DOI issue:
II. Ze studiów nad sztuką polskiego Oświecenia
DOI article:Lorentz, Stanisław: Działalność Stanisława Kostki Potockiego w dziedzinie architektury
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.12452#0459
456
STANISŁAW LORENTZ
3. S. К. Potocki, projekt biblioteki publicznej
I wreszcie z dumą stwierdzał, że „kiedy spłonął ten gmach Pałacem
Rzeczplitej zwany, którym się tak słusznie chełpi Warszawa, bo mu mało
podobnych najpierwsze Europy liczą miasta, wnet go Rada nie tylko dawnej
przywróciła okazałości, lecz pokrywając miedzią trwalszym i wspanialszym
mieć chciała"; że „wystawienie koszar dla osady Warszawskiej przedsię-
wziętym zostało44, że zarządzono na ten cel składkę dla ulżenia kwaterunku,
że „już się wznoszą wśród Warszawy te ogromne i ozdobne budowy", a król
darował „na ten użytek ujazdowskie gmachy".
Drukując te słowa w trzydzieści dwa lata później, dodał Potocki w przy-
pisie komentarz, wyraźnie określający jego osobistą rolę w podjęciu przez
Radę Nieustającą zadań w dziedzinie budownictwa i ich realizacji:
Rokrocznie w skarbie dość znaczna zostawała przewyżka, którą zwykle rozrywali niektóre członki
Rady i Departamentu Wojskowego lub ich stronnicy, dworacy, i sama trwoniła Króla rozrzutność, a to
pod różnymi pozorami potrzeb wojskowych, nagród wysłużonych etc. Piszący, uderzony tą grabieżą, której
gdy inaczej przeszkodzić nie podobna było, podał Królowi, lubiącemu ogólnie sztuki nadobne, a szczególniej
architekturę, m^śl wspanialszego odbudowania Krasińskich Pałacu, dalej koszar etc, której się on chciwie
chwycił, a co pod kierunkiem piszącego dokonaną została, co do koszar przez polskiego architekta, pułkow-
nika inżynierów Zawadzkiego, co do pałacu Rzeczpltej przez architekta królewskiego Merliniego...11
Dzięki protekcji Potockiego niewątpliwie powołany został w r. 1783
do współpracy przy ozdobieniu wnętrz odbudowanego Pałacu Rzeczy-
pospolitej, siedziby naczelnych władz państwowych, wśród nich Komisji
Edukacyjnej, architekt i dekorator Vincenzo Brenna, sprowadzony przez
niego do Polski, a czynny później przez długie lata w Petersburgu12. Czy i w ja-
kim zakresie wpłynął Potocki na koncepcję architektoniczną lub dekoracyjną
koszar, wznoszonych i przebudowywanych przez Zawadzkiego, trudno okre-
ślić13. Na wzajemny ich stosunek rzuca pewne światło następująca zapiska na
II Pochwały, mowy i rozprawy Stanisława Kostki Potockiego, cz. II, Wrarszawa 1816, s. 113 — 118.
12 S. Lorentz, Natolin, Warszawa 1948, s. 39—40.
13 I. Malinowska, Stanisław Zawadzki, Warszawa 1953, s. 11 — 14, 40 (dokładne daty budowy koszar
i ich analiza oraz pochlebna opinia Potockiego z r, 1792 o tych koszarach).
STANISŁAW LORENTZ
3. S. К. Potocki, projekt biblioteki publicznej
I wreszcie z dumą stwierdzał, że „kiedy spłonął ten gmach Pałacem
Rzeczplitej zwany, którym się tak słusznie chełpi Warszawa, bo mu mało
podobnych najpierwsze Europy liczą miasta, wnet go Rada nie tylko dawnej
przywróciła okazałości, lecz pokrywając miedzią trwalszym i wspanialszym
mieć chciała"; że „wystawienie koszar dla osady Warszawskiej przedsię-
wziętym zostało44, że zarządzono na ten cel składkę dla ulżenia kwaterunku,
że „już się wznoszą wśród Warszawy te ogromne i ozdobne budowy", a król
darował „na ten użytek ujazdowskie gmachy".
Drukując te słowa w trzydzieści dwa lata później, dodał Potocki w przy-
pisie komentarz, wyraźnie określający jego osobistą rolę w podjęciu przez
Radę Nieustającą zadań w dziedzinie budownictwa i ich realizacji:
Rokrocznie w skarbie dość znaczna zostawała przewyżka, którą zwykle rozrywali niektóre członki
Rady i Departamentu Wojskowego lub ich stronnicy, dworacy, i sama trwoniła Króla rozrzutność, a to
pod różnymi pozorami potrzeb wojskowych, nagród wysłużonych etc. Piszący, uderzony tą grabieżą, której
gdy inaczej przeszkodzić nie podobna było, podał Królowi, lubiącemu ogólnie sztuki nadobne, a szczególniej
architekturę, m^śl wspanialszego odbudowania Krasińskich Pałacu, dalej koszar etc, której się on chciwie
chwycił, a co pod kierunkiem piszącego dokonaną została, co do koszar przez polskiego architekta, pułkow-
nika inżynierów Zawadzkiego, co do pałacu Rzeczpltej przez architekta królewskiego Merliniego...11
Dzięki protekcji Potockiego niewątpliwie powołany został w r. 1783
do współpracy przy ozdobieniu wnętrz odbudowanego Pałacu Rzeczy-
pospolitej, siedziby naczelnych władz państwowych, wśród nich Komisji
Edukacyjnej, architekt i dekorator Vincenzo Brenna, sprowadzony przez
niego do Polski, a czynny później przez długie lata w Petersburgu12. Czy i w ja-
kim zakresie wpłynął Potocki na koncepcję architektoniczną lub dekoracyjną
koszar, wznoszonych i przebudowywanych przez Zawadzkiego, trudno okre-
ślić13. Na wzajemny ich stosunek rzuca pewne światło następująca zapiska na
II Pochwały, mowy i rozprawy Stanisława Kostki Potockiego, cz. II, Wrarszawa 1816, s. 113 — 118.
12 S. Lorentz, Natolin, Warszawa 1948, s. 39—40.
13 I. Malinowska, Stanisław Zawadzki, Warszawa 1953, s. 11 — 14, 40 (dokładne daty budowy koszar
i ich analiza oraz pochlebna opinia Potockiego z r, 1792 o tych koszarach).