DOI Heft:
II. Ze studiów nad sztuką polskiego Oświecenia
DOI Artikel:Libera, Zdzisław: Stanisław Kostka Potocki jako pisarz i krytyk literacki
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.12452#0436
ZDZISŁAW LIBERA
STANISŁAW KOSTKA POTOCKI
JAKO PISARZ I KRYTYK LITERACKI
„Zdanie księdza Gdańskiego przytacza Franciszek Dmochowski, Fran-
ciszka Dmochowskiego przytacza Ludwik Osiński, wszystkich przytacza Sta-
nisław Potocki, wszyscy przytaczają Stanisława Potockiego"1. W ten sposób
charakteryzuje Mickiewicz atmosferę życia literackiego Warszawy czasów
Królestwa Kongresowego, Warszawy klasyków, w sławnej rozprawie 0 kry-
tykach i recenzentach warszawskich. Z ironicznym uśmiechem mówi Mickie-
wicz o autorytecie Potockiego w sprawach krytyki literackiej. Jakkolwiek
autor Ballad i romansów odnosił się do Potockiego-krytyka negatywnie,
to jednak cenił go wysoko jako znakomitego mówcę i „zasłużonego męża
ojczyźnie". Autor dzieła 0 wymowie i stylu był dla Mickiewicza przede
wszystkim reprezentantem smaku klasycznego, a więc wyrazicielem tych
wszystkich tendencji w literaturze, które romantycy zwalczali, widząc
w nich przejaw skostnienia w sztuce i tamę dla jej rozwoju. Nazwisko
Potockiego w rozprawie Mickiewicza urosło niejako do miary symbolu po-
glądów estetycznych klasyków warszawskich, dla których zdanie autora
dzieła 0 wymowie i stylu stanowiło wyrocznię w sprawach krytyki litera-
tury i sztuki.
W dziejach literatury polskiej i życia umysłowego Księstwa Warszaw-
skiego i Królestwa Kongresowego działalność Stanisława Kostki Potockiego
nie ogranicza się jedynie do roli prawodawcy czy kodyfikatora norm estetyki
klasycznej. Jego działalność literacka wiąże się bardzo ściśle z życiem pu-
blicznym, wyrasta z aktualnych potrzeb społecznych, dotyczy spraw waż-
nych dla rozwoju kultury narodowej.
Autor głośnych felietonów literackich w „Pamiętniku Warszawskim"
nawiązywał do tradycji osiemnastowiecznego „Monitora".
Artykuły Świstka Krytycznego — pod takim bowiem pseudonimem pisy-
wał — wyrażały poglądy kół liberałów warszawskich. Dotyczyły one różnych
dziedzin życia. Świstek Krytyczny troszczy się o oświecenie społeczeństwa,
usiłuje podnieść poziom gospodarki narodowej, ośmiesza głupotę i bezmyśl-
ność, zwalcza przesądy i zabobony, gromi wady zacofanej szlachty: pychę
i próżność, samochwalstwo i zarozumiałość. Podejmuje również sprawy za-
1 A. Mickiewicz, O krytykach i recenzentach warszawskich (Dzieła, t. V, s. 259.)
Rocznik Historii Sztuki
27
STANISŁAW KOSTKA POTOCKI
JAKO PISARZ I KRYTYK LITERACKI
„Zdanie księdza Gdańskiego przytacza Franciszek Dmochowski, Fran-
ciszka Dmochowskiego przytacza Ludwik Osiński, wszystkich przytacza Sta-
nisław Potocki, wszyscy przytaczają Stanisława Potockiego"1. W ten sposób
charakteryzuje Mickiewicz atmosferę życia literackiego Warszawy czasów
Królestwa Kongresowego, Warszawy klasyków, w sławnej rozprawie 0 kry-
tykach i recenzentach warszawskich. Z ironicznym uśmiechem mówi Mickie-
wicz o autorytecie Potockiego w sprawach krytyki literackiej. Jakkolwiek
autor Ballad i romansów odnosił się do Potockiego-krytyka negatywnie,
to jednak cenił go wysoko jako znakomitego mówcę i „zasłużonego męża
ojczyźnie". Autor dzieła 0 wymowie i stylu był dla Mickiewicza przede
wszystkim reprezentantem smaku klasycznego, a więc wyrazicielem tych
wszystkich tendencji w literaturze, które romantycy zwalczali, widząc
w nich przejaw skostnienia w sztuce i tamę dla jej rozwoju. Nazwisko
Potockiego w rozprawie Mickiewicza urosło niejako do miary symbolu po-
glądów estetycznych klasyków warszawskich, dla których zdanie autora
dzieła 0 wymowie i stylu stanowiło wyrocznię w sprawach krytyki litera-
tury i sztuki.
W dziejach literatury polskiej i życia umysłowego Księstwa Warszaw-
skiego i Królestwa Kongresowego działalność Stanisława Kostki Potockiego
nie ogranicza się jedynie do roli prawodawcy czy kodyfikatora norm estetyki
klasycznej. Jego działalność literacka wiąże się bardzo ściśle z życiem pu-
blicznym, wyrasta z aktualnych potrzeb społecznych, dotyczy spraw waż-
nych dla rozwoju kultury narodowej.
Autor głośnych felietonów literackich w „Pamiętniku Warszawskim"
nawiązywał do tradycji osiemnastowiecznego „Monitora".
Artykuły Świstka Krytycznego — pod takim bowiem pseudonimem pisy-
wał — wyrażały poglądy kół liberałów warszawskich. Dotyczyły one różnych
dziedzin życia. Świstek Krytyczny troszczy się o oświecenie społeczeństwa,
usiłuje podnieść poziom gospodarki narodowej, ośmiesza głupotę i bezmyśl-
ność, zwalcza przesądy i zabobony, gromi wady zacofanej szlachty: pychę
i próżność, samochwalstwo i zarozumiałość. Podejmuje również sprawy za-
1 A. Mickiewicz, O krytykach i recenzentach warszawskich (Dzieła, t. V, s. 259.)
Rocznik Historii Sztuki
27