DOI Artikel:
Zwierzchowski, Roman: Kościół parafialny p.w. Znalezienia Krzyża Św. w Końskowoli
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.36972#0105
KOŚCIÓŁ PARAFIALNY W KOŃSKOWOLI
99
budową organów (!) a także złotnictwem1'5, postaci nawet na owe czasy wielce
indywidualnej, mogącej mieć znaczny wpływ na przyszły kształt kościoła126.
Dodatkową poszlakę dostarcza obecność w Końskowoli w okresie przebudowy
fary księcia Krzysztofa Zbaraskiego " , jednakże brak jest jakichkolwiek danych co
do jego partycypacji w ówczesnych przemianach.
Zupełnie nie rozwiązana pozostaje kwestia pierwszej, gotyckiej redakcji kościoła.
Wobec braku materiału do porównań, jak również niedostatecznego opracowania
tego typu zabytków sakralnych, można wysunąć nieśmiałe przypuszczenie, iż
budowniczego pierwszej murowanej fary należałoby szukać wśród szesnastowie-
cznych mistrzów operujących w okolicach Lublina. Jedyną przesłanką przemawiają-
cą za takim kierunkiem poszukiwań jest osoba Andrzeja Tęczyńskiego, kasztelana
lubelskiego, dziedzica Końskowoli, za przyczyną którego została wydana nowa
erekcja kościoła, prawna podstawa dla wzniesienia kościoła — pierwszego ogniwa
przemian końskowolskiej fary.
PARISH CHURCH DEDICATED TO THE RECOVERY OF THE HOLY CROSS
AT KOŃSKOWOLA
Summary
The first parish church dedicated to the Recovery of the Holy Cross at Końskowola near Puławy was
a small wooden structure constructed in the Late 14th century (1389?). It remained as such until ca. 1545
when an erection act was issued for the provosty. It might have been connected with the foundation of a
new stone church possessing certain Gothic features, with both choires covered with wooden roofs.
After the fire of 1617 the then parish priest Father Stanisław Lisowicz of Zlesie reconstructed the
church in the spirit of the local Renaissance covering it with an ogival and richly decorating its walls with
ornaments characteristic of the region. A new pattern of „transeptal” sepulchral chapels appeared as
well. The church was consecrated in 1627.
Lisowicz’s successor, Father Jan Parczowski completes (?) the facade begun several years earlier. It
was supplied with a pair of small spires which enclosed the gable, most probably richly decorated, with
the picture of the Blessed Virgin Mary.
Today it is difficult to establish the builders of this version of the church. They were likely to belong
to a group of well-known architects active then in the Lublin region (Briano, Likiel, Wolff?).
After 1675 the wife of Stanisław Herakliusz Lubomirski, the then owner of Końskowola was buried
in the vault crypt under the southern chapel, while her tombstone designed by Tylrnan of Gameren was
placed in the chapel itself. Tylrnan also might have been the author of the new porch which he decorated
with a marble portal of his own design (?), ca. 1700.
In 1706 the church was partly destroyed and subsequently restored. In 1729 Franciszek A. Mayer
began its reconstruction.
Informacji tej udzielił mgr Kazimierz Parfianowicz. Potwierdzeniem tego mogą być monogramy
Lisowicza umieszczone przez niego przy niektórych „apparatach” (Inwentarz Apparaiów).
126 Przypuszczenie to nasuwa się w związku z trudnościami we wskazaniu bezpośredniego wzoru dla
kościoła v/ Końskowoli, który obok pewnych podobieństw do poszczególnych obiektów (lub ich grup)
posiada cechy zdecydowanie różniące go od innych budowli z tego czasu (m.in. ostrołukówe sklepienie
nawy głównej, por. s. 85 oraz przyp. 22 i 23).
127 S. J. Buksiński. Krzysztof Zbaraski i Samuel ze Skrzypmy Twardowski. W: Teka puławska.
Puławy 1976 s. 14-16.
99
budową organów (!) a także złotnictwem1'5, postaci nawet na owe czasy wielce
indywidualnej, mogącej mieć znaczny wpływ na przyszły kształt kościoła126.
Dodatkową poszlakę dostarcza obecność w Końskowoli w okresie przebudowy
fary księcia Krzysztofa Zbaraskiego " , jednakże brak jest jakichkolwiek danych co
do jego partycypacji w ówczesnych przemianach.
Zupełnie nie rozwiązana pozostaje kwestia pierwszej, gotyckiej redakcji kościoła.
Wobec braku materiału do porównań, jak również niedostatecznego opracowania
tego typu zabytków sakralnych, można wysunąć nieśmiałe przypuszczenie, iż
budowniczego pierwszej murowanej fary należałoby szukać wśród szesnastowie-
cznych mistrzów operujących w okolicach Lublina. Jedyną przesłanką przemawiają-
cą za takim kierunkiem poszukiwań jest osoba Andrzeja Tęczyńskiego, kasztelana
lubelskiego, dziedzica Końskowoli, za przyczyną którego została wydana nowa
erekcja kościoła, prawna podstawa dla wzniesienia kościoła — pierwszego ogniwa
przemian końskowolskiej fary.
PARISH CHURCH DEDICATED TO THE RECOVERY OF THE HOLY CROSS
AT KOŃSKOWOLA
Summary
The first parish church dedicated to the Recovery of the Holy Cross at Końskowola near Puławy was
a small wooden structure constructed in the Late 14th century (1389?). It remained as such until ca. 1545
when an erection act was issued for the provosty. It might have been connected with the foundation of a
new stone church possessing certain Gothic features, with both choires covered with wooden roofs.
After the fire of 1617 the then parish priest Father Stanisław Lisowicz of Zlesie reconstructed the
church in the spirit of the local Renaissance covering it with an ogival and richly decorating its walls with
ornaments characteristic of the region. A new pattern of „transeptal” sepulchral chapels appeared as
well. The church was consecrated in 1627.
Lisowicz’s successor, Father Jan Parczowski completes (?) the facade begun several years earlier. It
was supplied with a pair of small spires which enclosed the gable, most probably richly decorated, with
the picture of the Blessed Virgin Mary.
Today it is difficult to establish the builders of this version of the church. They were likely to belong
to a group of well-known architects active then in the Lublin region (Briano, Likiel, Wolff?).
After 1675 the wife of Stanisław Herakliusz Lubomirski, the then owner of Końskowola was buried
in the vault crypt under the southern chapel, while her tombstone designed by Tylrnan of Gameren was
placed in the chapel itself. Tylrnan also might have been the author of the new porch which he decorated
with a marble portal of his own design (?), ca. 1700.
In 1706 the church was partly destroyed and subsequently restored. In 1729 Franciszek A. Mayer
began its reconstruction.
Informacji tej udzielił mgr Kazimierz Parfianowicz. Potwierdzeniem tego mogą być monogramy
Lisowicza umieszczone przez niego przy niektórych „apparatach” (Inwentarz Apparaiów).
126 Przypuszczenie to nasuwa się w związku z trudnościami we wskazaniu bezpośredniego wzoru dla
kościoła v/ Końskowoli, który obok pewnych podobieństw do poszczególnych obiektów (lub ich grup)
posiada cechy zdecydowanie różniące go od innych budowli z tego czasu (m.in. ostrołukówe sklepienie
nawy głównej, por. s. 85 oraz przyp. 22 i 23).
127 S. J. Buksiński. Krzysztof Zbaraski i Samuel ze Skrzypmy Twardowski. W: Teka puławska.
Puławy 1976 s. 14-16.