DOI Artikel:
Kondratowicz, Łucja: Płaskorzeźby Julesa Franceschiego oparte na motywach utworów Zygmunta Krasińskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37087#0012
8
ŁUCJA KONDRATOWICZ
Szczupły zbiór dzieł inspirowanych twórczością Krasińskiego nie pozwala na uka-
zanie ciągu przedstawień poszczególnych wątków, na ukazanie zależności i powią-
zań między obrazami,naujawnienie tradycji czyprzemian wprzedstawieniu, więc rozumie-
nia idei poety. Dzieła tę powstawały często niezależnie, w różnych miejscach,
w Polsce i poza nią - wspólnym ich mianownikiem był tylko punkt wyjścia: temat
zaczerpnięty z dorobku Krasińskiego. Musimy także pamiętać, że były tworzone prze-
de wszystkim dla idei - treści społecznej i narodowo-patriotycznej, że funkcjonu-
ją w powiązaniu z danym utworem poety, że są interesujące zwłaszcza jako jego
ilustracje. Stąd, tym ich wartościom winno się poświęcić najwięcej uwagi. Tym
bardziej, że przedstawieniom literackich podniosłych wątków w twórczości Kra-
sińskiego rzadko towarzyszyła wielkość czy nowatorskość artystyczna.
Spośród dzieł inspirowanych utworami Krasińskiego, najbardziej interesują-
cymi są dziś prawie zapomniane prace Włocha Julesa Franceschiego.(1825-1883).
W 1887 r. w Paryżu, E. Gruet odlał w brązie trzy płaskorzeźby według projektów
tego artysty. Płyty przedstawiają sceny z utworów Krasińskiego: Bźe-BosMej Ao-
mgdźt, Jrz/dźcna, PsaZm<w Były przeznaczone na sarkofag Krasińskiego
. .2 . . .
do krypty wawelskiej . Z nieznanych przyczyn dzieło nie zostało ukończone. Z za-
mierzonych czterech płaskorzeźb artysta wykonał tylko trzy. Te znajdują się
dziś w Opinogórze - zostały wmurowane w filar podtrzymujący sklepienie krypty
grobowej Krasińskich.
Nie wiem, kto był głównym inicjatorem zamówienia sarkofagu i kto ułożył
program ikonograficzny dla płaskorzeźb. Krótki, poświęcony Opinogórze artykuł
z 1937 r. wspomina, że dokonała tego muza i kochanka poety - Delfina Potocka:
... . .3
rzeźbiarz wykonał na zamówienie Delfiny Potockiej kilka płaskorzeźb w brązie .
Informacja ta nie wydaje się wiarygodna. Nie ma śladów pozwalających na złącze-
nie nazwiska Potockiej z Franceschim. Jest bardziej prawdopodobne, że wyboru li-
terackich wątków dla płaskorzeźb dokonał ktoś z rodziny poety. Mogła to być żona
- Eliza z Branickich Krasińska. Ona też mogła zdecydować, że wykonawcą będzie
Franceschi. Artystę tego zapewne rekomendował jej brat - Ksawery Branicki, który
utrzymywał z rzeźbiarzem kontakty. W 1861 r. Franceschi bywał w jego zamku
w Montresor, a w 1862 r. wykonał dlań replikę (nagrobek
4
Mieczysława Kamieńskiego) .
Płyta (110x110) znajdująca się na wprost wejścia do krypty przedstawia za-
kończenie dramatu Irz/Jźon (il. 1), to jest chwilę, gdy szatan Massynissa, prze-
ciwnik Boga w walce o duszę Greka Irydiona, zostaje pokonany. Irydion jest oca-
lony, mimo że kierowała nim nienawiść i bezwzględna żądza zemsty na Rzymie -
znienawidzonym gnębicielu jego Ojczyzny. Usprawidliwiła go miłość do Grecji. Za
pokutę musi odbyć próbę miłości chrześcijańskiej. W Polsce - w ,,ziemi mogił
i krzyżów", wśród podobnych mu, nieszczęśliwych braci, którzy nie mają wolnej
Ojczyzny, pracą ducha, postawą pełną pokory i miłosierdzia ma zasłużyć na swo-
je ostateczne zbawienie.
