DOI Artikel:
Chruszczyńska, Wiesława: Wystrój rzeźbiarski kościoła św. Eliasza w Lublinie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.36972#0077
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
.torn XXVI, zeszyt 4 — 1978
WIESŁAWA CHRUSZCZYŃSKA
WYSTRÓJ RZEŹBIARSKI
KOŚCIOŁA ŚW. ELIASZA V/ LUBLINIE*
W Polsce do XVI w. karmelici trzewiczkowi stanowili najsłabszą liczebnie grupę
wśród zakonów żebrzących. Dopiero w 1 ćwierci XVII w. do istniejących olc. 1600 r.
ośmiu klasztorów karmelitów trzewiczkowych doszło piętnaście nowych, powsta-
łych głównie w małych miejscowościach. W tym czasie osiedlili się karmelici we
Lwowie, a w Wilnie i Krakowie, obok już istniejących, powstały dwa nowe kla-
sztory. W Warszawie- na Lesznie i w Lublinie na Czwartku karmelici zdołali
utworzyć klasztory dopiero u schyłku XVII w.* 1 2 .
Jesienią 1650 r. karmelici trzewiczkowi posiadali w Lublinie tylko kaplicę
drewnianą i tzw. hospitium przy niej na Krakowskim Przedmieściu oraz fundusze
dosyć znaczne, lecz nie wystarczające na fundację. Mimo, że zakonnicy osiedlili się
w Lublinie, nie mogli tu zbudować kościoła i klasztoru. Ich usytuowanie w pobliżu
licznych kościołów klasztornych było powodem sprzeciwu ze strony innych
2
zakonów, a szczególnie karmelitów bosych .
Skromne archiwalia mówiące o historii powstania kościoła św. Eliasza w
Lublinie zebrane zostały w pracy A. Mroczkowskiego3. Na podstawie analizy
formalnej i stylowo-porównawczej Mroczkowski datuje kościół św. Eliasza na czas
ok. 1742 r.4 Podkreśla on bezpośrednią zależność stylową omawianego obiektu od
kościołów w Lubartowie, Włodawie i Chełmie. Najwcześniej wybudowanym w
grupie kościołów centralnych na Lubelszczyźnie jest kościół parafialny w Lubarto-
wie (1733-1738), następne powstają we Włodawie (1793-1800) i Chełmie (1753-
-1763). W bardziej uproszczonej formie układ centralno-wzdłużny powtórzony
* Praca niniejsza jest skróconą wersją rozprawy magisterskiej napisanej w 1977 r. pod kier. prof, dra
Antoniego Maślińskiego.
1 S. Litak. Struktura i funkcja parafii w Polsce. W: Studia nad historią Kościoła katolickiego w
Polsce. Pod red. Jerzego Kłoczowskiego. Kraków 1969 s. 553.
2 J. Wadowski. Kościół iw. Eliasza Proroka z klasztorem O O. Karmelitów antique obserwantiae.
Biblioteka PAN w Krakowie r. 1907 rkps poz. 15 s. 7.
3 A. Mroczkowski. Architektura kościoła iw. Eliasza w Lublinie. Lublin 1954 (mps pracy
magist.). Archiwum KUL.
4 Tamże s. 42.
.torn XXVI, zeszyt 4 — 1978
WIESŁAWA CHRUSZCZYŃSKA
WYSTRÓJ RZEŹBIARSKI
KOŚCIOŁA ŚW. ELIASZA V/ LUBLINIE*
W Polsce do XVI w. karmelici trzewiczkowi stanowili najsłabszą liczebnie grupę
wśród zakonów żebrzących. Dopiero w 1 ćwierci XVII w. do istniejących olc. 1600 r.
ośmiu klasztorów karmelitów trzewiczkowych doszło piętnaście nowych, powsta-
łych głównie w małych miejscowościach. W tym czasie osiedlili się karmelici we
Lwowie, a w Wilnie i Krakowie, obok już istniejących, powstały dwa nowe kla-
sztory. W Warszawie- na Lesznie i w Lublinie na Czwartku karmelici zdołali
utworzyć klasztory dopiero u schyłku XVII w.* 1 2 .
Jesienią 1650 r. karmelici trzewiczkowi posiadali w Lublinie tylko kaplicę
drewnianą i tzw. hospitium przy niej na Krakowskim Przedmieściu oraz fundusze
dosyć znaczne, lecz nie wystarczające na fundację. Mimo, że zakonnicy osiedlili się
w Lublinie, nie mogli tu zbudować kościoła i klasztoru. Ich usytuowanie w pobliżu
licznych kościołów klasztornych było powodem sprzeciwu ze strony innych
2
zakonów, a szczególnie karmelitów bosych .
Skromne archiwalia mówiące o historii powstania kościoła św. Eliasza w
Lublinie zebrane zostały w pracy A. Mroczkowskiego3. Na podstawie analizy
formalnej i stylowo-porównawczej Mroczkowski datuje kościół św. Eliasza na czas
ok. 1742 r.4 Podkreśla on bezpośrednią zależność stylową omawianego obiektu od
kościołów w Lubartowie, Włodawie i Chełmie. Najwcześniej wybudowanym w
grupie kościołów centralnych na Lubelszczyźnie jest kościół parafialny w Lubarto-
wie (1733-1738), następne powstają we Włodawie (1793-1800) i Chełmie (1753-
-1763). W bardziej uproszczonej formie układ centralno-wzdłużny powtórzony
* Praca niniejsza jest skróconą wersją rozprawy magisterskiej napisanej w 1977 r. pod kier. prof, dra
Antoniego Maślińskiego.
1 S. Litak. Struktura i funkcja parafii w Polsce. W: Studia nad historią Kościoła katolickiego w
Polsce. Pod red. Jerzego Kłoczowskiego. Kraków 1969 s. 553.
2 J. Wadowski. Kościół iw. Eliasza Proroka z klasztorem O O. Karmelitów antique obserwantiae.
Biblioteka PAN w Krakowie r. 1907 rkps poz. 15 s. 7.
3 A. Mroczkowski. Architektura kościoła iw. Eliasza w Lublinie. Lublin 1954 (mps pracy
magist.). Archiwum KUL.
4 Tamże s. 42.