DOI issue:
Artykuły / Artikel / Articles
DOI article:Woziński, Andrzej: "Bidden barmhertzigen got vor...": Some remarks on art foundations and their prices in late medieval Gdańsk
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.66965#0088
Andrzej
Woziński
Woziński Andrzej, O nietypowych cechach nastawy ołtarzowej Michała z Augsburga
w kościele Mariackim w Gdańsku, “Porta Aurea. Rocznik Instytutu Historii Sztuki
Uniwersytetu Gdańskiego” 2013, t. 12, pp. 24-43.
Woziński Andrzej, Paul (Paweł) [in:] De Gruyter Allgemeines Künstler-Lexikon. Die Bil-
denden Künstler aller Zeiten und Völker, Bd. 94: Ostrogovic-Pellegrina, Hg. Andreas
Beyer, Benedice Savoy, Wolfgang Tegethoff, Berlin-Boston 2017, pp. 437-438.
Woziński Andrzej, Późnogotycka rzeźba drewniana na Pomorzu Wschodnim, PhD disser-
tation, Institute of Art History, Adam Mickiewicz University in Poznań, Poznań 1996.
Woziński Andrzej, Programy obrazowe późnogotyckich retabulów w Prusach. O powta-
rzających się tematach, chronologii scen, obecności fundatora w dziele i archaizmach
ikonograficznych [in:] Caritas et Consonantia. Funkcje, formy i znaczenia w sztuce
średniowiecza. Księga poświęcona pamięci Kingi Szczepkowskiej-Naliwajek w dziesiątą
rocznicę śmierci, red. Monika Jakubek-Raczkowska, Juliusz Raczkowski, Toruń-
Warszawa 2017, pp. 531-554.
Woziński Andrzej, W świetle gwiazd. Sztuka i astrologia w Gdańsku w latach 1450-1550
(“Gedania Artistica”, t. 2), Gdańsk 2011.
Woziński, Andrzej, Wokół kontraktu Mistrza Michała z Augsburga na nastawę ołtarzową
dla Lęborka z 1512 r., “Biuletyn Historyczny” 2004, nr 24, pp. 57-68.
Woziński Andrzej, Wokół zagadnień formy, programu ikonograficznego i treści zegara
astronomicznego w kościele Panny Marii w Gdańsku, “Porta Aurea. Rocznik Instytutu
Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego” 2010, t. 9, pp. 5-44.
Ziemba Antoni, Czas i miejsce opowieści w obrazie. Tryptyk Jerozolimski z Gdańska -
problemy narracji i ikonografii, “Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie. Nowa
Seria” 2013, t. 2, pp. 263-304.
„Bidden barmhertzigen got vor...”. Kilka uwag o fundacjach artystycznych
w późnośredniowiecznym Gdańsku i ich kosztach
Na trzech późnogotyckich gdańskich zabytkach sakralnych powtarza się cytowana
w tytule niniejszego tekstu formułka: „Bidden barmhertzigen got vor...” („Weź w opiekę
miłosierny Boże...”). Za nią następuje imię i nazwisko fundatora dzieła, który zwraca
się tymi słowy do Boga. Formułka mówi o celu fundacji, lecz nie wyjaśnia wszystkich
motywacji stojących za tego rodzaju przedsięwzięciem.
Rola fundatora w okresie późnego średniowiecza bardzo często wykraczała poza
kwestie finansowe. Częstokroć określał on program ikonograficzny dzieła, a niekiedy
również formę, poprzez wskazanie jakiegoś wzoru. Zazwyczaj pragnął, aby ufundowane
przezeń dzieło zawierało informacje o nim samym w formie inskrypcji, herbu, motywu
figuralnego lub portretu. Pełniły one kilka funkcji. Po pierwsze były znakami własnoś-
ciowymi. Po drugie upamiętniały fundatora, nie tylko w wymiarze historycznym, lecz
i eschatologicznym - miały przypominać o potrzebie modlitwy za zmarłego fundatora,
aby wybawić jego duszę od wiecznego potępienia. Fundatorem kierowały nie tylko
pobudki religijne. Zamówione przezeń dzieło było wyrazem przynależności do wspól-
noty i jednocześnie manifestacją partykularnych interesów. Niekiedy wydatek związany
z fundacją był jednorazowy, w innych zaś przypadkach rozkładał się w czasie i pociągał
za sobą dodatkowe koszty. Tak było w przypadku nastaw ołtarzowych. Aby nastawa
86
Woziński
Woziński Andrzej, O nietypowych cechach nastawy ołtarzowej Michała z Augsburga
w kościele Mariackim w Gdańsku, “Porta Aurea. Rocznik Instytutu Historii Sztuki
Uniwersytetu Gdańskiego” 2013, t. 12, pp. 24-43.