ŁUCJA KONDRATOWICZ
Szczupły zbiór dzieł inspirowanych twórczością Krasińskiego nie pozwala na uka-
zanie ciągu przedstawień poszczególnych wątków, na ukazanie zależności i powią-
zań między obrazami,naujawnienie tradycji czyprzemian wprzedstawieniu, więc rozumie-
nia idei poety. Dzieła tę powstawały często niezależnie, w różnych miejscach,
w Polsce i poza nią - wspólnym ich mianownikiem był tylko punkt wyjścia: temat
zaczerpnięty z dorobku Krasińskiego. Musimy także pamiętać, że były tworzone prze-
de wszystkim dla idei - treści społecznej i narodowo-patriotycznej, że funkcjonu-
ją w powiązaniu z danym utworem poety, że są interesujące zwłaszcza jako jego
ilustracje. Stąd, tym ich wartościom winno się poświęcić najwięcej uwagi. Tym
bardziej, że przedstawieniom literackich podniosłych wątków w twórczości Kra-
sińskiego rzadko towarzyszyła wielkość czy nowatorskość artystyczna.
Spośród dzieł inspirowanych utworami Krasińskiego, najbardziej interesują-
cymi są dziś prawie zapomniane prace Włocha Julesa Franceschiego.(1825-1883).
W 1887 r. w Paryżu, E. Gruet odlał w brązie trzy płaskorzeźby według projektów
tego artysty. Płyty przedstawiają sceny z utworów Krasińskiego: Bźe-BosMej Ao-
mgdźt, Jrz/dźcna, PsaZm<w Były przeznaczone na sarkofag Krasińskiego
. .2 . . .
do krypty wawelskiej . Z nieznanych przyczyn dzieło nie zostało ukończone. Z za-
mierzonych czterech płaskorzeźb artysta wykonał tylko trzy. Te znajdują się
dziś w Opinogórze - zostały wmurowane w filar podtrzymujący sklepienie krypty
grobowej Krasińskich.
Nie wiem, kto był głównym inicjatorem zamówienia sarkofagu i kto ułożył
program ikonograficzny dla płaskorzeźb. Krótki, poświęcony Opinogórze artykuł
z 1937 r. wspomina, że dokonała tego muza i kochanka poety - Delfina Potocka:
... . .3
rzeźbiarz wykonał na zamówienie Delfiny Potockiej kilka płaskorzeźb w brązie .
Informacja ta nie wydaje się wiarygodna. Nie ma śladów pozwalających na złącze-
nie nazwiska Potockiej z Franceschim. Jest bardziej prawdopodobne, że wyboru li-
terackich wątków dla płaskorzeźb dokonał ktoś z rodziny poety. Mogła to być żona
- Eliza z Branickich Krasińska. Ona też mogła zdecydować, że wykonawcą będzie
Franceschi. Artystę tego zapewne rekomendował jej brat - Ksawery Branicki, który
utrzymywał z rzeźbiarzem kontakty. W 1861 r. Franceschi bywał w jego zamku
w Montresor, a w 1862 r. wykonał dlań replikę (nagrobek
4
Mieczysława Kamieńskiego) .
Płyta (110x110) znajdująca się na wprost wejścia do krypty przedstawia za-
kończenie dramatu Irz/Jźon (il. 1), to jest chwilę, gdy szatan Massynissa, prze-
ciwnik Boga w walce o duszę Greka Irydiona, zostaje pokonany. Irydion jest oca-
lony, mimo że kierowała nim nienawiść i bezwzględna żądza zemsty na Rzymie -
znienawidzonym gnębicielu jego Ojczyzny. Usprawidliwiła go miłość do Grecji. Za
pokutę musi odbyć próbę miłości chrześcijańskiej. W Polsce - w ,,ziemi mogił
i krzyżów", wśród podobnych mu, nieszczęśliwych braci, którzy nie mają wolnej
Ojczyzny, pracą ducha, postawą pełną pokory i miłosierdzia ma zasłużyć na swo-
je ostateczne zbawienie.