DOI Artikel:
Adamek, Tadeusz: Gotycki kielich z kościoła farnego świętego Krzyża w Tczewie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.36973#0057
GOTYCKI KIELICH Z TCZEWA
25
lichu zaś z kościoła parafialnego w Rumianie zamiast figurek pod i nad
nodusem znajdują się maswerkowe okienka w prostokątnym obramie-
niu. Wewnątrz zaś ark a dek architektonicznego nodusa kielicha z koś-
cioła św. Anny w Lubawie zamiast okienek umieszczono figurki świętych.
Architektoniczny nodus zbliżony do nodusa kielicha z Tczewa po-
siadają smukłe monstrancje z Chojnic, Żarnowca, z kościoła św. św.
Piotra i Pawła w Pucku 21 oraz krzyż relikwiarzowy z kościoła Św. Trój-
cy w Chełmży z 1498 r.22 Wiele cech wspólnych wykazuje też nodus-
-kapliczka z piękną Pietą wewnątrz na krzyżu relikwiarzowym kościoła
farnego w Tczewie z końca XV w. Występują tu nawet identyczne jak
na arkadkach kielicha cienkie kolumienki23. Wszystkie wymienione
nodusy mają głębokie arkadki, dołem biegnący fryz ze stylizowanych
odwróconych lilii, a niektóre w dolnych narożnikach kapliczki — kwiatki.
Kielichy zaś ze Stegna24 i z Rębielcza25 mają taką samą jak kielich
tczewski kratkę na cokole stopy.
Niemal taką samą w kształcie, niską i rozwartą czarę jak na kie-
lichu z Tczewa mają kielichy z Rumiana, Lubawy i Leszna 26 w Wielko-
polsce. Wyższą nieco posiada kielich z Kwidzyna. Koszyczki zaś we
wszystkich wymienionych przypadkach wykazują zawsze, tak jak na
kielichu tczewskim, wyraźny podział na dwie części za pomocą perełko-
wego sznura, a wysokością swą sięgają 1/3 części czary. Podobnie też
ukształtowane są ich cokoły stopy, choć występują tu już inne motywy
w ażurowych przeźroczach.
Kielich tczewski jest więc chyba najlepszym, w czystej formie go-
tyckiej zachowanym kielichem na Pomorzu. W całości swej harmonijnej
konstrukcji w układzie kompozycyjnym oraz w proporcji poszczególnych
części zwraca on uwagę swą wysmukłością, wyraźnym podziałem stopy
na pola, uzyskanym przez zastosowanie gałązek. Występuje tu duży
nodus architektoniczny i arkadki z figurkami Apostołów oraz rozwarta
czara kształtu stożkowatego w niskim koszyczku. Wiele z tych cech wi-
docznych jest na kilku wyżej wymienionych monstrancjach i krzyżach
relikwiarzowych, co razem pozwala w sposób jednoznaczny określić ich
proweniencję i wzajemne powiązania. Nie da się natomiast ściśle określić
warsztatu, z którego omawiany kielich wyszedł. Doskonałość formy,
20 Heise, op. cit., I, tabl. 8; Bochnak, Pagaczewski, op. cit., il. 140.
21 Heise, op. cit., I, tabl. 8; Bochnak, Pagaczewski, op. cit., il. 141.
22 Bochnak, Pagaczewski, op. cit., il. 143.
23 Heise, op. cit., I, tabl. 2; Bochnak, Pagaczewski, op. cit., il. 142
24 Heise, op. cit., I, tabl. 1.
25 ilbidem.
26 J. Kohte, Verzeichnis der Kunstdenkmaler der Provinz Posen III, Berlin
1806, il. 146 — kielich prawy.
25
lichu zaś z kościoła parafialnego w Rumianie zamiast figurek pod i nad
nodusem znajdują się maswerkowe okienka w prostokątnym obramie-
niu. Wewnątrz zaś ark a dek architektonicznego nodusa kielicha z koś-
cioła św. Anny w Lubawie zamiast okienek umieszczono figurki świętych.
Architektoniczny nodus zbliżony do nodusa kielicha z Tczewa po-
siadają smukłe monstrancje z Chojnic, Żarnowca, z kościoła św. św.
Piotra i Pawła w Pucku 21 oraz krzyż relikwiarzowy z kościoła Św. Trój-
cy w Chełmży z 1498 r.22 Wiele cech wspólnych wykazuje też nodus-
-kapliczka z piękną Pietą wewnątrz na krzyżu relikwiarzowym kościoła
farnego w Tczewie z końca XV w. Występują tu nawet identyczne jak
na arkadkach kielicha cienkie kolumienki23. Wszystkie wymienione
nodusy mają głębokie arkadki, dołem biegnący fryz ze stylizowanych
odwróconych lilii, a niektóre w dolnych narożnikach kapliczki — kwiatki.
Kielichy zaś ze Stegna24 i z Rębielcza25 mają taką samą jak kielich
tczewski kratkę na cokole stopy.
Niemal taką samą w kształcie, niską i rozwartą czarę jak na kie-
lichu z Tczewa mają kielichy z Rumiana, Lubawy i Leszna 26 w Wielko-
polsce. Wyższą nieco posiada kielich z Kwidzyna. Koszyczki zaś we
wszystkich wymienionych przypadkach wykazują zawsze, tak jak na
kielichu tczewskim, wyraźny podział na dwie części za pomocą perełko-
wego sznura, a wysokością swą sięgają 1/3 części czary. Podobnie też
ukształtowane są ich cokoły stopy, choć występują tu już inne motywy
w ażurowych przeźroczach.
Kielich tczewski jest więc chyba najlepszym, w czystej formie go-
tyckiej zachowanym kielichem na Pomorzu. W całości swej harmonijnej
konstrukcji w układzie kompozycyjnym oraz w proporcji poszczególnych
części zwraca on uwagę swą wysmukłością, wyraźnym podziałem stopy
na pola, uzyskanym przez zastosowanie gałązek. Występuje tu duży
nodus architektoniczny i arkadki z figurkami Apostołów oraz rozwarta
czara kształtu stożkowatego w niskim koszyczku. Wiele z tych cech wi-
docznych jest na kilku wyżej wymienionych monstrancjach i krzyżach
relikwiarzowych, co razem pozwala w sposób jednoznaczny określić ich
proweniencję i wzajemne powiązania. Nie da się natomiast ściśle określić
warsztatu, z którego omawiany kielich wyszedł. Doskonałość formy,
20 Heise, op. cit., I, tabl. 8; Bochnak, Pagaczewski, op. cit., il. 140.
21 Heise, op. cit., I, tabl. 8; Bochnak, Pagaczewski, op. cit., il. 141.
22 Bochnak, Pagaczewski, op. cit., il. 143.
23 Heise, op. cit., I, tabl. 2; Bochnak, Pagaczewski, op. cit., il. 142
24 Heise, op. cit., I, tabl. 1.
25 ilbidem.
26 J. Kohte, Verzeichnis der Kunstdenkmaler der Provinz Posen III, Berlin
1806, il. 146 — kielich prawy.