DOI Artikel:
Mazurczak, Urszula M.: Miasto w pejzażu malarstwa niderlandzkiego: topika i obrazowanie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27559#0051
MIASTO W PEJZAŻU MALARSTWA NIDERLANDZKIEGO
49
się poprzez okno komnaty Maryi, sugeruje znacznie mniejszą aglomerację,
choć istnieją analogie z poprzednio omówionym obrazem. Dom Maryi ulo-
kowany został również przy placu miejskim, od którego biegnie prostopadła
doń ulica z kościołem wzdłuż jej pierzei. Pomieszczenie Maryi oddziela od
miasta brama wtopiona w część widocznego muru. Zależności tych dwóch
rzeczywistości - komnaty i miasta - wyjaśnione być mogą w pełni na pła-
szczyźnie symbolicznej, aczkolwiek formalne środki, jakimi posłużył się
nasz mistrz, pochodzą z realnego repertuaru form architektonicznych
znanych artyście.
Bezpośrednią formą komunikacji wnętrza z ulicą miasta były lustra
umieszczane w komnatach, które w sposób szczególny fascynowały nider-
landzkich mistrzów*". Stanowiły symptom bogactwa domu oraz prestiżu
społecznego jego mieszkańców. Dzięki tym przedmiotom artysta mógł roz-
budować przestrzeń wnętrza o tę część, która nie była widoczna w sposób
bezpośredni w zakomponowanej przestrzeni obrazu. Jan van Eyck szcze-
gólnie rozwinął obrazy odbite, czego przykładem jest najwcześniejszy w tej
serii obraz Aiafźen.sTwa ArnoJ/imc/? (ł434 r. Londyn, National Gallery),
w którym odbity obraz w lustrze ukazuje oprócz postaci również fragment
otoczenia domu - ogrodu. Odbity na powierzchni lustra obraz ulicy pozwa-
lał zaprezentować fragment miasta, które „weszło" do zamkniętego pomie-
szczenia. Intymna atmosfera domu mieszczańskiego korelowała z ruchliwą,
otwartą przestrzenią ulicy stanowiąc z nią wewnętrzną spójność. W ten
sposób ukazał Roger van der Weyden komnatę kanonika Weryla z portretem
fundatora, ukazując jednocześnie obraz odbity w lustrze komnaty (1438 r.
Madryt, Prado, il. 12). W obrazie tym widoczne jest założenie klasztorne
otoczone murem, co jest bezpośrednim odniesieniem do modlącego się mni-
cha franciszkańskiego identyfikowanego z magistrem teologii francisz-
kaninem Heinrichem von Weryl"\ Osoba we wnętrzu identyfikuje się
z otoczeniem zewnętrznym.
W obrazie Petrusa Christusa Jhv. EYigmJZ (1449 r. Nowy Jork, Metropo-
litan Museum of Art, il. 13) wypukłe, oprawione w grubą, złotą ramę lustro
umieszczone zostało na stole zbliżonym ku domniemanemu oknu, dzięki cze-
mu na płaszczyźnie zwierciadła odbita została ulica, wzdłuż której porusza
M. M e i s s, L/g/u For/n and .Syw&o/ .yome Pahnlngy, „The
Art Bulletin" 27(1945), s. 175-181.
"^Belting, Krause, dz. cyt., s. 176.
49
się poprzez okno komnaty Maryi, sugeruje znacznie mniejszą aglomerację,
choć istnieją analogie z poprzednio omówionym obrazem. Dom Maryi ulo-
kowany został również przy placu miejskim, od którego biegnie prostopadła
doń ulica z kościołem wzdłuż jej pierzei. Pomieszczenie Maryi oddziela od
miasta brama wtopiona w część widocznego muru. Zależności tych dwóch
rzeczywistości - komnaty i miasta - wyjaśnione być mogą w pełni na pła-
szczyźnie symbolicznej, aczkolwiek formalne środki, jakimi posłużył się
nasz mistrz, pochodzą z realnego repertuaru form architektonicznych
znanych artyście.
Bezpośrednią formą komunikacji wnętrza z ulicą miasta były lustra
umieszczane w komnatach, które w sposób szczególny fascynowały nider-
landzkich mistrzów*". Stanowiły symptom bogactwa domu oraz prestiżu
społecznego jego mieszkańców. Dzięki tym przedmiotom artysta mógł roz-
budować przestrzeń wnętrza o tę część, która nie była widoczna w sposób
bezpośredni w zakomponowanej przestrzeni obrazu. Jan van Eyck szcze-
gólnie rozwinął obrazy odbite, czego przykładem jest najwcześniejszy w tej
serii obraz Aiafźen.sTwa ArnoJ/imc/? (ł434 r. Londyn, National Gallery),
w którym odbity obraz w lustrze ukazuje oprócz postaci również fragment
otoczenia domu - ogrodu. Odbity na powierzchni lustra obraz ulicy pozwa-
lał zaprezentować fragment miasta, które „weszło" do zamkniętego pomie-
szczenia. Intymna atmosfera domu mieszczańskiego korelowała z ruchliwą,
otwartą przestrzenią ulicy stanowiąc z nią wewnętrzną spójność. W ten
sposób ukazał Roger van der Weyden komnatę kanonika Weryla z portretem
fundatora, ukazując jednocześnie obraz odbity w lustrze komnaty (1438 r.
Madryt, Prado, il. 12). W obrazie tym widoczne jest założenie klasztorne
otoczone murem, co jest bezpośrednim odniesieniem do modlącego się mni-
cha franciszkańskiego identyfikowanego z magistrem teologii francisz-
kaninem Heinrichem von Weryl"\ Osoba we wnętrzu identyfikuje się
z otoczeniem zewnętrznym.
W obrazie Petrusa Christusa Jhv. EYigmJZ (1449 r. Nowy Jork, Metropo-
litan Museum of Art, il. 13) wypukłe, oprawione w grubą, złotą ramę lustro
umieszczone zostało na stole zbliżonym ku domniemanemu oknu, dzięki cze-
mu na płaszczyźnie zwierciadła odbita została ulica, wzdłuż której porusza
M. M e i s s, L/g/u For/n and .Syw&o/ .yome Pahnlngy, „The
Art Bulletin" 27(1945), s. 175-181.
"^Belting, Krause, dz. cyt., s. 176.