Rocznik Historii Sztuki (1.1956)

56

TADEUSZ DOBROWOLSKI

między dziełami Ghibertiego czy jego warsztatu a zdobiącymi sarkofag
wawelski rzeźbami są czysto powierzchowne i spowodowane tym tylko, że
zarówno geneza wczesnych form Ghibertiego, jak zabytku krakowskiego
tkwi w sztuce XIV w. O bliższych i bezpośrednich związkach trudno więc
tutaj mówić, tym bardziej że daleko rzeźbom krakowskim do artystycznej
pełni i klasycznych wartości, właściwych dziełom tego wielkiego artysty,

nie tyle epigona, ile prekursora świa-
domie opierającego się na dorobku
kultury antycznej, a nawet wzboga-
cającego ten dorobek realistycznymi
wartościami włoskiego języka plas-
tycznego, i to języka o wielkim bogact-
wie synonimów i wielkiej finezji wy-
słowienia.

Twardo kształtowane i nieco kan-
ciaste pomimo swych miękkich dra-
perii figury krakowskie, o gwałtownie,
lecz sztywno wygiętych ramionach,
zachowały przy całym swoim realiz-
mie sporo jeszcze z marionetkowości
gotyckiej, co przeciwstawia je dość
silnie bardziej harmonijnym pozom
i prawdziwszej anatomii rzeźb Ghiber-
tiego57. Jeśli się przy tym zważy, że
sarkofag wawelski, oparty co do swej
struktury i stylu draperii na formach
w. XIV (pomimo swoich realistycz-
nych i ekspresyjnych treści), powstał
dopiero w pierwszej połowie w. XV,
i to raczej w późnej fazie tego okre-
su, to jeszcze trudniej i nieporęcz-
n niej będzie go związać ze sztuką

27. Fragment ołtarza Hansa Bornemanna t1 t-» i . . , . . л

z Heiligental z r. ok. 1447 włoską. Bo w drugiej ćwierci stule-

wg h. Buscha cia należałoby oczekiwać klasycznych

dami, grubym kształtowaniem rąk itp. Styl Paola di Jacobello Massegnego rozpoznaje się także w gotyckiej, mar-
murowej płycie nagrobnej z przedstawieniem rycerza z około r. 1400 w zbiorach londyńskich (J. Pope, Italian
Gothic Sculpture in the Victoria and Albert Muséum, London 1952, s. 28, Plate 31), a ogólnie do typu sarkofagowej
rzeźby braci Massegne zalicza się tumbę z wyobrażeniem Manno Donatiego na konsoli bazyliki Św. Antoniego
w Padwie (ibid., s. 29—30, ryc. 21). Posągi zmarłych przedstawione na tych sarkofagach przynależą do uniwer-
salnej rzeźby gotyckiej, w związku z czym można je w ogólnych zarysach zestawić z rzeźbą północno-gotycką,
a zatem i z sarkofagiem Jagiełły. Ale nic więcej. Interesujące podobieństwo do jeźdźca w Pogoni na nagrobku
Jagiełły ujawnia rycerz na koniu, zabytek północno-włoskiej rzeźby z ostatniej ćwierci w. XIV, reproduk. przez
wspomnianego J. Pope'a (op. cit., s. 28, Plate 30), a to znowu w związku z swymi uniwersalistycznymi cechami,
jakie występują także w sztuce północno-europejskiej, i to już od w. XIII, że wymieni się różne sceny turniejowe
(por. np. P. Clemen, Die gotischen Wandmalereien der Rheinlande, Dusseldorf 1930, fig. 242, tabl. 9) i choćby za-
bytki heraldyczne, mianowicie galopujących na koniach rycerzy, przedstawionych na średniowiecznych pieczęciach,
m. in. Piastów śląskich (por. Historia Śląska od najdaivniejszych czasów do roku 1400, t. III, Kraków 1936, tabl.
LXXXVII, CIV, CVI, CVIII, CIX, CXI, CXIII).

67 Wprawdzie i w sztuce Ghibertiego, zwłaszcza w jego wcześniejszej fazie twórczej, żyją jeszcze pewne
reminiscencje gotyckie widoczne m. in. w traktowaniu tkanin, ale tkaniny te ujawniają jednak dukt łagodniejszy