DOI Artikel:
Piołunowicz-Ptaszyńska, Eliza: "Adverbia moralia": emblematyka w twórczości Stanisława Herakliusza Lubomirskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37086#0113
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XXXIV, zeszyt 4 - 1986
ELIZA PIOŁUNOWICZ-PTASZYŃSKA
„ADVERBIA MORALIA”
- EMBLEMATYKA W TWÓRCZOŚCI
STANISŁAWA HERAKLIUSZA LUBOMIRSKIEGO
Emblematyka, łącząca w sobie semantykę słowa i obrazu,
jest dziedziną o stosunkowo ubogiej literaturze. Podstawowym
opracowaniem dotyczącym emblematyki europejskiej jest praca
Mario Praza "Studies in Seventeeth Century Imagery"1. W ze-
stawionej przez autora bibliografii, będącej drugim tomem wy-
mienionego dzieła, znalazły się także polskie utwory, między
innymi "Adverbia moralia" Stanisława Herakliusza Lubomirskie-
2
go. A. Henkel i A. Schoen są autorami encyklopedycznego ze-
stawienia wyobrażeń, symboli i personifikacji używanych przez
twórców emblematów w XVI i XVII wieku.
Polskimi znawcami przedmiotu są przede wszystkim Janusz
Pelc oraz Paulina Buchwald-Felcowa. Janusz Pelc zajmuje sie
głównie literacką stroną zagadnienia. W swoim obszernym opra-
3
cowaniu "Słowo-Obraz-Znak" przedstawił historyczny rozwoj
emblematyki polskiej na tle jej losów europejskich. Ocenę
plastycznego składnika tego gatunku sztuki pozostawił czy-
telnikom swojej pracy zamieszczając w niej liczne reproduk-
cje "iconów". Pelc określił "Adverbia moralia”, dokładnie
omawiane tam, jako - na tle innych barokowych dzieł naj-
bliższe realizacji emblematycznej zasady: poesis tacens,
pictura loąuens^.
Zwrócił przy tym uwagę na schrystianizowaną neo-
stoicką filozofię życia, której emblematyczne dzieło mar-
szałka jest wykładnią oraz na styl elogialny, którym zosta-
ło napisane. Obie te cechy przywodzą na myśl “Próby" Mon-
taigne*a i "Myśli" Pascala. Na marginesie swoich rozważań
o "Adverbia moralia" Janusz Pelc wspomniał i o innych emble-
matach, które powstały w związku z osobą Lubomirskiego. Od-
grywały one dużą rolę w dramatach marszałka oraz znalazły
zastosowanie w dekoracji jego siedzib w Puławach i Ujazdowie.
Tom XXXIV, zeszyt 4 - 1986
ELIZA PIOŁUNOWICZ-PTASZYŃSKA
„ADVERBIA MORALIA”
- EMBLEMATYKA W TWÓRCZOŚCI
STANISŁAWA HERAKLIUSZA LUBOMIRSKIEGO
Emblematyka, łącząca w sobie semantykę słowa i obrazu,
jest dziedziną o stosunkowo ubogiej literaturze. Podstawowym
opracowaniem dotyczącym emblematyki europejskiej jest praca
Mario Praza "Studies in Seventeeth Century Imagery"1. W ze-
stawionej przez autora bibliografii, będącej drugim tomem wy-
mienionego dzieła, znalazły się także polskie utwory, między
innymi "Adverbia moralia" Stanisława Herakliusza Lubomirskie-
2
go. A. Henkel i A. Schoen są autorami encyklopedycznego ze-
stawienia wyobrażeń, symboli i personifikacji używanych przez
twórców emblematów w XVI i XVII wieku.
Polskimi znawcami przedmiotu są przede wszystkim Janusz
Pelc oraz Paulina Buchwald-Felcowa. Janusz Pelc zajmuje sie
głównie literacką stroną zagadnienia. W swoim obszernym opra-
3
cowaniu "Słowo-Obraz-Znak" przedstawił historyczny rozwoj
emblematyki polskiej na tle jej losów europejskich. Ocenę
plastycznego składnika tego gatunku sztuki pozostawił czy-
telnikom swojej pracy zamieszczając w niej liczne reproduk-
cje "iconów". Pelc określił "Adverbia moralia”, dokładnie
omawiane tam, jako - na tle innych barokowych dzieł naj-
bliższe realizacji emblematycznej zasady: poesis tacens,
pictura loąuens^.
Zwrócił przy tym uwagę na schrystianizowaną neo-
stoicką filozofię życia, której emblematyczne dzieło mar-
szałka jest wykładnią oraz na styl elogialny, którym zosta-
ło napisane. Obie te cechy przywodzą na myśl “Próby" Mon-
taigne*a i "Myśli" Pascala. Na marginesie swoich rozważań
o "Adverbia moralia" Janusz Pelc wspomniał i o innych emble-
matach, które powstały w związku z osobą Lubomirskiego. Od-
grywały one dużą rolę w dramatach marszałka oraz znalazły
zastosowanie w dekoracji jego siedzib w Puławach i Ujazdowie.