DOI Artikel:
Zinkiewicz-Ryndziewicz, Aniela; Ryndziewicz, Zygmunt: Wczesnogotycki kielich w Starym Targu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37088#0106
WCZESNOGOTYCKI KIELICH W STARYM TARGU
99
styczny sposób rozwarta czara, forma nodusa z charakterystycznymi
rozetkami między guzami (rozetki te w przypadku nodusów architek-
tonicznych występują często w narożach ich podstawy), obiegające
trzon arkadki, które z czasem przerodziły się w głębokie arkady, nie-
kiedy mieszczące figurki świętych, a także zredukowanie sceny Ukrzy-
żowania do bardzo często występującego na powierzchni stopy małego
krucyfiksu^*.
Oprócz ogólnych analogii formalnych omawianego obiektu z kieli-
chami z Dolnej Nadrenii, Westfalii i Dolnej Saksonii, również analiza
porównawcza samej sceny Ukrzyżowania potwierdza podobne związ-
ki. Taka kompozycja tej sceny (il. 2) występuje na wielu zabytkach ma-
larstwa ściennego i miniaturowego z 1. poł. XIV w., szczególnie na tere-
nach Westfalii i Nadrenii, np. w mszale z kościoła św. Seweryna w Ko-
lonii, w mszale św. Kuniberta w Kolonii, na malowidle ściennym w ko-
ściele św. Andrzeja w Kolonii i na plakietce relikwiarza z Akwizgra-
nu^. Związki te potwierdzają też bardzo bliskie analogie między sceną
Ukrzyżowania z kielicha w Starym Targu a tą samą sceną z relikwia-
rza Krzyża świętego w katedrze sandomierskiej, pochodzącego z Brod-
nicy (il. 19), który jest dziełem z lat trzydziestych XIV wieku, wykona-
nym przez złotnika przybyłego z Nadrenii na teren państwa krzyżac-
kiego^. Obie kompozycje są jednoplanowe, umieszone na gładkim tle.
Ustawienie, proporcje, stroje i gesty postaci występujących na oma-
wianych przedstawieniach są identyczne, taki sam jest sposób zawie-
szenia ciała Chrystusa na krzyżu o charakterystycznie wklęsłej belce
poprzecznej.
Podobne ujęcie sceny Ukrzyżowania pojawia się również w XIV w.
w złotnictwie polskim, czego przykładem może być plakietka na czarze
kielicha stopnickiego (il. 23), który jest dziełem warsztatu krakowskie-
go^. Wskazywałoby to prawdopodobnie na korzystanie ze zbliżonego
wzoru graficznego, a może też i na pewne relacje artystyczne między
Krakowem a państwem krzyżackim, co wydaje się rzeczą zrozumiałą
w kontekście polityki Kazimierza Wielkiego.
Osobnym zagadnieniem jest uderzające podobieństwo treściowe i
formalne plakietek na stopie kielicha w Staiym Targu i plakietek po-
chodzących z 1. poł. XIV w. znajdujących się na ramie mozaiki w koś-
ciele św. Andrzeja w Krakowie (il. 20, 21, 22).
'' A., Bochnak, J. Pagaczewski. Polskie rzemiosło a?ti/sti/c27ie teiekóte śred-
nich. Kraków 1959 s. 177.
^ A. Bochnak, J. Pagaczewski. ReiikHżiarzKrzi/źaśto. te katedrze sandomier-
skiej. PKHS 1938 nr 7 s. 6.
^ Tamże s. 17
^ Z. Nocoń, Kieiich z dam Kazitnierza WieZkiepo te Stopnict/. RH 23: 1975 s. 70.
99
styczny sposób rozwarta czara, forma nodusa z charakterystycznymi
rozetkami między guzami (rozetki te w przypadku nodusów architek-
tonicznych występują często w narożach ich podstawy), obiegające
trzon arkadki, które z czasem przerodziły się w głębokie arkady, nie-
kiedy mieszczące figurki świętych, a także zredukowanie sceny Ukrzy-
żowania do bardzo często występującego na powierzchni stopy małego
krucyfiksu^*.
Oprócz ogólnych analogii formalnych omawianego obiektu z kieli-
chami z Dolnej Nadrenii, Westfalii i Dolnej Saksonii, również analiza
porównawcza samej sceny Ukrzyżowania potwierdza podobne związ-
ki. Taka kompozycja tej sceny (il. 2) występuje na wielu zabytkach ma-
larstwa ściennego i miniaturowego z 1. poł. XIV w., szczególnie na tere-
nach Westfalii i Nadrenii, np. w mszale z kościoła św. Seweryna w Ko-
lonii, w mszale św. Kuniberta w Kolonii, na malowidle ściennym w ko-
ściele św. Andrzeja w Kolonii i na plakietce relikwiarza z Akwizgra-
nu^. Związki te potwierdzają też bardzo bliskie analogie między sceną
Ukrzyżowania z kielicha w Starym Targu a tą samą sceną z relikwia-
rza Krzyża świętego w katedrze sandomierskiej, pochodzącego z Brod-
nicy (il. 19), który jest dziełem z lat trzydziestych XIV wieku, wykona-
nym przez złotnika przybyłego z Nadrenii na teren państwa krzyżac-
kiego^. Obie kompozycje są jednoplanowe, umieszone na gładkim tle.
Ustawienie, proporcje, stroje i gesty postaci występujących na oma-
wianych przedstawieniach są identyczne, taki sam jest sposób zawie-
szenia ciała Chrystusa na krzyżu o charakterystycznie wklęsłej belce
poprzecznej.
Podobne ujęcie sceny Ukrzyżowania pojawia się również w XIV w.
w złotnictwie polskim, czego przykładem może być plakietka na czarze
kielicha stopnickiego (il. 23), który jest dziełem warsztatu krakowskie-
go^. Wskazywałoby to prawdopodobnie na korzystanie ze zbliżonego
wzoru graficznego, a może też i na pewne relacje artystyczne między
Krakowem a państwem krzyżackim, co wydaje się rzeczą zrozumiałą
w kontekście polityki Kazimierza Wielkiego.
Osobnym zagadnieniem jest uderzające podobieństwo treściowe i
formalne plakietek na stopie kielicha w Staiym Targu i plakietek po-
chodzących z 1. poł. XIV w. znajdujących się na ramie mozaiki w koś-
ciele św. Andrzeja w Krakowie (il. 20, 21, 22).
'' A., Bochnak, J. Pagaczewski. Polskie rzemiosło a?ti/sti/c27ie teiekóte śred-
nich. Kraków 1959 s. 177.
^ A. Bochnak, J. Pagaczewski. ReiikHżiarzKrzi/źaśto. te katedrze sandomier-
skiej. PKHS 1938 nr 7 s. 6.
^ Tamże s. 17
^ Z. Nocoń, Kieiich z dam Kazitnierza WieZkiepo te Stopnict/. RH 23: 1975 s. 70.