienie św. Wojciecha w wiosce rybackiej (kościół pw. Matki Boskiej
Nieustającej Pomocy i św. Piotra Rybaka w Gdyni, il. 7). Wkrótce zaprzestała
w ogóle działalności twórczej.
X-
Swoją współpracę z Kościołem Szczodrowska rozpoczynała w szczególnym,
wręcz przełomowym okresie. Gdy w gdańskiej dzielnicy Emaus finalizowano
odbudowę neogotyckiego kościoła św. Franciszka z Asyżu, wzniesionego
w latach 1904-1906 i niemal doszczętnie zrujnowanego podczas ostatniej
19 Autorzy płaskorzeźb wyjaśniali, że „Chrystus Ukrzyżowany to symbol Ojczyzny [...],
a adorujący to młodzież polska”. Hetzer oglądała modele płaskorzeźb drzwi w trakcie ich powsta-
wania w pracowni artystów i zanotowała kilka uwag autorów dotyczących interpretacji niektórych
scen. Zob. Hetzer, Twórczość rzeźbiarska..., s. 24.
20 Plakat I Krajowego Zjazdu NSZZ Solidarność, Gdańsk 1981.
Cytaty
strukturalne...
203
ubiegłego wieku19.
Wymowa scen historycznych zmieniała się, gdy otwierano drzwi. Wtedy
przedstawienia te flankowały wejście, nad którym unosiła się wspomniana już
uprzednio scena Sądu Ostatecznego, głosząca zbawienie dla tych, którzy walczyli
ze złem, oraz wieszcząca nieuchronność kary dla grzeszników, czyli dla tych,
którzy przyczynili się do nieszczęść i cierpienia bohaterów narracji ukazanych
w kolejnych przedstawieniach.
Po zamknięciu bramy, w całości widzianej od zewnątrz, jednostkowe wyda-
rzenia historyczne ulegają obiektywizacji poprzez wpisanie ich w ponadczasowy
topos narracji biblijnej odnoszącej się do Kazania na Górze. Łącznikiem między
awersem i rewersem drzwi staje się postać maleńkiego dziecka występująca
we wszystkich przedstawieniach historycznych wewnętrznej części drzwi w sce-
nach, które zdobią zewnętrzną część skrzydeł. Obraz dziecka w sakralnych pra-
cach Szczodrowskiej z lat siedemdziesiątych, tak często pojawiający się w formie
niefrasobliwych scen odpoczynku i zabawy (muzykujące dzieci z balustrady
chóru kościoła św. Brygidy), na drzwiach z kościoła św. Brygidy zyskuje znacze-
nie symboliczne jako uosobienie wydarzeń, które doprowadziły do powstania
Solidarności. Może też być personifikacją samej Solidarności, którą przy okazji
pierwszej rocznicy powstania związku przedstawiano właśnie w takiej postaci
- m.in. na znanym plakacie z 1981 r.20
Ideę mesjańskiego pasjonizmu łączącą cierpienie Chrystusa z tragicznym
losem narodu Szczodrowska rozwinęła nie tylko na płaskorzeźbach drzwi,
lecz także w realizowanych równolegle stacjach drogi krzyżowej do kościoła
św. Brygidy - poprzez usytuowanie poszczególnych etapów Pasji pod murami
stoczni i wprowadzenie współczesnych postaci jako uczestników i obserwato-
rów wydarzeń.
Po upadku komunizmu artystka powróciła do prostych narracji, pozbawio-
nych odniesień symbolicznych, a aktualizujących tylko życie świętych, takich
jak przedstawienie św. Wojciecha w wiosce rybackiej (kościół pw. Matki Boskiej
Nieustającej Pomocy i św. Piotra Rybaka w Gdyni, il. 7). Wkrótce zaprzestała
w ogóle działalności twórczej.
X-
Swoją współpracę z Kościołem Szczodrowska rozpoczynała w szczególnym,
wręcz przełomowym okresie. Gdy w gdańskiej dzielnicy Emaus finalizowano
odbudowę neogotyckiego kościoła św. Franciszka z Asyżu, wzniesionego
w latach 1904-1906 i niemal doszczętnie zrujnowanego podczas ostatniej
19 Autorzy płaskorzeźb wyjaśniali, że „Chrystus Ukrzyżowany to symbol Ojczyzny [...],
a adorujący to młodzież polska”. Hetzer oglądała modele płaskorzeźb drzwi w trakcie ich powsta-
wania w pracowni artystów i zanotowała kilka uwag autorów dotyczących interpretacji niektórych
scen. Zob. Hetzer, Twórczość rzeźbiarska..., s. 24.
20 Plakat I Krajowego Zjazdu NSZZ Solidarność, Gdańsk 1981.
Cytaty
strukturalne...
203