DOI Artikel:
Kossowska, Irena: Idea dzieła sztuki sakralnej w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27559#0254
252
IRENA KOSSOWSKA
leżał on do bezkrytycznych naśladowców średniowiecznych koncepcji życia
religijnego i społecznego. W różnoraki sposób do tej epoki nawiązywał
i adaptował średniowieczną tradycję do warunków współczesnej rzeczywi-
stości, dążąc do wzmocnienia religijności stłumionej w dobie zindustria-
lizowanej, wielkomiejskiej cywilizacji. Studiując teologiczną wykładnię pism
św. Tomasza z Akwinu - dominikanina i filozofa, który ukształtował swą
doktrynę poprzez dyskusję z myślą Arystotelesa - Gili przejął tezy i kate-
gorie wypracowane przez zachodni realizm epistemologiczny wyrosły z ary-
stotełesowskiej logiki. Na takich przesłankach ideowych oparł światopoglą-
dowe i etyczne normy obowiązujące we wspólnocie, którą współtworzył
przez jedenaście lat. Wspólnotą rządziła reguła średniowiecznego cechu
i bezwzględny szacunek dla wykonywanego rzemiosła; wpisywała się ona
tym samym w tradycję nazareńczyków i kontynuowała założenia Afty unJ
Cro/fy Movement. Propagowana przez Gilla idea artysty jako rzetelnego
rzemieślnika przejawiła się w poszukiwaniu stylu, który nie ujawnia in-
dywidualizmu twórcy, lecz wydobywa walory pracy manualnej. Postawę tę
można uznać za tradycjonalistyczną wersję rozpowszechnionego w awangar-
dowej sztuce dwudziestowiecznej hasła „wierności wobec materiału". Gili
zakładał, że mistycyzm implikuje ascetyzm. Zasada ta znalazła odzwier-
ciedlenie w zsyntetyzowanej, uproszczonej formie jego dzieł odwołujących
się do stylu trzynasto- i czternastowiecznej rzeźby; szukając środków
wyrazu dla swych religijnych doświadczeń Gili czerpał wzory i inspiracje
z rzeźb wypełniających romańskie portale i zdobiących kapitele świątynnych
kolumn. Korzenie jego sztuki sięgały równie daleko w przeszłość jak genea-
logia zakonu, którego etos ukształtował jego światopogląd.
W 1918 r. Gil! ukończył czternaście reliefów przedstawiających stacje
Drogi Krzyżowej, przeznaczonych do nowej katedry katolickiej w Westmin-
sterze. Artysta nie uporządkował wyobrażonych scen zgodnie z narracyjnym
wątkiem Nowego Testamentu, lecz zakomponował ich kolejność arbitralnie,
poszukując układu najpełniej wyrażającego mistyczne przeżycie twórcy.
Wokół płaskorzeźb rozgorzała ostra polemika. Większość znawców sztuki,
architektów i artystów utrzymywała, że są „pseudo-primitywne, babilońskie
bądź w inny sposób stylistycznie niestosowne [...]. Mówiono, że stanowią
w bliżej nieokreślony sposób afront dla publiczności i Wszechmocnego
Boga" - wspomina Attwater^. Ich konwencja stylistyczna nie odpowiadała
^ Tamże, s. 64.
IRENA KOSSOWSKA
leżał on do bezkrytycznych naśladowców średniowiecznych koncepcji życia
religijnego i społecznego. W różnoraki sposób do tej epoki nawiązywał
i adaptował średniowieczną tradycję do warunków współczesnej rzeczywi-
stości, dążąc do wzmocnienia religijności stłumionej w dobie zindustria-
lizowanej, wielkomiejskiej cywilizacji. Studiując teologiczną wykładnię pism
św. Tomasza z Akwinu - dominikanina i filozofa, który ukształtował swą
doktrynę poprzez dyskusję z myślą Arystotelesa - Gili przejął tezy i kate-
gorie wypracowane przez zachodni realizm epistemologiczny wyrosły z ary-
stotełesowskiej logiki. Na takich przesłankach ideowych oparł światopoglą-
dowe i etyczne normy obowiązujące we wspólnocie, którą współtworzył
przez jedenaście lat. Wspólnotą rządziła reguła średniowiecznego cechu
i bezwzględny szacunek dla wykonywanego rzemiosła; wpisywała się ona
tym samym w tradycję nazareńczyków i kontynuowała założenia Afty unJ
Cro/fy Movement. Propagowana przez Gilla idea artysty jako rzetelnego
rzemieślnika przejawiła się w poszukiwaniu stylu, który nie ujawnia in-
dywidualizmu twórcy, lecz wydobywa walory pracy manualnej. Postawę tę
można uznać za tradycjonalistyczną wersję rozpowszechnionego w awangar-
dowej sztuce dwudziestowiecznej hasła „wierności wobec materiału". Gili
zakładał, że mistycyzm implikuje ascetyzm. Zasada ta znalazła odzwier-
ciedlenie w zsyntetyzowanej, uproszczonej formie jego dzieł odwołujących
się do stylu trzynasto- i czternastowiecznej rzeźby; szukając środków
wyrazu dla swych religijnych doświadczeń Gili czerpał wzory i inspiracje
z rzeźb wypełniających romańskie portale i zdobiących kapitele świątynnych
kolumn. Korzenie jego sztuki sięgały równie daleko w przeszłość jak genea-
logia zakonu, którego etos ukształtował jego światopogląd.
W 1918 r. Gil! ukończył czternaście reliefów przedstawiających stacje
Drogi Krzyżowej, przeznaczonych do nowej katedry katolickiej w Westmin-
sterze. Artysta nie uporządkował wyobrażonych scen zgodnie z narracyjnym
wątkiem Nowego Testamentu, lecz zakomponował ich kolejność arbitralnie,
poszukując układu najpełniej wyrażającego mistyczne przeżycie twórcy.
Wokół płaskorzeźb rozgorzała ostra polemika. Większość znawców sztuki,
architektów i artystów utrzymywała, że są „pseudo-primitywne, babilońskie
bądź w inny sposób stylistycznie niestosowne [...]. Mówiono, że stanowią
w bliżej nieokreślony sposób afront dla publiczności i Wszechmocnego
Boga" - wspomina Attwater^. Ich konwencja stylistyczna nie odpowiadała
^ Tamże, s. 64.