DOI Artikel:
Chruszczyńska, Wiesława: Wystrój rzeźbiarski kościoła św. Eliasza w Lublinie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.36972#0082
76
WIESŁAWA CHRUSZCZYŃSKA
analogie nasuwa krąg rzeźby lwowskiej (w szerszym rozumieniu)18. Przeprowadzone
jednak studia i analizy pozwoliły nie ulec tej sugestii.
Karmelicki wystrój rzeźbiarski jest wytworem warsztatu snycerskiego, który
stworzył własną odmianę stylistyczną o cechach odrębnych od znanych warsztatów
działających dla Lublina. Rzeźby w zwieńczeniu ołtarza zawierają piętno indywi-
dualności artystycznej przejawiające się w wyrażeniu uczuciowego napięcia,
określanego pojęciem „rokokowego ekspresjonizmu”'9.
Lubelszczyzna w połowie XVIII w. była terenem ekspansji, poza omawianymi
ośrodkami, bardziej odległych środowisk, z jednej strony warszawskiego, z drugiej
zaś ośrodka lwowskiego. Z tych dwóch, właściwym kierunkiem poszukiwań okazał
się krąg warszawski. Na udział warsztatów warszawskich w budowie i dekoracji
20
świątyń lubelskich zwrócił uwagę Wł. Hermanowicz" .
Z terenu Lublina znany jest kontrakt z architektem warszawskim Karolem
Bayem. Jest to umowa Pawła Karola Sanguszki, zawarta w 1723 r., o budowę
kościoła i klasztoru kapucynów lubelskich z całkowitym wyposażeniem. Rzeźby
stojące na fasadzie kościoła (ił. 12, 13) — jak przypuszcza Wł. Hermanowicz —
pochodzą z warsztatu rzeźbiarskiego Bayów"' . Szereg analogicznych cech do rzeźb
na fasadzie oo. kapucynów lubelskich znajdziemy w dziele warsztatu Bayów na
terenie Warszawy. Jest to „Ołtarz wielki u Księży Augustianów stolarską robotą
i ciesielską do tej należącą roku 1737 za przeorstwa X. Wodzińskiego przez Karola
18 A. Bochnak. Ze studiów nad rzeźbą lwowską w epoce rokoka. Kraków 1931; Z. Hornung.
Pierwsi rzeźbiarze lwowscy z okresu rokoka. „Ziemia Czerwieńska” 1936; Z. Hornung. Antoni Osiński
najwybitniejszy rzeźbiarz lwowski XVIII stulecia, Warszawa 1937; Z. Hornung. Majster Pinsel snycerz.
Karta z dziejów polskiej rzeźby rokokowej. Wroclaw 1976;T. Mańkowski. Lwowska rzeźba rokokowa.
Lwów 1937; T. Jaroszewski, J. Kowalczyk. Artyści w Puławach w XVIII wieku w świetle badań
ksiąg metrykalnych parafii Wlostowice. „Biuletyn Historii Sztuki” 21:1959; J. Kowalczyk. Geografia
lwowskiej rzeźby rokokowej. W: Rokoko. Studia nad sztuką I poi. XVIII w. Warszawa 1970; I. La-
skowska. Rzeźba Jiguralna ołtarzy rokokowych w kościele oo. Dominikanów w Lublinie. „Roczniki
Humanistyczne” 6:1958 z. 4 s. 151-167; I. Laskowska. Osiemnastowieczny warsztat rzeźbiarski w
Puławach. „Teka Konserwatorska. Puławy” 5:1962; J. Kowalczyk. Dwudziestoletni dorobek w
badaniach nad sztuką województwa lubelskiego 1944-1964. „Biuletyn Historii Sztuki” 27:1965 nr 2;
M. Cynka. Późnobarokowa rzeźba ołtarzowa w kościele pobernardyńskim pw. Nawrócenia św. Pawła w
Lublinie. „Roczniki Humanistyczne” 22:1974 z. 6 s. 5-38; Zakony męskie w Polsce w 1772 r. Lublin 1972;
J. Kowalczyk. Sebastian Zeisel w Puławach i jego lubelskie dzieło. „Biuletyn Historii Sztuki” 23:1961;
J. Kowalczyk. Prace rzeźbiarskie Macieja Polejowskiego w Sandomierskiem i na Lubelszczyźnie.
„Sprawozdania Towarzystwa Naukowego w Toruniu” T. 11. 1957; B. Majchrzycka. Ołtarzowa rzezba
figuralna A. Osińskiego w kościele oo. bernardynów w Leżajsku. „Roczniki Humanistyczne” 6:1958 z. 4
s. 185-202; S. Michalczuk. W sprawie autorstwa rzeźb figuralnych w kościele popaulińskim we Włodawie
i popijarskim w Chełmie. „Biuletyn Historii Sztuki” 20:1958 nr 3; A. Nejman. Rzezba ołtarzowa w
kościele pojezuickim w Krasnymstawie (mps pr. magist.) Lublin 1976.
19 T. Dobrowolski. Sztuka polska. Kraków 1974 s. 474.
20 W. Hermanowicz. Monografia architektury kościoła oo. kapucynów pw. itr. Piotra i Pawła vr
Lublinie. „Roczniki Humanistyczne” 18:1970 z. 5 s. 69-87.
