DOI article:
Noworyta-Kuklińska, Bożena: Krośnieńska Madonna i problemy jej proweniencji
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27559#0358
356
MATERIAŁY
szłyby dzieła bardzo różne, trudne do zaklasyfikowania, łączące w sobie często to,
czego zdaniem P. Frankla połączyć się nie da - tradycję średniowieczną z nowa-
torstwem epoki nowożytnej^.
Madonna krośnieńska to smukła, stojąca, drewniana rzeźba wysokości 140 cm.
Postać Maryi ukazana jest w kontrapoście, lekko przegięta w pasie, z głową
zwróconą w prawo, w stronę nagiego^ Dzieciątka. Szatę Maryi tworzy srebrna
suknia z czerwoną podszewką oraz złoty płaszcz z błękitnym podbiciem. Na dłu-
gich, luźno opadających włosach widoczna jest dekoracyjna opaska w formie dia-
demu. Szaty stojącej na półksiężycu postaci są bogato pofałdowane. Płaszcz
z przodu ma fałd łyżkowy, z prawego boku odwija się ukazując podszewkę, w dol-
nej części układa się w kilka okrywających stopy garbków. Prezentowane przez
Maryję Dzieciątko, o żywym i naturalnym spojrzeniu, prawą, wyciągniętą ręką
ujmuje błękitną kulę (il. 2). Jest ona w ikonografii chrześcijańskiej symbolem
wszechświata; znajdująca się w rączce Jezusa, mówi o Jego boskiej wszechwładzy,
wszechobecności i wszechsprawczości. Pierś i lewy nadgarstek Dzieciątka ozdo-
bione są malowanymi sznurami korali. Już w starożytności kamienie te pełniły rolę
magiczną^. W czasach chrześcijańskich przypisywano im moce apotropaiczne.
W sztuce europejskiej ukazywanie Dzieciątka Jezus z koralowymi ozdobami roz-
powszechniło się z końcem wieku XV^, gdyż kamienie te ze względu na swą in-
tensywną czerwoną barwę należą do grupy wyobrażeń zapowiadających pasję Jezu-
sa i w odróżnieniu od bieli symbolizującej boską naturę Chrystusa, wskazują na
Jego człowieczeństwo. W malarstwie włoskim już w 1332 roku Ambrogio Loren-
zetti umieścił na piersi Jezusa koralowy wisiorek, co wynikało zapewne z wło-
skiego zwyczaju zawieszania dzieciom różnorodnych przedmiotów apotropaicznych.
Krośnieńska rzeźba zainteresowała badaczy już w latach sześćdziesiątych XX w.
Andrzej M. Olszewski, pisząc o kilku gotyckich rzeźbach małopolskich, łączy
warsztatowo krośnieńską Madonnę z krakowską rzeźbą określaną jako przedstawie-
nie świętej Barbary (obecnie oddział Szołayskich Muzeum Narodowego w Krako-
wie) oraz z rzeźbą Madonny pochodzącą z Bączala Dolnego (obecnie Muzeum Ar-
chidiecezjalne w Przemyślu) (il. 3). Do grupy tej dodaje również rzeźbę nie-
określonej świętej, która wieńczy barokowy ołtarz Matki Bożej Loretańskiej
w farze krośnieńskiej^. Cztery te przedstawienia zestawia ze sobą, analizując
^ TAe GotAic. Literary 5onrcey and interpretation.! tArongA EigAt Centurie!, Princeton
1960, s. 326.
Na ilustracjach w publikacjach z lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych dwudziestego
wieku ciało Dzieciątka okryte jest draperią.
^ E. Grabner, Die Eoraiie in Vo/Ayntedizin tote! VoiAygianAe, „Zeitschrift für
Volkskunde" 65(1969), 2, s. 183; L. H a n s m a n n, L. Kriss-Rettenbeck,
Anudett nnd 7aiiy/nan. ErycAeinangy/brnt nnd GeycAicAte, München 1966, s. 41.
^ S. K o b i e 1 u s, Magiczne i yyntAoiiczne znaczenie Aorain w przet/ytaun'eniacA
MatAi ßozey z Dzieci^tAient na przeiontie średniowiecza i reneyanyn, w: 5ztnAa oAoio 7500,
s. 325-342.
^ A. M. Olszewski, KiiAa gofycAicA rzefA ntafopoiyAicA, „BHS" 31(1969),
nr 2, s. 189-194.
