DOI issue:
I. Ze studiów nad sztuką polskiego Odrodzenia
DOI article:Dettloff, Szczęsny: Zagadnienia twórcze krakowskiego ołtarza Mariackiego Wita Stosza: wstęp
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.12452#0172
161)
34. Głcwa Chrystusa z „Pojmania" ołtarza Mariackiego
Fot. PIS
Spróbujmy więc skonfrontować ze sobą działalność obu i na tym tak
ważnym odcinku. Ułatwi nam to zadanie dogłębna — choć dziś, po zmia-
nie i nowym ustaleniu danych biograficznych i chronologicznych oraz po
ściślejszym zespoleniu z nią twórczości malarskiej mistrza nie wszędzie
już aktualna — charakterystyka duchowego oblicza Schongauera, jaką na-
kreślił Dvorak. Ta konfrontacja będzie się naturalnie musiała odnosić przede
wszystkim do „postępowego" Schongauera, który już zerwał z wszechwład-
nym niderlandyzmem, by szukać podobnie jak Stosz własnego wyrazu pla-
stycznego. Będzie tu też chodziło o ten wkład realizmu, jakim mistrz kol-
marski tłumi jednostronny naturalizm niderlandzki przez zbratanie swych
poglądów realistycznych ze spirytualistyczną ideologią twórczą czasów daw-
niejszych.
Przypatrzmy się nasamprzód owej poruszonej już uprzednio „estrado-
wości" kompozycji Stosza. Występuje ona wyraźnie u Schongauera w drugim
okresie jego twórczości — podobnie jak już wcześniej w rzeźbie regensburskiej
i w ogóle w plastyce naddunajskiej — jako reakcja przeciw zbyt silnemu
podkreślaniu przez Niderlandczyków krajobrazu z jego naturalistycznie po-
dawanymi szczegółami. I u niego istnieje czasem dal, ale raczej jako deli-
katnie tylko zaznaczone akcesorium bez głębszego znaczenia dla istnienia
i funkcji postaci. W ten sam sposób pojmuje także Stosz założenie formalne
swych reliefów, dodając do rzeźbionej sceny figuralnej tło tylko malowane,
zatem pozbawione — nawet techniką — tej siły koordynacyjnej, która spaja-
łaby oba te czynniki, rzeźbiarski i malarski, w jedną nierozerwalną całość
optyczną.
A same postacie, które w rzeźbie czy malarstwie niderlandzkim stanowią
jakby zespoły o pokroju „liturgicznym", stają się u Schongauera całkiem
34. Głcwa Chrystusa z „Pojmania" ołtarza Mariackiego
Fot. PIS
Spróbujmy więc skonfrontować ze sobą działalność obu i na tym tak
ważnym odcinku. Ułatwi nam to zadanie dogłębna — choć dziś, po zmia-
nie i nowym ustaleniu danych biograficznych i chronologicznych oraz po
ściślejszym zespoleniu z nią twórczości malarskiej mistrza nie wszędzie
już aktualna — charakterystyka duchowego oblicza Schongauera, jaką na-
kreślił Dvorak. Ta konfrontacja będzie się naturalnie musiała odnosić przede
wszystkim do „postępowego" Schongauera, który już zerwał z wszechwład-
nym niderlandyzmem, by szukać podobnie jak Stosz własnego wyrazu pla-
stycznego. Będzie tu też chodziło o ten wkład realizmu, jakim mistrz kol-
marski tłumi jednostronny naturalizm niderlandzki przez zbratanie swych
poglądów realistycznych ze spirytualistyczną ideologią twórczą czasów daw-
niejszych.
Przypatrzmy się nasamprzód owej poruszonej już uprzednio „estrado-
wości" kompozycji Stosza. Występuje ona wyraźnie u Schongauera w drugim
okresie jego twórczości — podobnie jak już wcześniej w rzeźbie regensburskiej
i w ogóle w plastyce naddunajskiej — jako reakcja przeciw zbyt silnemu
podkreślaniu przez Niderlandczyków krajobrazu z jego naturalistycznie po-
dawanymi szczegółami. I u niego istnieje czasem dal, ale raczej jako deli-
katnie tylko zaznaczone akcesorium bez głębszego znaczenia dla istnienia
i funkcji postaci. W ten sam sposób pojmuje także Stosz założenie formalne
swych reliefów, dodając do rzeźbionej sceny figuralnej tło tylko malowane,
zatem pozbawione — nawet techniką — tej siły koordynacyjnej, która spaja-
łaby oba te czynniki, rzeźbiarski i malarski, w jedną nierozerwalną całość
optyczną.
A same postacie, które w rzeźbie czy malarstwie niderlandzkim stanowią
jakby zespoły o pokroju „liturgicznym", stają się u Schongauera całkiem