DOI Artikel:
Piołunowicz-Ptaszyńska, Eliza: "Adverbia moralia": emblematyka w twórczości Stanisława Herakliusza Lubomirskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37086#0114
110
ELIZA PIOŁUNOWICZ-PTASZYŃSKA
Warto nadmienić, że Pelc wprowadził rozróżnienie pomiędzy
emblematami występującymi w literaturze i tymi z dekoracji
architektury, ze scenografii, architektury okazjonalnej itd.
Pierwsze z nich zaproponował określać mianem "emblematy li-
terackie" .
Ważnym dla badań nad emblematyką polską jest opracowane
przez Paulinę Buchwald-Pelcową zestawienie emblematów z XVI
i XVII wieku . Wymienia ona wszystkie wydania "Adverbia mo-
ralia", a we wstępie do swojej pracy także je charakteryzuje.
Zwróciła przy tym uwagę na ich część plastyczną, określając
miedzioryty jako rozbudowane i niespójne treściowo, przez co
stały się ilustracjami, obrazami alegorycznymi o wyraźnej wy-
mowie dydaktycznej. Argumentem przemawiającym za tą hipotezą
jest fakt, iż w kolejnych wydaniach pomijano "icony", a tak-
że rezygnowano z formy elogium, która integrowała część plas-
tyczną i literacką.
Najnowszą pracą rozważającą problemy związków plastyki
7
i literatury jest zbiorowe dzieło "Słowo i Obraz" . W tej pra-
cy Janusz Pelc podkreślił odrębność części literackiej i pla-
stycznej "Adverbia moralia". Pogłębieniem badań nad emblema-
tyką jest niewątpliwie zbiorowa praca "Stanisław Herakliusz
O
Lubomirski. Pisarz-polityk-mecenas" . Janusz Pelc określił
tam miedzioryty "Adverbia moralia "jako wtórnie dodane przez
samego autora, który chciał w ten sposób dotrzeć ze swoją
książką do większej liczby odbiorców.
Stanisław Herakliusz Lubomirski był twórcą nie tylko
emblematów literackich. Niestety spośród wielu badaczy zaj-
mujących się architekturą XVII wieku tylko Marian Karpowicz
9
w artykule Łazienka Stanisława Herakliusza Lubomirskiego
potraktował występujące w pawilonie tonda jako emblematy.
Natomiast Stanisław Mossakowski podkreśla^, że dzieła sztuki
powstałe w związku z osobą marszałka były emblematami lub
formą doń zbliżoną.
Literatura dotycząca Stanisława Herakliusza Lubomirskiego
jest oozywiście dużo obszerniejsza niż mogłoby się wydawać na
podstawie tego bardzo z konieczności skrótowego stanu badań.
Trzeba byłoby wspomnieć o wielu opracowaniach dotyczących ar-
chitektury np. o podstawowej monografii TyImana z Gameren na-
pisanej przez Stanisława Mossakowskiego^; a także o pracach
ELIZA PIOŁUNOWICZ-PTASZYŃSKA
Warto nadmienić, że Pelc wprowadził rozróżnienie pomiędzy
emblematami występującymi w literaturze i tymi z dekoracji
architektury, ze scenografii, architektury okazjonalnej itd.
Pierwsze z nich zaproponował określać mianem "emblematy li-
terackie" .
Ważnym dla badań nad emblematyką polską jest opracowane
przez Paulinę Buchwald-Pelcową zestawienie emblematów z XVI
i XVII wieku . Wymienia ona wszystkie wydania "Adverbia mo-
ralia", a we wstępie do swojej pracy także je charakteryzuje.
Zwróciła przy tym uwagę na ich część plastyczną, określając
miedzioryty jako rozbudowane i niespójne treściowo, przez co
stały się ilustracjami, obrazami alegorycznymi o wyraźnej wy-
mowie dydaktycznej. Argumentem przemawiającym za tą hipotezą
jest fakt, iż w kolejnych wydaniach pomijano "icony", a tak-
że rezygnowano z formy elogium, która integrowała część plas-
tyczną i literacką.
Najnowszą pracą rozważającą problemy związków plastyki
7
i literatury jest zbiorowe dzieło "Słowo i Obraz" . W tej pra-
cy Janusz Pelc podkreślił odrębność części literackiej i pla-
stycznej "Adverbia moralia". Pogłębieniem badań nad emblema-
tyką jest niewątpliwie zbiorowa praca "Stanisław Herakliusz
O
Lubomirski. Pisarz-polityk-mecenas" . Janusz Pelc określił
tam miedzioryty "Adverbia moralia "jako wtórnie dodane przez
samego autora, który chciał w ten sposób dotrzeć ze swoją
książką do większej liczby odbiorców.
Stanisław Herakliusz Lubomirski był twórcą nie tylko
emblematów literackich. Niestety spośród wielu badaczy zaj-
mujących się architekturą XVII wieku tylko Marian Karpowicz
9
w artykule Łazienka Stanisława Herakliusza Lubomirskiego
potraktował występujące w pawilonie tonda jako emblematy.
Natomiast Stanisław Mossakowski podkreśla^, że dzieła sztuki
powstałe w związku z osobą marszałka były emblematami lub
formą doń zbliżoną.
Literatura dotycząca Stanisława Herakliusza Lubomirskiego
jest oozywiście dużo obszerniejsza niż mogłoby się wydawać na
podstawie tego bardzo z konieczności skrótowego stanu badań.
Trzeba byłoby wspomnieć o wielu opracowaniach dotyczących ar-
chitektury np. o podstawowej monografii TyImana z Gameren na-
pisanej przez Stanisława Mossakowskiego^; a także o pracach