MATERIAŁY
szłyby dzieła bardzo różne, trudne do zaklasyfikowania, łączące w sobie często to,
czego zdaniem P. Frankla połączyć się nie da - tradycję średniowieczną z nowa-
torstwem epoki nowożytnej^.
Madonna krośnieńska to smukła, stojąca, drewniana rzeźba wysokości 140 cm.
Postać Maryi ukazana jest w kontrapoście, lekko przegięta w pasie, z głową
zwróconą w prawo, w stronę nagiego^ Dzieciątka. Szatę Maryi tworzy srebrna
suknia z czerwoną podszewką oraz złoty płaszcz z błękitnym podbiciem. Na dłu-
gich, luźno opadających włosach widoczna jest dekoracyjna opaska w formie dia-
demu. Szaty stojącej na półksiężycu postaci są bogato pofałdowane. Płaszcz
z przodu ma fałd łyżkowy, z prawego boku odwija się ukazując podszewkę, w dol-
nej części układa się w kilka okrywających stopy garbków. Prezentowane przez
Maryję Dzieciątko, o żywym i naturalnym spojrzeniu, prawą, wyciągniętą ręką
ujmuje błękitną kulę (il. 2). Jest ona w ikonografii chrześcijańskiej symbolem
wszechświata; znajdująca się w rączce Jezusa, mówi o Jego boskiej wszechwładzy,
wszechobecności i wszechsprawczości. Pierś i lewy nadgarstek Dzieciątka ozdo-
bione są malowanymi sznurami korali. Już w starożytności kamienie te pełniły rolę
magiczną^. W czasach chrześcijańskich przypisywano im moce apotropaiczne.
W sztuce europejskiej ukazywanie Dzieciątka Jezus z koralowymi ozdobami roz-
powszechniło się z końcem wieku XV^, gdyż kamienie te ze względu na swą in-
tensywną czerwoną barwę należą do grupy wyobrażeń zapowiadających pasję Jezu-
sa i w odróżnieniu od bieli symbolizującej boską naturę Chrystusa, wskazują na
Jego człowieczeństwo. W malarstwie włoskim już w 1332 roku Ambrogio Loren-
zetti umieścił na piersi Jezusa koralowy wisiorek, co wynikało zapewne z wło-
skiego zwyczaju zawieszania dzieciom różnorodnych przedmiotów apotropaicznych.
Krośnieńska rzeźba zainteresowała badaczy już w latach sześćdziesiątych XX w.
Andrzej M. Olszewski, pisząc o kilku gotyckich rzeźbach małopolskich, łączy
warsztatowo krośnieńską Madonnę z krakowską rzeźbą określaną jako przedstawie-
nie świętej Barbary (obecnie oddział Szołayskich Muzeum Narodowego w Krako-
wie) oraz z rzeźbą Madonny pochodzącą z Bączala Dolnego (obecnie Muzeum Ar-
chidiecezjalne w Przemyślu) (il. 3). Do grupy tej dodaje również rzeźbę nie-
określonej świętej, która wieńczy barokowy ołtarz Matki Bożej Loretańskiej
w farze krośnieńskiej^. Cztery te przedstawienia zestawia ze sobą, analizując
^ TAe GotAic. Literary 5onrcey and interpretation.! tArongA EigAt Centurie!, Princeton
1960, s. 326.
Na ilustracjach w publikacjach z lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych dwudziestego
wieku ciało Dzieciątka okryte jest draperią.
^ E. Grabner, Die Eoraiie in Vo/Ayntedizin tote! VoiAygianAe, „Zeitschrift für
Volkskunde" 65(1969), 2, s. 183; L. H a n s m a n n, L. Kriss-Rettenbeck,
Anudett nnd 7aiiy/nan. ErycAeinangy/brnt nnd GeycAicAte, München 1966, s. 41.
^ S. K o b i e 1 u s, Magiczne i yyntAoiiczne znaczenie Aorain w przet/ytaun'eniacA
MatAi ßozey z Dzieci^tAient na przeiontie średniowiecza i reneyanyn, w: 5ztnAa oAoio 7500,
s. 325-342.
^ A. M. Olszewski, KiiAa gofycAicA rzefA ntafopoiyAicA, „BHS" 31(1969),
nr 2, s. 189-194.