DOI Artikel:
Tatar-Próchniak, Ewa: Postać dziecięcego Chrystusa w sztuce wczesnochrześcijańskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.36972#0019
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
tom XXVI, zeszyt 4 — 1978
EWA TATAR-PRÓCHNIAK
POSTAĆ DZIECIĘCEGO CHRYSTUSA
W SZTUCE WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKIEJ* 1
Postać dziecięcego Chrystusa pojawiła się w ikonografii już w początkach sztuki
chrześcijańskiej. Rzadkie początkowo i skromne przedstawienia z Dzieciątkiem
Jezus w krótkim czasie rozrosły się do bogatych treściowo kompozycji, szybko też
zaczęły stanowić jedne z najpopularniejszych motywów ikonograficznych. Jednak,
mimo że stanowią one obszerną i ciekawą grupę przedstawień, nie są w zasadzie
opracowane do końca".
*' Artykuł został opracowany na podstawie pracy magisterskiej autorki Przedstawienia dziecka w
sztuce wczesnochrześcijańskiej. Trzy sceny z najwcześniejszego dzieciństwa Chrystusa. Lublin 1977. W
pracy tej zamieszczony jest katalog większości publikowanych przedstawień dziecięcego Chrystusa.
2 Prac dotyczących wczesnochrześcijańskich przedstawień z dzieciństwa Chrystusa jest niewiele
i żadna z nich nie zajmuje się ikonografią tej postaci, a raczej rodowodem, rozwojem i treścią całych scen.
W końcu ubiegłego stulecia powstała pierwsza obszerna praca omawiająca zarówno Narodzenie, jak
i sceny z nim związane, m.in. Pierwszą Kąpiel: F. Noack. Die Geburt Chrisli in der bildenden Kunst bis
zum Renaissance. Darmstadt 1894. W zasadzie jednak główną pozycją dotyczącą kształtowania się tej
sceny w epoce wczesnochrześcijańskiej jest publikacja G. Ristówa. Die Geburt Christi in der
fruhchristlichen und byzantinischen-ostkirchen Kunst. Recklinghausen 1963. Pochodzenie sceny Pierwszej
Kąpieli omawia w krótkim szkicu P. J. Nordhagen. The Origin of Washing of the Child in the Nativity
Scene. „Byzantinische Zeitschrift” 54:1961 s. 333-337. Dość szeroko rozpatruje ten problem E. Kitz-
inger w artykule The Hellenistic Heritage in Byzantine Art. „Dumbarton Oaks Papers” 17:1963 s. 97-
-115. Najwcześniejsze przedstawienia Kąpieii Chrystusa w sztuce wczesnochrześcijańskiej zestawia M.
Lawrence. Three Pagan Themes in Christian Art. De Antibus Opuscula XL. Essays in Honour of Erwin
Panofsky. New York 1961 s. 323-334. Wreszcie najobszerniejszym i chyba najnowszym opracowaniem
tego tematu jest artykuł A. Hermanna, który omawia zagadnienie kąpieli nie tylko w sztuce
chrześcijańskiej, ale także sięga do jej pogańskich pierwowzorów. Scena Pokłonu Mędrców, mimo
wielkiej ilości przedstawień, nie jest systematycznie opracowana. W początkach XX w. zajmował się nią
m.in. H. Kehrer. Die Heiligen Drei Kónige in Literatur und Kunst. Leipzig 1908. jedną z now'szych
pozycji jest artykuł E. Kirschbauma dotyczący sceny Pokłonu w zestawieniu z postacią proroka
Balaama: Der Prophet Balaam und die Anbetung der Weisen. „Rómische Quartaischrift fiir christiicbe
Altertumskunde und Kirchengeschichte”, 49:1954 s. 129-171. Poszczególne przedstawienia były także
rozpatrywane pod różnymi kątami w monografiach i opracowaniach ogólnych, np. K. Weitzmann.
The Fresco Cycle of Santa Maria di Castelseprio. Princeton 1951; A. Grabar. Christian Iconography.