Woziński Andrzej, Paul (Paweł) [in:] De Gruyter Allgemeines Künstler-Lexikon. Die Bil-
denden Künstler aller Zeiten und Völker, Bd. 94: Ostrogovic-Pellegrina, Hg. Andreas
Beyer, Benedice Savoy, Wolfgang Tegethoff, Berlin-Boston 2017, pp. 437-438.
Woziński Andrzej, Późnogotycka rzeźba drewniana na Pomorzu Wschodnim, PhD disser-
tation, Institute of Art History, Adam Mickiewicz University in Poznań, Poznań 1996.
Woziński Andrzej, Programy obrazowe późnogotyckich retabulów w Prusach. O powta-
rzających się tematach, chronologii scen, obecności fundatora w dziele i archaizmach
ikonograficznych [in:] Caritas et Consonantia. Funkcje, formy i znaczenia w sztuce
średniowiecza. Księga poświęcona pamięci Kingi Szczepkowskiej-Naliwajek w dziesiątą
rocznicę śmierci, red. Monika Jakubek-Raczkowska, Juliusz Raczkowski, Toruń-
Warszawa 2017, pp. 531-554.
Woziński Andrzej, W świetle gwiazd. Sztuka i astrologia w Gdańsku w latach 1450-1550
(“Gedania Artistica”, t. 2), Gdańsk 2011.
Woziński, Andrzej, Wokół kontraktu Mistrza Michała z Augsburga na nastawę ołtarzową
dla Lęborka z 1512 r., “Biuletyn Historyczny” 2004, nr 24, pp. 57-68.
Woziński Andrzej, Wokół zagadnień formy, programu ikonograficznego i treści zegara
astronomicznego w kościele Panny Marii w Gdańsku, “Porta Aurea. Rocznik Instytutu
Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego” 2010, t. 9, pp. 5-44.
Ziemba Antoni, Czas i miejsce opowieści w obrazie. Tryptyk Jerozolimski z Gdańska -
problemy narracji i ikonografii, “Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie. Nowa
Seria” 2013, t. 2, pp. 263-304.
„Bidden barmhertzigen got vor...”. Kilka uwag o fundacjach artystycznych
w późnośredniowiecznym Gdańsku i ich kosztach
Na trzech późnogotyckich gdańskich zabytkach sakralnych powtarza się cytowana
w tytule niniejszego tekstu formułka: „Bidden barmhertzigen got vor...” („Weź w opiekę
miłosierny Boże...”). Za nią następuje imię i nazwisko fundatora dzieła, który zwraca
się tymi słowy do Boga. Formułka mówi o celu fundacji, lecz nie wyjaśnia wszystkich
motywacji stojących za tego rodzaju przedsięwzięciem.
Rola fundatora w okresie późnego średniowiecza bardzo często wykraczała poza
kwestie finansowe. Częstokroć określał on program ikonograficzny dzieła, a niekiedy
również formę, poprzez wskazanie jakiegoś wzoru. Zazwyczaj pragnął, aby ufundowane
przezeń dzieło zawierało informacje o nim samym w formie inskrypcji, herbu, motywu
figuralnego lub portretu. Pełniły one kilka funkcji. Po pierwsze były znakami własnoś-
ciowymi. Po drugie upamiętniały fundatora, nie tylko w wymiarze historycznym, lecz
i eschatologicznym - miały przypominać o potrzebie modlitwy za zmarłego fundatora,
aby wybawić jego duszę od wiecznego potępienia. Fundatorem kierowały nie tylko
pobudki religijne. Zamówione przezeń dzieło było wyrazem przynależności do wspól-
noty i jednocześnie manifestacją partykularnych interesów. Niekiedy wydatek związany
z fundacją był jednorazowy, w innych zaś przypadkach rozkładał się w czasie i pociągał
za sobą dodatkowe koszty. Tak było w przypadku nastaw ołtarzowych. Aby nastawa
86