Towarzystwo Naukowe <Lublin> / Wydział Historyczno-Filologiczny [Hrsg.]: Roczniki Humanistyczne (32.1984)

ROZPRAWY

ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XXXII, zeszyt 4 — 1984

EWA WIERUCH

PRZEGLĄD IKONOGRAFII
SCEN SARKOFAGOWYCH ZE ŚW. PIOTREM
W IV WIEKU

Sztuka sepulkralna bez względu na to, z jakiego pochodzi okresu,
jest wyrazem nie tylko subiektywnych uczuć człowieka w stosunku do
zmarłego, łecz i odbiciem metafizycznych przekonań ludzi danej epoki,
ich stosunku do podstawowego problemu: życia i śmierci.
Sztuka grobowców z ery przedchrześcijańskiej — mówiąc najogól-
niej — służyła bądź zabezpieczeniu przyszłości zmarłego, bądź też
miała charakter retrospektywny. Chrześcijaństwo wyeksponowało du-
szę zmarłego, jej drogę i nadzieję zbawienia oraz czynniki warunkują-
ce osiągnięcie wiecznego szczęścia. Ta zasadnicza myśl, tkwiąca w
większości wczesnochrześcijańskich przedstawień sarkofagowych, sta-
nowiła z jednej strony pociechę dla osób bliskich zmarłemu, z drugiej
— pouczenie i wskazówkę o charakterze religijno-dydaktycznym dla
żyjących, tym cenniejszą, że w pierwszych wiekach była jedną z nie-
wielu form artystycznych, w których prześladowana religia mogła się
wypowiadać.
Sepulkralna sztuka chrześcijańska przejmowała formy pogańskie,
przepajając je nową ideologią i tworząc nowe formy estetyczne.
Wśród przedstawień sarkofagowych z IV w. można wyłonić — na-
der często pojawiające się — przedstawienia ze św. Piotrem. Pod
względem tematycznym można je zgrupować w trzy zasadnicze ze-
społy:
— do pierwszego należą przedstawienia stanowiące ilustrację wy-
darzeń opisanych w ewangeliach lub Dziejach Apostolskich
(„Scena z kogutem", „Chrystus umywający nogi Piotrowi",
„Traditio clavium", „Piotr prowadzony na śmierć") bądź w apo-
kryfach („Piotr z psem");