DOI Artikel:
Mazurczak, Urszula M.: Miasto w pejzażu malarstwa niderlandzkiego: topika i obrazowanie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27559#0054
52
URSZULA M. MAZURCZAK
się młoda zamożna para przechodniów^. Quentin Massys powtórzył ten
efekt kompozycyjny z identycznym usytuowaniem lustra na stołe złotnika, w
obrazie Złotnik ze ywojQ żon^ (1514 r. Paryż, Luwr). Tutaj obraz odbity
ukazuje fragment przestrzeni warsztatu z drugą postacią stojącą przed oknem
umieszczonym po przeciwległej stronie oraz niewielki fragment miasta.
1/b) Wnętrza wyniesione ponad panoramę miejską, naśladujące widzenie
z „lotu ptaka", unaoczniły nowe znaczenie relacji tego, co wewnętrzne,
z tym, co zewnętrzne. W obrazach powyżej omówionego typu usytuowanie
komnaty, w której rozgrywa się wydarzenie razem z krajobrazem, stanowi
jedność widzenia i odczuwania. W wypadku usytuowania pomieszczenia na
znacznej wysokości w stosunku do krajobrazu jedność zachodzi tylko po-
między komnatą a wydarzeniem, natomiast krajobraz odbierany jest z dy-
stansu jako samoistna rzeczywistość, której związek z wydarzeniem istnieje
na płaszczyźnie rozumowej. Zamysł taki doprowadził do perfekcji kompo-
zycyjnej w różnych swoich kompozycjach Jan van Eyck.
Jedno z najwcześniejszych tego typu rozwiązań prezentują zamknięte
skrzydła Ołtarza Gandawskiego Jana i Huberta van Eycka (1432 r. Gan-
dawa, kościół św. Bawona). Scena Zwła.sPownnin rozgrywa się w komnacie
otwartej dzięki (oggi na miasto (il. 14). Symboliczne znaczenie tej
panoramy w literaturze przedmiotu było niejednokrotnie omawiane^. Nie
wyklucza to jednak możliwości rozpoznania układu urbanistycznego i stylu
odmalowanych kamienic w kategoriach ówczesnych realiów miejskich.
Świadczy to, że środki, jakimi posłużył się artysta dla rozbudowania
wątków treściowych, czerpał z doświadczenia i obserwacji ówczesnych,
realnych miast. Zróżnicował fasady kamienic usytuowanych wzdłuż szerokiej
ulicy. Na pierwszym planie szczególnie reprezentacyjnie wyeksponowana
została narożna, dwupiętrowa budowla. Nad całą panoramą miasta górują
ostre iglice wieży kościoła. Na wspólnej linii z gotycką świątynią umieścił
malarz centralną budowlę w stylu archaicznej świątyni.
Artysta udoskonalił ten rodzaj widzenia miasta w obrazie z Luwru
MnJonnn z kanclerzem ł?oł:n z ok. roku 1435 (Paryż, Luwr, il. 15) mają-
cym kilka bezpośrednich naśładownictw: Jana van Eycka i Petrusa Christusa
J. M. U p t o n, Petras CArLfaj. PIL Płace à; Pl/feenfA-Cenfary P/gmL/: Painting,
London 1990, s. 32-34.
^ B. Ph. Lotte, Paatn nn4 Zelt In 4er Verkllntllgang 4ej Genfer Altar, „Wallraf-
Richartz-Jahrbuch" 29(1967), s. 62-78.
URSZULA M. MAZURCZAK
się młoda zamożna para przechodniów^. Quentin Massys powtórzył ten
efekt kompozycyjny z identycznym usytuowaniem lustra na stołe złotnika, w
obrazie Złotnik ze ywojQ żon^ (1514 r. Paryż, Luwr). Tutaj obraz odbity
ukazuje fragment przestrzeni warsztatu z drugą postacią stojącą przed oknem
umieszczonym po przeciwległej stronie oraz niewielki fragment miasta.
1/b) Wnętrza wyniesione ponad panoramę miejską, naśladujące widzenie
z „lotu ptaka", unaoczniły nowe znaczenie relacji tego, co wewnętrzne,
z tym, co zewnętrzne. W obrazach powyżej omówionego typu usytuowanie
komnaty, w której rozgrywa się wydarzenie razem z krajobrazem, stanowi
jedność widzenia i odczuwania. W wypadku usytuowania pomieszczenia na
znacznej wysokości w stosunku do krajobrazu jedność zachodzi tylko po-
między komnatą a wydarzeniem, natomiast krajobraz odbierany jest z dy-
stansu jako samoistna rzeczywistość, której związek z wydarzeniem istnieje
na płaszczyźnie rozumowej. Zamysł taki doprowadził do perfekcji kompo-
zycyjnej w różnych swoich kompozycjach Jan van Eyck.
Jedno z najwcześniejszych tego typu rozwiązań prezentują zamknięte
skrzydła Ołtarza Gandawskiego Jana i Huberta van Eycka (1432 r. Gan-
dawa, kościół św. Bawona). Scena Zwła.sPownnin rozgrywa się w komnacie
otwartej dzięki (oggi na miasto (il. 14). Symboliczne znaczenie tej
panoramy w literaturze przedmiotu było niejednokrotnie omawiane^. Nie
wyklucza to jednak możliwości rozpoznania układu urbanistycznego i stylu
odmalowanych kamienic w kategoriach ówczesnych realiów miejskich.
Świadczy to, że środki, jakimi posłużył się artysta dla rozbudowania
wątków treściowych, czerpał z doświadczenia i obserwacji ówczesnych,
realnych miast. Zróżnicował fasady kamienic usytuowanych wzdłuż szerokiej
ulicy. Na pierwszym planie szczególnie reprezentacyjnie wyeksponowana
została narożna, dwupiętrowa budowla. Nad całą panoramą miasta górują
ostre iglice wieży kościoła. Na wspólnej linii z gotycką świątynią umieścił
malarz centralną budowlę w stylu archaicznej świątyni.
Artysta udoskonalił ten rodzaj widzenia miasta w obrazie z Luwru
MnJonnn z kanclerzem ł?oł:n z ok. roku 1435 (Paryż, Luwr, il. 15) mają-
cym kilka bezpośrednich naśładownictw: Jana van Eycka i Petrusa Christusa
J. M. U p t o n, Petras CArLfaj. PIL Płace à; Pl/feenfA-Cenfary P/gmL/: Painting,
London 1990, s. 32-34.
^ B. Ph. Lotte, Paatn nn4 Zelt In 4er Verkllntllgang 4ej Genfer Altar, „Wallraf-
Richartz-Jahrbuch" 29(1967), s. 62-78.