DOI Artikel:
Iwaszkiewicz-Wronikowska, Bożena: Poglądy Ojców Kościoła na sztukę w ciągu pierwszych dwóch stuleci istnienia Kościoła
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.36972#0011
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
tom XXVI, zeszyt 4 — 1978
BOŻENA WRONIKOWSKA
POGLĄDY OJCÓW KOŚCIOŁA NA SZTUKĘ
W CIĄGU PIERWSZYCH DWÓCH STULECI
ISTNIENIA KOŚCIOŁA
Zarówno geneza, jak i data powstania pierwszych dzieł sztuki chrześcijańskiej są
wciąż jeszcze przedmiotem dyskusji'. Na ogół przyjmuje się jednak za pewny fakt
istnienia twórczości artystycznej chrześcijan w pierwszej połowie III w. W tym
okresie zdobiono malowidłami ściany rzymskich katakumb", a zmarłych chowano
w sarkofagach dekorowanych reliefami o treści chrześcijańskiej . Także wówczas
wykonano freski w baptysterium w Dura Europos1 2 3 4. Przy obecnym stanie naszej
wiedzy nie mamy danych, które by pozwoliły mówić o sztuce chrześcijańskiej w
okresie wcześniejszym. Brak artystycznych wypowiedzi wyznawców Chrystusa w
ciągu blisko 200 lat budzić musi zaciekawienie. Próbując dociekać przyczyn tego
stanu rzeczy, wielu badaczy wskazuje na starotestamentowy zakaz przedstawiania
oraz na niechętną obrazom postawę pisarzy chrześcijańskich pierwszych trzech
wieków5.
Wspomniany zakaz przedstawiania, zarówno Boga jak i wszelkiej żywej istoty6,
został wyrażony najbardziej dobitnie w II przykazaniu Dekalogu: „Nie będziesz
tworzył rzeźby (bożka) ani żadnej podobizny tego, co jest w górze na niebie lub co
1 Por. materiały z IX Congresso Internazionale di Archeologia Cristiana. Roma. 21-28 Settembre
1975, a zwłaszcza: H. Brandenburg. Uberlegungen zum Ursprung der fruhchristlichen Bildkunst;
P. Corby Finney. Gnosticism and the Origins of Early Christian Art; H. Strauss. Judische Vorbilder
fruhchristlicher Kunst? a ponadto: L. Reekmans. La chronologie de lapeinture paleochretienne. Notes et
reflexions. „Rivista di archeologia cristiana” 49:1973 s. 271-291.
2 M.in. malowidła w kubikulach X i Y w rejonie Lucyny i w kaplicach Sakramentów w katakum-
bach Kaliksta oraz w hypogeum Flawiuszy w katakumbach Domitilli. Por. Brandenburg, jw. s. 4 n.
3 Opublikowany przez F. W. Deichmanna corpus (Repertorium der christlich-antiken Sarkopha-
ge. Wiesbaden 1967 T. 1. Rom und Ostia) zawiera ponad 70 sarkofagów datowanych na okres przed
r. 300.
4 C. H. Kraeling. The Christian Building. W: The Excavations of Dura Europos conducted by Yale
University and the French Academy of Inscriptions and Letters. Final Report VIII. 2. New Haven 1967.
5 M. in. Th. Klauser. Erwagungen zur Entstehung der altchristlichen Kunst. „Zeitschrift fur
Kirchengeschichte” 76:1965 s. 1-11. M. Simon. La civilisation de I'antiquite et le christianisme. Paris
1972 s. 361. P. Testini. Le catacombe e gli antichi cimiteri cristiani in Roma. Bologna 1966 s. 255.
6 Zakaz ów powtórzony został w Starym Testamencie ośmiokrotnie: Wj 20, 4, Wj 20, 23; Wj 34, 17;
Kpi 26, 1; Pwt 4, 15; Pwt 4, 23; Pwt 5, 8; Pwt 27, 15.
tom XXVI, zeszyt 4 — 1978
BOŻENA WRONIKOWSKA
POGLĄDY OJCÓW KOŚCIOŁA NA SZTUKĘ
W CIĄGU PIERWSZYCH DWÓCH STULECI
ISTNIENIA KOŚCIOŁA
Zarówno geneza, jak i data powstania pierwszych dzieł sztuki chrześcijańskiej są
wciąż jeszcze przedmiotem dyskusji'. Na ogół przyjmuje się jednak za pewny fakt
istnienia twórczości artystycznej chrześcijan w pierwszej połowie III w. W tym
okresie zdobiono malowidłami ściany rzymskich katakumb", a zmarłych chowano
w sarkofagach dekorowanych reliefami o treści chrześcijańskiej . Także wówczas
wykonano freski w baptysterium w Dura Europos1 2 3 4. Przy obecnym stanie naszej
wiedzy nie mamy danych, które by pozwoliły mówić o sztuce chrześcijańskiej w
okresie wcześniejszym. Brak artystycznych wypowiedzi wyznawców Chrystusa w
ciągu blisko 200 lat budzić musi zaciekawienie. Próbując dociekać przyczyn tego
stanu rzeczy, wielu badaczy wskazuje na starotestamentowy zakaz przedstawiania
oraz na niechętną obrazom postawę pisarzy chrześcijańskich pierwszych trzech
wieków5.
Wspomniany zakaz przedstawiania, zarówno Boga jak i wszelkiej żywej istoty6,
został wyrażony najbardziej dobitnie w II przykazaniu Dekalogu: „Nie będziesz
tworzył rzeźby (bożka) ani żadnej podobizny tego, co jest w górze na niebie lub co
1 Por. materiały z IX Congresso Internazionale di Archeologia Cristiana. Roma. 21-28 Settembre
1975, a zwłaszcza: H. Brandenburg. Uberlegungen zum Ursprung der fruhchristlichen Bildkunst;
P. Corby Finney. Gnosticism and the Origins of Early Christian Art; H. Strauss. Judische Vorbilder
fruhchristlicher Kunst? a ponadto: L. Reekmans. La chronologie de lapeinture paleochretienne. Notes et
reflexions. „Rivista di archeologia cristiana” 49:1973 s. 271-291.
2 M.in. malowidła w kubikulach X i Y w rejonie Lucyny i w kaplicach Sakramentów w katakum-
bach Kaliksta oraz w hypogeum Flawiuszy w katakumbach Domitilli. Por. Brandenburg, jw. s. 4 n.
3 Opublikowany przez F. W. Deichmanna corpus (Repertorium der christlich-antiken Sarkopha-
ge. Wiesbaden 1967 T. 1. Rom und Ostia) zawiera ponad 70 sarkofagów datowanych na okres przed
r. 300.
4 C. H. Kraeling. The Christian Building. W: The Excavations of Dura Europos conducted by Yale
University and the French Academy of Inscriptions and Letters. Final Report VIII. 2. New Haven 1967.
5 M. in. Th. Klauser. Erwagungen zur Entstehung der altchristlichen Kunst. „Zeitschrift fur
Kirchengeschichte” 76:1965 s. 1-11. M. Simon. La civilisation de I'antiquite et le christianisme. Paris
1972 s. 361. P. Testini. Le catacombe e gli antichi cimiteri cristiani in Roma. Bologna 1966 s. 255.
6 Zakaz ów powtórzony został w Starym Testamencie ośmiokrotnie: Wj 20, 4, Wj 20, 23; Wj 34, 17;
Kpi 26, 1; Pwt 4, 15; Pwt 4, 23; Pwt 5, 8; Pwt 27, 15.