DOI Artikel:
Mazurczak, Urszula M.: Miasto w pejzażu malarstwa niderlandzkiego: topika i obrazowanie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27559#0030
28
URSZULA M. MAZURCZAK
planie kompozycyjnym. Owa dramaturgia sceniczno-postaciowa musiała spro-
stać wielu wymaganiom, również fundatora, którego świadomość religijna
i obyczajowa stawiała artyście konkretne wymagania. W jakim stopniu
otaczające scenę uniwersum - krajobrazowe i architektoniczne - pozwalało
artyście rozwinąć inwencję własną, zaś w jakim stopniu nakładało zobo-
wiązanie wobec treści sceny - spróbujemy wykazać w niniejszej pracy.
Genezą dla miast rozwijanych w różnych kompozycjach pejzażowych ma-
larstwa tablicowego są miniatorskie ich początki kształtowane w paryskich
atg/ierj XIV wieku. Wskazuje na to bogata literatura przedmiotu malarstwa
niderlandzkiego XV wieku, którą stanowią zarówno poważne, obszerne
książki, jak i mniejsze rozprawy o ważkich niejednokrotnie rezultatach
badawczych". Nie można pominąć innych ożywczych inspiracji, np. ital-
skiego malarstwa ściennego XIII i XIV wieku, rzeźby monumentalnej, sny-
cerstwa, zlotnictwa, drobnej plastyki a nawet wzorów tkanin. Iluminatorzy
pochodzący z regionów Flandrii, Brabantu, Limburgii, kształcih swój
warsztat malarski w pracowniach paryskich, spośród których najwyższy
poziom artystyczny zaznaczył się w królewskiej pracowni malarskiej,
pamiętającej czasy szczególnego mecenatu króla Ludwika Świętego i jego
matki Blanki Kastylijskiej. W tym okresie dają się zaobserwować zalążki
w odwzorowaniach miejskich detali architektonicznych, które dostrzegał
artysta i starał się wkomponować w scenerię sakralną. W tym zakresie
kunszt miniatur Psałterza Ludwika Świętego wyznaczył przełom w średnio-
wiecznym iluminatorstwie przez wprowadzenie do kompozycji miniatorskich
jako ramy dla obrazów stylu okien paryskiej katedry Notre Dame.
W tym kręgu powstała Biblia zwana Biblią kardynała Maciejowskiego,
datowana na lata około 1255 roku, (Nowy Jork, Pierpont Morgan Library,
Ms. 638), która prezentuje nowe rozumienie rzeczywistości obrazu w tym
również rozumienie miasta^. Na folio 21 ukazana jest scena zdobycia przez
Jozuego miasta Aszdod (Joz. 11, 22) - po stronie lewej oraz przewiezienie
Arki do Bet-Szemesz (Joz. 15, 10) po stronie prawej w górnej części kom-
pozycji karty (il. 1). Adekwatne do treści ukazanych wydarzeń są zatem
dwa miasta Aszdod i Bet-Szemesz, ale tylko jedno z nich znalazło swoje
ukształtowanie - to Aszdod. Jego implikację wyrażają współczesne Paryżowi
^ V/aa/?M'e ra/; Je oorrproag tai /teJea, red. H. Liebaers, V. Vermeersch,
Antwerpen 1996, s. 96 nn.
3 Ch. S t e r 1 i n g, La pewtare meJiéva/e a ParA 7J00-/300, Paris 1987. s. 22-28.
URSZULA M. MAZURCZAK
planie kompozycyjnym. Owa dramaturgia sceniczno-postaciowa musiała spro-
stać wielu wymaganiom, również fundatora, którego świadomość religijna
i obyczajowa stawiała artyście konkretne wymagania. W jakim stopniu
otaczające scenę uniwersum - krajobrazowe i architektoniczne - pozwalało
artyście rozwinąć inwencję własną, zaś w jakim stopniu nakładało zobo-
wiązanie wobec treści sceny - spróbujemy wykazać w niniejszej pracy.
Genezą dla miast rozwijanych w różnych kompozycjach pejzażowych ma-
larstwa tablicowego są miniatorskie ich początki kształtowane w paryskich
atg/ierj XIV wieku. Wskazuje na to bogata literatura przedmiotu malarstwa
niderlandzkiego XV wieku, którą stanowią zarówno poważne, obszerne
książki, jak i mniejsze rozprawy o ważkich niejednokrotnie rezultatach
badawczych". Nie można pominąć innych ożywczych inspiracji, np. ital-
skiego malarstwa ściennego XIII i XIV wieku, rzeźby monumentalnej, sny-
cerstwa, zlotnictwa, drobnej plastyki a nawet wzorów tkanin. Iluminatorzy
pochodzący z regionów Flandrii, Brabantu, Limburgii, kształcih swój
warsztat malarski w pracowniach paryskich, spośród których najwyższy
poziom artystyczny zaznaczył się w królewskiej pracowni malarskiej,
pamiętającej czasy szczególnego mecenatu króla Ludwika Świętego i jego
matki Blanki Kastylijskiej. W tym okresie dają się zaobserwować zalążki
w odwzorowaniach miejskich detali architektonicznych, które dostrzegał
artysta i starał się wkomponować w scenerię sakralną. W tym zakresie
kunszt miniatur Psałterza Ludwika Świętego wyznaczył przełom w średnio-
wiecznym iluminatorstwie przez wprowadzenie do kompozycji miniatorskich
jako ramy dla obrazów stylu okien paryskiej katedry Notre Dame.
W tym kręgu powstała Biblia zwana Biblią kardynała Maciejowskiego,
datowana na lata około 1255 roku, (Nowy Jork, Pierpont Morgan Library,
Ms. 638), która prezentuje nowe rozumienie rzeczywistości obrazu w tym
również rozumienie miasta^. Na folio 21 ukazana jest scena zdobycia przez
Jozuego miasta Aszdod (Joz. 11, 22) - po stronie lewej oraz przewiezienie
Arki do Bet-Szemesz (Joz. 15, 10) po stronie prawej w górnej części kom-
pozycji karty (il. 1). Adekwatne do treści ukazanych wydarzeń są zatem
dwa miasta Aszdod i Bet-Szemesz, ale tylko jedno z nich znalazło swoje
ukształtowanie - to Aszdod. Jego implikację wyrażają współczesne Paryżowi
^ V/aa/?M'e ra/; Je oorrproag tai /teJea, red. H. Liebaers, V. Vermeersch,
Antwerpen 1996, s. 96 nn.
3 Ch. S t e r 1 i n g, La pewtare meJiéva/e a ParA 7J00-/300, Paris 1987. s. 22-28.