DOI issue:
Artykuły
DOI article:Betlej, Andrzej: "Niech przyjdzie tutaj Witruwiusz ze wszystkimi swoimi następcami": kilka uwag na temat kościoła i kolegium jezuitów w Ostrogu =
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.37081#0196
194
ANDRZEJ BETLEJ
bardzo wszechstronnie, uwzględniających wszelkie możliwe zdarzenia oraz
zwyczaje miejscowe. Briano zaprojektował na przykład ,,dwoje schodów
(dwie klatki schodowe) na planie ślimaka, żeby wejść do góry, będą służyć
tak kantorom jak i innym, a zwłaszcza żeby wejść do góry z Najświętszym
Sakramentem w dniu Bożego Ciała i w innych czasach jeszcze, zgodnie z ich
obrzędami i zwyczajami”31, przestrzeń pod chórem muzycznym określił
mianem portyku, „który będzie służył (jako schronienie) przed kościołem i do
tego, ażeby przejść do kolegium i również do kościoła w taki sposób, że
kiedy pobożne kobiety zechcą porozmawiać, nie były w zbyt małym pomiesz-
czeniu”. Zachowany dokładny opis funkcji pomieszczeń pozwala na konsta-
tację, iż były one zbudowane według wytycznych w stosunku do budowli
jezuickich, jakie sugerował Antonio Possevino w dziele Bibliotheca selecta
[...] de ratione studiorurn..,32.
Na podstawie niecytowanej dotąd korespondencji generała zakonu do Be-
nedetta Molłego z Archivum Romanum Societatis Jesu można uzupełnić i
sprecyzować informacje co do zakresu prac prowadzonych przez tego artystę
w Ostrogu. Przede wszystkim - porównując korespondencję do Mollego z za-
chowanymi listami, kierowanymi przez generała zakonu do poprzedniego
architekta, Briana - uwagę zwraca ich całkowicie różna zawartość meryto-
ryczna. W każdym dokumencie związanym z Brianem, jaki przytaczał Paszen-
da, mowa jest o kolejnych projektach przygotowywanych przez architekta.
Natomiast w listach do Mollego generał koncentruje się wyłącznie na kwestii
prowadzenia budowy - zwracając mu uwagę, że „architekt musi mieć oko na
sprawy budowy i miejscowe zwyczaje”33, a budowa musi być „skończona
dla pełnego usatysfakcjonowania pani fundatorki”34. Moll i, podobnie jak
31 La Valetta, National Library of Malta, MS 156, Recueil de 311 Lettres, Moemorires,
Observations etc., k. 211 v. Bósel (Giacomo, s. 188) cytowany fragment tłumaczył jako przy-
kład dostosowania architektury kościoła do wymogów liturgii unickiej - co ma świadczyć
o swego rodzaju ekumenizmie działań zakonu i fundatorki na terenach, na których wprowadza-
no unię brzeską.
' Na temat uwag Possevina zob. U. B a 1 d i n i, La formazione scientifica degli archi-
tetti gesuiti (secoli XVI-XVII), [w:] Alii origini dell'universita’dell Acjuila. Cultura, Universita,
Collegi Gesuiti all’inizio delt’eta’moderna, in Italia, red. F. Iapel 1 i, L. Parente, Roma 2000,
s. 589-601; R. S c h o f i e 1 d, Architettura, dottrina e magnificenza nell’architettura eccle-
siastica clell' eta cli Carlo e Freclerico Borromeo, [w:] F. Repishti, R. Schofield,
Architettura e controriforma: i dibattiti per la facciata ciel duomo cli Milano 1582-1682,
Milano 2003, s. 165-167.
33 Archivum Romanum Societatis Iesu (dalej: ARSI), EE. NN. (PP. Generalium Epist.
Italicae Extra Italiam) 4, k. 11, list generała zakonu do B. Mollego, 10 VI 1634.
'4 ARSL EE. NN. 4, k. 116, list generała zakonu do B. Mollego, 24 IV 1638.
ANDRZEJ BETLEJ
bardzo wszechstronnie, uwzględniających wszelkie możliwe zdarzenia oraz
zwyczaje miejscowe. Briano zaprojektował na przykład ,,dwoje schodów
(dwie klatki schodowe) na planie ślimaka, żeby wejść do góry, będą służyć
tak kantorom jak i innym, a zwłaszcza żeby wejść do góry z Najświętszym
Sakramentem w dniu Bożego Ciała i w innych czasach jeszcze, zgodnie z ich
obrzędami i zwyczajami”31, przestrzeń pod chórem muzycznym określił
mianem portyku, „który będzie służył (jako schronienie) przed kościołem i do
tego, ażeby przejść do kolegium i również do kościoła w taki sposób, że
kiedy pobożne kobiety zechcą porozmawiać, nie były w zbyt małym pomiesz-
czeniu”. Zachowany dokładny opis funkcji pomieszczeń pozwala na konsta-
tację, iż były one zbudowane według wytycznych w stosunku do budowli
jezuickich, jakie sugerował Antonio Possevino w dziele Bibliotheca selecta
[...] de ratione studiorurn..,32.
Na podstawie niecytowanej dotąd korespondencji generała zakonu do Be-
nedetta Molłego z Archivum Romanum Societatis Jesu można uzupełnić i
sprecyzować informacje co do zakresu prac prowadzonych przez tego artystę
w Ostrogu. Przede wszystkim - porównując korespondencję do Mollego z za-
chowanymi listami, kierowanymi przez generała zakonu do poprzedniego
architekta, Briana - uwagę zwraca ich całkowicie różna zawartość meryto-
ryczna. W każdym dokumencie związanym z Brianem, jaki przytaczał Paszen-
da, mowa jest o kolejnych projektach przygotowywanych przez architekta.
Natomiast w listach do Mollego generał koncentruje się wyłącznie na kwestii
prowadzenia budowy - zwracając mu uwagę, że „architekt musi mieć oko na
sprawy budowy i miejscowe zwyczaje”33, a budowa musi być „skończona
dla pełnego usatysfakcjonowania pani fundatorki”34. Moll i, podobnie jak
31 La Valetta, National Library of Malta, MS 156, Recueil de 311 Lettres, Moemorires,
Observations etc., k. 211 v. Bósel (Giacomo, s. 188) cytowany fragment tłumaczył jako przy-
kład dostosowania architektury kościoła do wymogów liturgii unickiej - co ma świadczyć
o swego rodzaju ekumenizmie działań zakonu i fundatorki na terenach, na których wprowadza-
no unię brzeską.
' Na temat uwag Possevina zob. U. B a 1 d i n i, La formazione scientifica degli archi-
tetti gesuiti (secoli XVI-XVII), [w:] Alii origini dell'universita’dell Acjuila. Cultura, Universita,
Collegi Gesuiti all’inizio delt’eta’moderna, in Italia, red. F. Iapel 1 i, L. Parente, Roma 2000,
s. 589-601; R. S c h o f i e 1 d, Architettura, dottrina e magnificenza nell’architettura eccle-
siastica clell' eta cli Carlo e Freclerico Borromeo, [w:] F. Repishti, R. Schofield,
Architettura e controriforma: i dibattiti per la facciata ciel duomo cli Milano 1582-1682,
Milano 2003, s. 165-167.
33 Archivum Romanum Societatis Iesu (dalej: ARSI), EE. NN. (PP. Generalium Epist.
Italicae Extra Italiam) 4, k. 11, list generała zakonu do B. Mollego, 10 VI 1634.
'4 ARSL EE. NN. 4, k. 116, list generała zakonu do B. Mollego, 24 IV 1638.