DOI Artikel:
Kotyńska, Joanna: Bizantyńskie freski z Cerkwi Zwiastowania w Supraślu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37086#0038
34
JOANNA KOTYŃSKA
Nikodem Szybiński, który dla cerkwi Zwiastowania zamówił
w Gdańsku wspaniały ikonostas^ wykonany przez złotnika i sny-
cerza Andrzeja Modzelewskiego . W XVII i XVIII w. monaster
rozbudowywał się. W latach 1635-1655 wzniesiono Pałac Archi-
mandrytów, w 1691 r. wybudowano murowaną dzwonnicę. Od 1687 r.
działała w Supraślu drukarnia przeniesiona z soboru Świętej
Trójcy w Wilnie. W 1771 r. przeprowadzono remont cerkwi Zwia-
, 7
stowania, a świątynia otrzymała wystrój rokokowy .
Drugi rozbiór Polski zamknął okres pomyślności w dzie-
jach monasteru, który wraz z okręgiem białostockim włączony
został do Prus. Władze pruskie przeprowadziły konfiskatę dóbr
klasztornych. W 1837 r. monaster przyłączył się do prawosła-
wia. Z powodu braku funduszy na konserwację cerkwi, zabytko-
Q
we freski zabielono wapnem . W II poł. XIX w. archimandryta
Nikołaj Dałmatow przeprowadził gruntowny remont cerkwi, pod-
czas którego odsłonięto malowidła. We władzy bazylianów mo-
naster pozostawał do I wojny. W latach międzywojennych umiesz-
czono tu zakład wychowawczy. Później, w latach 30-tych mie-
ściła się w klasztorze szkoła rolnicza, a część budynków zaj-
mowała fabryka Zacherta. Podczas drugiej wojny w klasztorze
stacjonowały wojska, które zdewastowały wnętrze cerkwi. Iko-
nostas został usunięty i spalony. V/ lipcu 1944 r. cerkiew
Zwiastowania została wysadzona, a klasztor spalony. W 1945 r.
z ruin cerkwi zdjęto i zabezpieczono ocalałe fragmenty fres-
ków, zaś fundamenty świątyni pozostawiono w formie "trwałej
ruiny".
Cerkiew Zwiastowania w Supraśląprezentowała typ monu-
mentalnej budowli warownej, kształtujący się na ziemiach gra-
nicznych Polski,Litwy i Białorusi w XV i XVI w. Architektura
cerkwi była przykładem harmonijnego połączenia, ze względu
na formę, dwóch tradycji, które powstały w kręgu śródziemno-
morskim i różnymi drogami docierały na północ: elementów bi-
zantyńskiego Wschodu i zachodnioeuropejskiego gotyku. Cerkiew
zbudowana była na planie prostokąta, z trójbocznie zamkniętą
absydą, z czterema cylindrycznymi wieżami narożnymi. Kopuła
z ośmiobocznym, wydłużonym bębnem i cztery wielkie, ostrołu-
kowe szczyty umieszczone między wieżami, nadawały budowli cha-
rakter dośrodkowy, zgodny z tradycją Wschodu. Halowe wnętrze
cerkwi z szeroką nawą główną i wąskimi bocznymi, zwieńczone
JOANNA KOTYŃSKA
Nikodem Szybiński, który dla cerkwi Zwiastowania zamówił
w Gdańsku wspaniały ikonostas^ wykonany przez złotnika i sny-
cerza Andrzeja Modzelewskiego . W XVII i XVIII w. monaster
rozbudowywał się. W latach 1635-1655 wzniesiono Pałac Archi-
mandrytów, w 1691 r. wybudowano murowaną dzwonnicę. Od 1687 r.
działała w Supraślu drukarnia przeniesiona z soboru Świętej
Trójcy w Wilnie. W 1771 r. przeprowadzono remont cerkwi Zwia-
, 7
stowania, a świątynia otrzymała wystrój rokokowy .
Drugi rozbiór Polski zamknął okres pomyślności w dzie-
jach monasteru, który wraz z okręgiem białostockim włączony
został do Prus. Władze pruskie przeprowadziły konfiskatę dóbr
klasztornych. W 1837 r. monaster przyłączył się do prawosła-
wia. Z powodu braku funduszy na konserwację cerkwi, zabytko-
Q
we freski zabielono wapnem . W II poł. XIX w. archimandryta
Nikołaj Dałmatow przeprowadził gruntowny remont cerkwi, pod-
czas którego odsłonięto malowidła. We władzy bazylianów mo-
naster pozostawał do I wojny. W latach międzywojennych umiesz-
czono tu zakład wychowawczy. Później, w latach 30-tych mie-
ściła się w klasztorze szkoła rolnicza, a część budynków zaj-
mowała fabryka Zacherta. Podczas drugiej wojny w klasztorze
stacjonowały wojska, które zdewastowały wnętrze cerkwi. Iko-
nostas został usunięty i spalony. V/ lipcu 1944 r. cerkiew
Zwiastowania została wysadzona, a klasztor spalony. W 1945 r.
z ruin cerkwi zdjęto i zabezpieczono ocalałe fragmenty fres-
ków, zaś fundamenty świątyni pozostawiono w formie "trwałej
ruiny".
Cerkiew Zwiastowania w Supraśląprezentowała typ monu-
mentalnej budowli warownej, kształtujący się na ziemiach gra-
nicznych Polski,Litwy i Białorusi w XV i XVI w. Architektura
cerkwi była przykładem harmonijnego połączenia, ze względu
na formę, dwóch tradycji, które powstały w kręgu śródziemno-
morskim i różnymi drogami docierały na północ: elementów bi-
zantyńskiego Wschodu i zachodnioeuropejskiego gotyku. Cerkiew
zbudowana była na planie prostokąta, z trójbocznie zamkniętą
absydą, z czterema cylindrycznymi wieżami narożnymi. Kopuła
z ośmiobocznym, wydłużonym bębnem i cztery wielkie, ostrołu-
kowe szczyty umieszczone między wieżami, nadawały budowli cha-
rakter dośrodkowy, zgodny z tradycją Wschodu. Halowe wnętrze
cerkwi z szeroką nawą główną i wąskimi bocznymi, zwieńczone