DOI article:
Bohdziewicz, Piotr; Bohdziewicz, Piotr: Idea monumentalności i zasada konsekwencji w historycznym rozwoju kompozycji urbanistycznej śródmieścia warszawy
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.29200#0011
ROZPRAWY
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XVII, zeszyt 5 — 1969
PIOTR BOHDZIEWICZ
IDEA MONUMENTALNOŚCI I ZASADA KONSEKWENCJI
W HISTORYCZNYM ROZWOJU KOMPOZYCJI URBANISTYCZNEJ
ŚRÓDMIEŚCIA WARSZAWY
i
Wśród licznych problemów, którym polscy historycy sztuki niewiele poświęcili
uwagi, znajdują się i zagadnienia z dziedziny urbanistyki. Może i tym tłumaczy się
taki stan rzeczy, że w tej dziedzinie rzadko u nas spotykamy obiekty, które można
zakwalifikować jako dzieła sztuki. Są one poza tym niewielkie w skali wymiaro-
wej i stanowią je prawie wyłącznie miasta powstałe w okresie odrodzenia, jak
Zamość, lub baroku, jak np. Worniany. Co do planów większych naszych miast,
składają się one często z kilku dzielnic, z których tylko jedna może być traktowa-
na jako dzieło sztuki. Szczęśliwy wyjątek stanowi Warszawa, której plan zawiera
niejedno założenie o wysokiej klasie urbanistycznej. Historycznemu rozwojowi
sieci ulicznej Warszawy poświęcił w okresie międzywojennym cenną pracę prof.
O. Sosnowski^ Analizę artystyczną dał on jednak osobno dla poszczególnych
kompozycji urbanistycznych w ramach Warszawy, jak założenie tzw. Osi Saskiej,
Stanisławowskie (Ujazdów z Łazienkami) i in. Gdy jednak w chwili rozpamię-
tywania nad 1000-letnimi dziejami Polski szukamy w tych dziejach znamion
wielkości, szczególną uwagę musimy zwrócić właśnie na plan Śródmieścia
warszawskiego, jak się bowiem przekonamy, stanowi on rzadki przykład planu
większego miasta, w którym kilka kompozycji urbanistycznych o wielkiej skali daje
się połączyć w jedną całość o naprawdę monumentalnym wyrazie. Uświadomienie
sobie tego jest tym bardziej konieczne, że ta wielkość planu Warszawy ^historycz-
nej" coraz bardziej zostaje zaciemniana.^
' z cecAy .siecz zz/zcz/ze/ na uó.szarze RzeAze/ ITczz*.s'zuoy, ,,Studia do Dziejów
Sztuki w Polsce", t. n, Warszawa 1930.
^ Studium niniejsze powstało w związku z konkursem na projekt zabudowy części zachodniej
Osi Saskiej, a do druku było zgłoszone przed czterema łaty.
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XVII, zeszyt 5 — 1969
PIOTR BOHDZIEWICZ
IDEA MONUMENTALNOŚCI I ZASADA KONSEKWENCJI
W HISTORYCZNYM ROZWOJU KOMPOZYCJI URBANISTYCZNEJ
ŚRÓDMIEŚCIA WARSZAWY
i
Wśród licznych problemów, którym polscy historycy sztuki niewiele poświęcili
uwagi, znajdują się i zagadnienia z dziedziny urbanistyki. Może i tym tłumaczy się
taki stan rzeczy, że w tej dziedzinie rzadko u nas spotykamy obiekty, które można
zakwalifikować jako dzieła sztuki. Są one poza tym niewielkie w skali wymiaro-
wej i stanowią je prawie wyłącznie miasta powstałe w okresie odrodzenia, jak
Zamość, lub baroku, jak np. Worniany. Co do planów większych naszych miast,
składają się one często z kilku dzielnic, z których tylko jedna może być traktowa-
na jako dzieło sztuki. Szczęśliwy wyjątek stanowi Warszawa, której plan zawiera
niejedno założenie o wysokiej klasie urbanistycznej. Historycznemu rozwojowi
sieci ulicznej Warszawy poświęcił w okresie międzywojennym cenną pracę prof.
O. Sosnowski^ Analizę artystyczną dał on jednak osobno dla poszczególnych
kompozycji urbanistycznych w ramach Warszawy, jak założenie tzw. Osi Saskiej,
Stanisławowskie (Ujazdów z Łazienkami) i in. Gdy jednak w chwili rozpamię-
tywania nad 1000-letnimi dziejami Polski szukamy w tych dziejach znamion
wielkości, szczególną uwagę musimy zwrócić właśnie na plan Śródmieścia
warszawskiego, jak się bowiem przekonamy, stanowi on rzadki przykład planu
większego miasta, w którym kilka kompozycji urbanistycznych o wielkiej skali daje
się połączyć w jedną całość o naprawdę monumentalnym wyrazie. Uświadomienie
sobie tego jest tym bardziej konieczne, że ta wielkość planu Warszawy ^historycz-
nej" coraz bardziej zostaje zaciemniana.^
' z cecAy .siecz zz/zcz/ze/ na uó.szarze RzeAze/ ITczz*.s'zuoy, ,,Studia do Dziejów
Sztuki w Polsce", t. n, Warszawa 1930.
^ Studium niniejsze powstało w związku z konkursem na projekt zabudowy części zachodniej
Osi Saskiej, a do druku było zgłoszone przed czterema łaty.