Rocznik Historii Sztuki (1.1956)

ZYGMUNT BATOWSKI

PAŁAC TYSZKIEWICZÓW W WARSZAWIE

DZIEJE BUDOWY I DEKORACJI W XVIII WIEKU

Z rękopisu Z. Batowskiego
opracowała Natalia Batowska

Praca niniejsza opiera się w swej historycznej części głównie na mate-
riałach archiwum Benedykta Tyszkiewicza w Warszawie (przedtem w Czer-
wonym Dworze na Litwie) dotyczących wydatków hetmana Ludwika Tysz-
kiewicza na jego pałac warszawski i domowe potrzeby w Warszawie i na
Litwie. Ten rękopiśmienny zbiór, który Benedykt Tyszkiewicz zakupił przed
wojną za pośrednictwem Michała Federowskiego1, był sam przez się tak wy-
mowny, że wiele dokumentów zasługuje na ogłoszenie w całej rozciągłości,
zwłaszcza że nie były one dotychczas nigdzie zanotowane, a archiwum ro-
dzinne Tyszkiewiczów spłonęło podczas ostatniej wojny. Przytoczono więc
na końcu rozprawy kilka najważniejszych aktów, aby uniknąć częstych
odsyłaczy do poszczególnych ich ustępów.

Rozprawa ta jest wyjątkiem z obszernej monografii o Kamsetzerze,
która, przygotowana przez prof. Batowskiego do druku przed wojną, spło-
nęła w maszynopisie w r. 1939. Odtworzenie tej części pracy zostało doko-
nane z pozostałych materiałów rękopiśmiennych2.

Materiały archiwalne z Czerwonego Dworu nabierają tym większego
znaczenia, że Pałac Tyszkiewiczów był spalony podczas ostatnich działań
wojennych. Przydzielony w r. 1947 przez władze Polski Ludowej stołecznemu
uniwersytetowi, jest on obecnie z wielkim nakładem kosztów restaurowany.

Żałować należy, że dokumentacja historyczna pałacu zawarta w tych
archiwaliach nie mogła być udostępniona wcześniej z przyczyn natury tech-
nicznej. Przygotowanie jednak do druku pierwowzoru ocalonego rękopisu
prof. Batowskiego napotykało duże trudności. Niewątpliwie też rozprawa
niniejsza posiada niedociągnięcia i usterki, które bynajmniej nie obciążają
autora, zważywszy, że egzemplarz stanowiący ostatnie stadium jej opraco-
wania został zniszczony podczas wojny. Chęć możliwie jak najszybszego
udostępnienia zawartych w niej cennych materiałów historycznych była
głównym motywem wydania z monografii prof. Batowskiego rozdziału do-
tyczącego Pałacu Tyszkiewiczów.

«ь Natalia Batowska

1 Znanego etnografa i kolekcjonera (1853 — 1923).

2 Wyjaśnienia francuskie i inne obcojęzyczne cytowano ściśle wg pisowni oryginalnych dokumentów.

Rocznik Historii Sztuki

2(1