DOI Heft:
I. Ze studiów nad sztuką polskiego Odrodzenia
DOI Artikel:Dobrowolski, Tadeusz: Uwagi o nagrobku władysława jagiełły w katerdrze wawelskiej: uwagi wstępne
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.12452#0092
UWAGI O NAGROBKU WŁADYSŁAWA JAGIEŁŁY
89
północnej zachowuje swą gotyckość co najmniej do końca w. XV, a niekiedy
i dłużej, przy czym zachodzące w jej łonie przemiany, które dotyczą rozwiązań
przestrzennych, posiadają znaczenie na tyle drugorzędne, że nie naruszają
istoty stylu; także zagęszczenie żeber w kościołach halowych i rzekome upo-
dobnienie drobnych pól sklepiennych do kasetonów nie zmienia istoty rzeczy,
skoro cała konstrukcja i cały aparat dekoracyjny (motywy „pęcherza ry-
biego", wimpergi, fiale, żabki, różnorodne łuki itd.) zachowują swą gotyc-
kość. Architekturę tę odtwarzają i powta-
rzają z kolei dzieła rzeźby i malarstwa, co
potęguje ich piętno gotyckie i utrudnia
dopatrzenie się w nich cech renesanso-
wych. Gdyby więc wypadło zdefiniować
sztukę północną w. XV w oparciu o ar-
chitekturę, to musiałoby się ją uznać za
zupełnie gotycką.
Jak z tego wynika, poszczególne ga-
łęzie sztuki północnej w. XV nie tworzą
w przeciwieństwie do włoskiej monolitu
stylowego, inaczej, nie składają się na
obraz jednolitej całości stylistycznej, co
również wzmacniało i wzmacnia sprzeciwy
wywołane próbami bezapelacyjnego uzna-
nia tej sztuki za wyraz Odrodzenia. Toteż
nie powinno dziwić, że większość histo-
ryków sztuki, łącznie z autorem Jesieni
średniowiecza Huizingą, uważało i uważa do
tej pory sztukę północną w. XV za późno-
gotycką. Problem tej sztuki komplikują
wreszcie trudności dotyczące jej periody-
zacji, zwłaszcza na przestrzeni pierwszej
połowy stulecia, gdyż nowy styl humani-
stycznego (naszym zdaniem) realizmu i form
„łamanych" pojawia się w różnych kra-
jach nie jednocześnie (w Niderlandach
około 1420, w Niemczech około 1430,
w Polsce około 1440—1450), co także utrudnia jednolite ujęcie całego stu-
lecia XV jako synonimu sztuki północnego renesansu.
Z trudności tych można wybrnąć jedynie przez przypomnienie tezy
o nierównomierności rozwoju sztuki na tle prawidłowości rozwoju społecz-
nego. Teza ta odnosi się wprawdzie do faktu, że „pewne okresy najwyższego
rozkwitu nie pozostają żadną miarą w zależności od ogólnego rozwoju spo-
łeczeństwa"103, ale może być też pomocną w zrozumieniu nierównomierności
rozwoju różnych gałęzi sztuki, w związku z czym historia jej zna pojęcie
tzw. sztuk przodujących i nadających ton sztuce swojej epoki. Jeśli chodzi
o wiek XV, zdaje się nie ulegać wątpliwości, że sztuką przodującą było na
Północy malarstwo, które z kolei wywierało wpływ na rzeźbę. Nie zmienia
l0» Powtarzam za .T. Siekierską, op. cit., s. 156.
89
północnej zachowuje swą gotyckość co najmniej do końca w. XV, a niekiedy
i dłużej, przy czym zachodzące w jej łonie przemiany, które dotyczą rozwiązań
przestrzennych, posiadają znaczenie na tyle drugorzędne, że nie naruszają
istoty stylu; także zagęszczenie żeber w kościołach halowych i rzekome upo-
dobnienie drobnych pól sklepiennych do kasetonów nie zmienia istoty rzeczy,
skoro cała konstrukcja i cały aparat dekoracyjny (motywy „pęcherza ry-
biego", wimpergi, fiale, żabki, różnorodne łuki itd.) zachowują swą gotyc-
kość. Architekturę tę odtwarzają i powta-
rzają z kolei dzieła rzeźby i malarstwa, co
potęguje ich piętno gotyckie i utrudnia
dopatrzenie się w nich cech renesanso-
wych. Gdyby więc wypadło zdefiniować
sztukę północną w. XV w oparciu o ar-
chitekturę, to musiałoby się ją uznać za
zupełnie gotycką.
Jak z tego wynika, poszczególne ga-
łęzie sztuki północnej w. XV nie tworzą
w przeciwieństwie do włoskiej monolitu
stylowego, inaczej, nie składają się na
obraz jednolitej całości stylistycznej, co
również wzmacniało i wzmacnia sprzeciwy
wywołane próbami bezapelacyjnego uzna-
nia tej sztuki za wyraz Odrodzenia. Toteż
nie powinno dziwić, że większość histo-
ryków sztuki, łącznie z autorem Jesieni
średniowiecza Huizingą, uważało i uważa do
tej pory sztukę północną w. XV za późno-
gotycką. Problem tej sztuki komplikują
wreszcie trudności dotyczące jej periody-
zacji, zwłaszcza na przestrzeni pierwszej
połowy stulecia, gdyż nowy styl humani-
stycznego (naszym zdaniem) realizmu i form
„łamanych" pojawia się w różnych kra-
jach nie jednocześnie (w Niderlandach
około 1420, w Niemczech około 1430,
w Polsce około 1440—1450), co także utrudnia jednolite ujęcie całego stu-
lecia XV jako synonimu sztuki północnego renesansu.
Z trudności tych można wybrnąć jedynie przez przypomnienie tezy
o nierównomierności rozwoju sztuki na tle prawidłowości rozwoju społecz-
nego. Teza ta odnosi się wprawdzie do faktu, że „pewne okresy najwyższego
rozkwitu nie pozostają żadną miarą w zależności od ogólnego rozwoju spo-
łeczeństwa"103, ale może być też pomocną w zrozumieniu nierównomierności
rozwoju różnych gałęzi sztuki, w związku z czym historia jej zna pojęcie
tzw. sztuk przodujących i nadających ton sztuce swojej epoki. Jeśli chodzi
o wiek XV, zdaje się nie ulegać wątpliwości, że sztuką przodującą było na
Północy malarstwo, które z kolei wywierało wpływ na rzeźbę. Nie zmienia
l0» Powtarzam za .T. Siekierską, op. cit., s. 156.