DOI article:
Mędrek, Henryk: Typ Pięknej Madonny z Krumlowa w polskiej plastyce pierwszej połowy XV wieku
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.36973#0082
50
HENRYK MĘDREK
głównie w dziełach Mistrza i chociaż nawiązuje do tradycji dawniej-
szych, przynależy jednak do nowego stylu. Rzeźba z Dusseldorfu poprzez
układ szat jest pełnym wyrazicielem pięknych Madonn, natomiast styli-
stycznie łączy się z epoką poprzednią, głównie pod względem opraco-
wania fałd. Nie posiadają one jeszcze plastyczności spotykanej w rzeź-
bach pięknych Madonn; fałdy są przylepione i stanowią kontynuację
formy zapowiedzianej przez Madonny na lwie, a rozwijanej przez takie
dzieła, jak Madonny z Halibutowic15, Sromowców Niżnych16, Łuka-
wicy 17, u których spotykamy wyraźną zapowiedź fałdy agrafowej. Wy-
kształciła się ona w pełni dopiero w rzeźbie z Dusseldorfu. Innym ele-
mentem zbliżającym ją do Madonn na lwie jest motyw „trzech rąk”,
czego prawie nie spotykamy w rzeźbach pięknych Madonn.18 Należy rów-
nież zaznaczyć, że Madonna z Dusseldorfu nie posiada konwencjonalnego
typu urody, lecz przejawia podobieństwo do tradycyjnych wyrazów figur
wcześniejszych.
Rzeźba z Altenmarktu wykazuje duże analogie z Madonną pilzneń-
ską poprzez podobne założenie kompozycyjne, wirtuozerię techniczną,
zbliżenie cech fizjonomicznych, dużą dekoracyjność w układzie szat, jak
również przez połączenie zmysłowości z abstrakcyjną ornamentyką19.
Obie rzeźby łączy ponadto wspólny klimat warsztatu, mimo że Madonna
z Pilzna różni się układem formalnym, bliższym w tym wypadku rzeźbie
krumlowskiej.
Odmienny problem stanowi układ formalny Madonny toruńskiej (ił. 23),
która w tym zakresie łączy się z rzeźbą z Dusseldorfu,20 stylistycznie
i typologicznie zaś z rzeźbą z Altenmarktu. Posiada również słynną
„kocią głowę”, pełną eleganckiej powabności, o szeroko rozstawionych
skośnych oczach i smutnym półuśmiechu. Wykazuje też podobieństwo
fizjonomiczne i figuralne w ujęciu Dzieciątka. Należałoby zatem supono-
wać, iż twórca Madonny toruńskiej znał rzeźbę z Dusseldorfu, przejął
od niej motyw „trzech dłoni” oraz układ szat, całości jednak nadał in-
dywidualne piętno swego warsztatu: sposób plastycznego opracowania,
miękkość i jednocześnie płaszczyznowość fałd oraz znakomite zakompo-
nowanie przestrzenne figury. Elementy te w dużym stopniu łączą rzeźbę
toruńską z krumlowską, a podobny sposób rozwiązania problemów war-
sztatowych, charakterystyczna wirtuozeria techniczna obu dzieł jest
15 Katalog zabytków sztuki w Polsce, Warszawa 1.963, t. I, z. 14, s. 12, il. 102.
10 iD utkiewicz, op. cit., il.' 24.
17 libid., il. 79.
18 M,otyw ten występuje w rzeźbie toruńskiej, jej replice bońskiej oraz Ma-
donnie z Salzburga.
19 Kut al, op. cit., is. 88 n.
20 Kutal (op. cit., s. 94) wywodai typ toruński od rzeźby z Dusseldorfu.
HENRYK MĘDREK
głównie w dziełach Mistrza i chociaż nawiązuje do tradycji dawniej-
szych, przynależy jednak do nowego stylu. Rzeźba z Dusseldorfu poprzez
układ szat jest pełnym wyrazicielem pięknych Madonn, natomiast styli-
stycznie łączy się z epoką poprzednią, głównie pod względem opraco-
wania fałd. Nie posiadają one jeszcze plastyczności spotykanej w rzeź-
bach pięknych Madonn; fałdy są przylepione i stanowią kontynuację
formy zapowiedzianej przez Madonny na lwie, a rozwijanej przez takie
dzieła, jak Madonny z Halibutowic15, Sromowców Niżnych16, Łuka-
wicy 17, u których spotykamy wyraźną zapowiedź fałdy agrafowej. Wy-
kształciła się ona w pełni dopiero w rzeźbie z Dusseldorfu. Innym ele-
mentem zbliżającym ją do Madonn na lwie jest motyw „trzech rąk”,
czego prawie nie spotykamy w rzeźbach pięknych Madonn.18 Należy rów-
nież zaznaczyć, że Madonna z Dusseldorfu nie posiada konwencjonalnego
typu urody, lecz przejawia podobieństwo do tradycyjnych wyrazów figur
wcześniejszych.
Rzeźba z Altenmarktu wykazuje duże analogie z Madonną pilzneń-
ską poprzez podobne założenie kompozycyjne, wirtuozerię techniczną,
zbliżenie cech fizjonomicznych, dużą dekoracyjność w układzie szat, jak
również przez połączenie zmysłowości z abstrakcyjną ornamentyką19.
Obie rzeźby łączy ponadto wspólny klimat warsztatu, mimo że Madonna
z Pilzna różni się układem formalnym, bliższym w tym wypadku rzeźbie
krumlowskiej.
Odmienny problem stanowi układ formalny Madonny toruńskiej (ił. 23),
która w tym zakresie łączy się z rzeźbą z Dusseldorfu,20 stylistycznie
i typologicznie zaś z rzeźbą z Altenmarktu. Posiada również słynną
„kocią głowę”, pełną eleganckiej powabności, o szeroko rozstawionych
skośnych oczach i smutnym półuśmiechu. Wykazuje też podobieństwo
fizjonomiczne i figuralne w ujęciu Dzieciątka. Należałoby zatem supono-
wać, iż twórca Madonny toruńskiej znał rzeźbę z Dusseldorfu, przejął
od niej motyw „trzech dłoni” oraz układ szat, całości jednak nadał in-
dywidualne piętno swego warsztatu: sposób plastycznego opracowania,
miękkość i jednocześnie płaszczyznowość fałd oraz znakomite zakompo-
nowanie przestrzenne figury. Elementy te w dużym stopniu łączą rzeźbę
toruńską z krumlowską, a podobny sposób rozwiązania problemów war-
sztatowych, charakterystyczna wirtuozeria techniczna obu dzieł jest
15 Katalog zabytków sztuki w Polsce, Warszawa 1.963, t. I, z. 14, s. 12, il. 102.
10 iD utkiewicz, op. cit., il.' 24.
17 libid., il. 79.
18 M,otyw ten występuje w rzeźbie toruńskiej, jej replice bońskiej oraz Ma-
donnie z Salzburga.
19 Kut al, op. cit., is. 88 n.
20 Kutal (op. cit., s. 94) wywodai typ toruński od rzeźby z Dusseldorfu.