21 Tamże s. 80.
WIESŁAWA CHRUSZCZYŃSKA
analogie nasuwa krąg rzeźby lwowskiej (w szerszym rozumieniu)18. Przeprowadzone
jednak studia i analizy pozwoliły nie ulec tej sugestii.
Karmelicki wystrój rzeźbiarski jest wytworem warsztatu snycerskiego, który
stworzył własną odmianę stylistyczną o cechach odrębnych od znanych warsztatów
działających dla Lublina. Rzeźby w zwieńczeniu ołtarza zawierają piętno indywi-
dualności artystycznej przejawiające się w wyrażeniu uczuciowego napięcia,
określanego pojęciem „rokokowego ekspresjonizmu”'9.
Lubelszczyzna w połowie XVIII w. była terenem ekspansji, poza omawianymi
ośrodkami, bardziej odległych środowisk, z jednej strony warszawskiego, z drugiej
zaś ośrodka lwowskiego. Z tych dwóch, właściwym kierunkiem poszukiwań okazał
się krąg warszawski. Na udział warsztatów warszawskich w budowie i dekoracji
20
świątyń lubelskich zwrócił uwagę Wł. Hermanowicz" .
Z terenu Lublina znany jest kontrakt z architektem warszawskim Karolem
Bayem. Jest to umowa Pawła Karola Sanguszki, zawarta w 1723 r., o budowę
kościoła i klasztoru kapucynów lubelskich z całkowitym wyposażeniem. Rzeźby
stojące na fasadzie kościoła (ił. 12, 13) — jak przypuszcza Wł. Hermanowicz —
pochodzą z warsztatu rzeźbiarskiego Bayów"' . Szereg analogicznych cech do rzeźb
na fasadzie oo. kapucynów lubelskich znajdziemy w dziele warsztatu Bayów na
terenie Warszawy. Jest to „Ołtarz wielki u Księży Augustianów stolarską robotą
i ciesielską do tej należącą roku 1737 za przeorstwa X. Wodzińskiego przez Karola
18 A. Bochnak. Ze studiów nad rzeźbą lwowską w epoce rokoka. Kraków 1931; Z. Hornung.
Pierwsi rzeźbiarze lwowscy z okresu rokoka. „Ziemia Czerwieńska” 1936; Z. Hornung. Antoni Osiński
najwybitniejszy rzeźbiarz lwowski XVIII stulecia, Warszawa 1937; Z. Hornung. Majster Pinsel snycerz.
Karta z dziejów polskiej rzeźby rokokowej. Wroclaw 1976;T. Mańkowski. Lwowska rzeźba rokokowa.
Lwów 1937; T. Jaroszewski, J. Kowalczyk. Artyści w Puławach w XVIII wieku w świetle badań
ksiąg metrykalnych parafii Wlostowice. „Biuletyn Historii Sztuki” 21:1959; J. Kowalczyk. Geografia
lwowskiej rzeźby rokokowej. W: Rokoko. Studia nad sztuką I poi. XVIII w. Warszawa 1970; I. La-
skowska. Rzeźba Jiguralna ołtarzy rokokowych w kościele oo. Dominikanów w Lublinie. „Roczniki
Humanistyczne” 6:1958 z. 4 s. 151-167; I. Laskowska. Osiemnastowieczny warsztat rzeźbiarski w
Puławach. „Teka Konserwatorska. Puławy” 5:1962; J. Kowalczyk. Dwudziestoletni dorobek w
badaniach nad sztuką województwa lubelskiego 1944-1964. „Biuletyn Historii Sztuki” 27:1965 nr 2;
M. Cynka. Późnobarokowa rzeźba ołtarzowa w kościele pobernardyńskim pw. Nawrócenia św. Pawła w
Lublinie. „Roczniki Humanistyczne” 22:1974 z. 6 s. 5-38; Zakony męskie w Polsce w 1772 r. Lublin 1972;
J. Kowalczyk. Sebastian Zeisel w Puławach i jego lubelskie dzieło. „Biuletyn Historii Sztuki” 23:1961;
J. Kowalczyk. Prace rzeźbiarskie Macieja Polejowskiego w Sandomierskiem i na Lubelszczyźnie.
„Sprawozdania Towarzystwa Naukowego w Toruniu” T. 11. 1957; B. Majchrzycka. Ołtarzowa rzezba
figuralna A. Osińskiego w kościele oo. bernardynów w Leżajsku. „Roczniki Humanistyczne” 6:1958 z. 4
s. 185-202; S. Michalczuk. W sprawie autorstwa rzeźb figuralnych w kościele popaulińskim we Włodawie
i popijarskim w Chełmie. „Biuletyn Historii Sztuki” 20:1958 nr 3; A. Nejman. Rzezba ołtarzowa w
kościele pojezuickim w Krasnymstawie (mps pr. magist.) Lublin 1976.
19 T. Dobrowolski. Sztuka polska. Kraków 1974 s. 474.
20 W. Hermanowicz. Monografia architektury kościoła oo. kapucynów pw. itr. Piotra i Pawła vr
Lublinie. „Roczniki Humanistyczne” 18:1970 z. 5 s. 69-87.
21 Tamże s. 80.