A Study oj its Origins. Princeton 1968. Przedstawienia te poruszają też ogólnie najnowsze leksykony,
m.in. G. Schiller. Ikonographie der Christlichen Kunst. T. 1-3. Gutersloh 1971.
tom XXVI, zeszyt 4 — 1978
EWA TATAR-PRÓCHNIAK
POSTAĆ DZIECIĘCEGO CHRYSTUSA
W SZTUCE WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKIEJ* 1
Postać dziecięcego Chrystusa pojawiła się w ikonografii już w początkach sztuki
chrześcijańskiej. Rzadkie początkowo i skromne przedstawienia z Dzieciątkiem
Jezus w krótkim czasie rozrosły się do bogatych treściowo kompozycji, szybko też
zaczęły stanowić jedne z najpopularniejszych motywów ikonograficznych. Jednak,
mimo że stanowią one obszerną i ciekawą grupę przedstawień, nie są w zasadzie
opracowane do końca".
*' Artykuł został opracowany na podstawie pracy magisterskiej autorki Przedstawienia dziecka w
sztuce wczesnochrześcijańskiej. Trzy sceny z najwcześniejszego dzieciństwa Chrystusa. Lublin 1977. W
pracy tej zamieszczony jest katalog większości publikowanych przedstawień dziecięcego Chrystusa.
2 Prac dotyczących wczesnochrześcijańskich przedstawień z dzieciństwa Chrystusa jest niewiele
i żadna z nich nie zajmuje się ikonografią tej postaci, a raczej rodowodem, rozwojem i treścią całych scen.
W końcu ubiegłego stulecia powstała pierwsza obszerna praca omawiająca zarówno Narodzenie, jak
i sceny z nim związane, m.in. Pierwszą Kąpiel: F. Noack. Die Geburt Chrisli in der bildenden Kunst bis
zum Renaissance. Darmstadt 1894. W zasadzie jednak główną pozycją dotyczącą kształtowania się tej
sceny w epoce wczesnochrześcijańskiej jest publikacja G. Ristówa. Die Geburt Christi in der
fruhchristlichen und byzantinischen-ostkirchen Kunst. Recklinghausen 1963. Pochodzenie sceny Pierwszej
Kąpieli omawia w krótkim szkicu P. J. Nordhagen. The Origin of Washing of the Child in the Nativity
Scene. „Byzantinische Zeitschrift” 54:1961 s. 333-337. Dość szeroko rozpatruje ten problem E. Kitz-
inger w artykule The Hellenistic Heritage in Byzantine Art. „Dumbarton Oaks Papers” 17:1963 s. 97-
-115. Najwcześniejsze przedstawienia Kąpieii Chrystusa w sztuce wczesnochrześcijańskiej zestawia M.
Lawrence. Three Pagan Themes in Christian Art. De Antibus Opuscula XL. Essays in Honour of Erwin
Panofsky. New York 1961 s. 323-334. Wreszcie najobszerniejszym i chyba najnowszym opracowaniem
tego tematu jest artykuł A. Hermanna, który omawia zagadnienie kąpieli nie tylko w sztuce
chrześcijańskiej, ale także sięga do jej pogańskich pierwowzorów. Scena Pokłonu Mędrców, mimo
wielkiej ilości przedstawień, nie jest systematycznie opracowana. W początkach XX w. zajmował się nią
m.in. H. Kehrer. Die Heiligen Drei Kónige in Literatur und Kunst. Leipzig 1908. jedną z now'szych
pozycji jest artykuł E. Kirschbauma dotyczący sceny Pokłonu w zestawieniu z postacią proroka
Balaama: Der Prophet Balaam und die Anbetung der Weisen. „Rómische Quartaischrift fiir christiicbe
Altertumskunde und Kirchengeschichte”, 49:1954 s. 129-171. Poszczególne przedstawienia były także
rozpatrywane pod różnymi kątami w monografiach i opracowaniach ogólnych, np. K. Weitzmann.
The Fresco Cycle of Santa Maria di Castelseprio. Princeton 1951; A. Grabar. Christian Iconography.
A Study oj its Origins. Princeton 1968. Przedstawienia te poruszają też ogólnie najnowsze leksykony,
m.in. G. Schiller. Ikonographie der Christlichen Kunst. T. 1-3. Gutersloh 1971.