DOI Artikel:
Mazurczak, Urszula M.: O czasie wewnętrznym przedstawionym na podstawie wybranych przykładów malarstwa niderlandzkiego XV w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.36972#0060
54
URSZULA MAZURCZAK
swoim trwaniu stworzeniu wynosi ponad nią nieskończoność czasu oraz miejsca, co
stanowi kontynuację tradycji „starego”. Warto tu również chociaż zasygnalizować
jeszcze jedną dziedzinę, która w swoich poszukiwaniach „nowego” spotyka się na
wspólnej płaszczyźnie ze sztukami plastycznymi oraz literaturą — chodzi o muzykę.
Podobnie jak w wielopłaszczyznowej strukturze czasoprzestrzeni zobrazowanych
zdarzeń, splecionych wątków religijnych z powszedniością i codziennością życia, tak
i w muzyce XV w. w omawianym kręgu niderlandzkim, tendencje do wielogłosowo-
ści, wielomelodyjności łączą się w harmonijne współbrzmienie akordów, prowadząc
do specyficznej discordii'concors.
„Universum” czasoprzestrzeni już od XIII w. poczynając, wyznaczało sztukom
wielopłaszczynową, wielowymiarową strukturę, która w XV w. w Niderlandach
dała całość i różnorodną i spójną zarazem. Jako perspektywa badawcza czasoprze-
strzeń wydaje się z dwóch względów ciekawa: 1) problem czasu w malarstwie w
ogóle; 2) czas w malarstwie niderlandzkim jako przyczynek do badań tego splotu
kulturowego. Obie perspektywy wydają się równie doniosłe i godne dalszego
badania.
ON THE INTERNAL TIME OF A WORK OF ART
AS EXEMPLIFIED BY CHOSEN FIFTEENTH CENTURY PAINTINGS
Summary
The problem of time as a structural element of a work of art was not recognized and hence analyzed
by the historical theory of art and aesthelics. The issue could not emerge while the distinction between the
temporal arts, i.e.literature, music, ballet and the spatial arts, i.e. painting, sculpture, architecture was
universally accepted. Although Renaissance theorists and their followers had been aware for centuries of
the problems which might be termed „para-temporal” (e.g. movement, the exact time of a selected
element in a work of art) and their extreme importance for the quality of the work the actual analysis of
the presented time was neglected. It was only recently that time in painting was recognized to possess the
same value as space. The new term „universum” has been introduced as a criterion common to all the
fine arts, that is both literature and the visual arts. The presented time must be, however, distinguished
from the time of perception and the time of creation. It also is not identical with the physical time to
which in a way it is parallel. The selected exmaples of the Netherlandish paintings of the fifteenth century
are employed in the present study in an attempt to perform an analysis of the internal, presented time.
The issue is discussed against the philosophical background, while the likely counterparts of the problem
in other fields of art, literature in particular are considered as well.
URSZULA MAZURCZAK
swoim trwaniu stworzeniu wynosi ponad nią nieskończoność czasu oraz miejsca, co
stanowi kontynuację tradycji „starego”. Warto tu również chociaż zasygnalizować
jeszcze jedną dziedzinę, która w swoich poszukiwaniach „nowego” spotyka się na
wspólnej płaszczyźnie ze sztukami plastycznymi oraz literaturą — chodzi o muzykę.
Podobnie jak w wielopłaszczyznowej strukturze czasoprzestrzeni zobrazowanych
zdarzeń, splecionych wątków religijnych z powszedniością i codziennością życia, tak
i w muzyce XV w. w omawianym kręgu niderlandzkim, tendencje do wielogłosowo-
ści, wielomelodyjności łączą się w harmonijne współbrzmienie akordów, prowadząc
do specyficznej discordii'concors.
„Universum” czasoprzestrzeni już od XIII w. poczynając, wyznaczało sztukom
wielopłaszczynową, wielowymiarową strukturę, która w XV w. w Niderlandach
dała całość i różnorodną i spójną zarazem. Jako perspektywa badawcza czasoprze-
strzeń wydaje się z dwóch względów ciekawa: 1) problem czasu w malarstwie w
ogóle; 2) czas w malarstwie niderlandzkim jako przyczynek do badań tego splotu
kulturowego. Obie perspektywy wydają się równie doniosłe i godne dalszego
badania.
ON THE INTERNAL TIME OF A WORK OF ART
AS EXEMPLIFIED BY CHOSEN FIFTEENTH CENTURY PAINTINGS
Summary
The problem of time as a structural element of a work of art was not recognized and hence analyzed
by the historical theory of art and aesthelics. The issue could not emerge while the distinction between the
temporal arts, i.e.literature, music, ballet and the spatial arts, i.e. painting, sculpture, architecture was
universally accepted. Although Renaissance theorists and their followers had been aware for centuries of
the problems which might be termed „para-temporal” (e.g. movement, the exact time of a selected
element in a work of art) and their extreme importance for the quality of the work the actual analysis of
the presented time was neglected. It was only recently that time in painting was recognized to possess the
same value as space. The new term „universum” has been introduced as a criterion common to all the
fine arts, that is both literature and the visual arts. The presented time must be, however, distinguished
from the time of perception and the time of creation. It also is not identical with the physical time to
which in a way it is parallel. The selected exmaples of the Netherlandish paintings of the fifteenth century
are employed in the present study in an attempt to perform an analysis of the internal, presented time.
The issue is discussed against the philosophical background, while the likely counterparts of the problem
in other fields of art, literature in particular are considered as well.