DOI issue:
II. Ze studiów nad sztuką polskiego Oświecenia
DOI article:Bernhard, Maria Ludwika: Wystawa poświęcona działalności Stanisława Kostki Potockiego 5-12 maja 1953 roku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.12452#0530
WYSTAWA POŚWIĘCONA ST. K. POTOCKIEMU
527
niusza Młodszego, zwanej Laurentina1. Obok wystawiono fotokopie świeżo
odnalezionego rękopisu St. K. Potockiego; jest to tłumaczenie słynnego
listu Pliniusza Młodszego do Tacyta2 na język francuski, którym się wówczas
nasz autor głównie posługiwał. Rękopis ten niewątpliwie świadczy o głęb-
szym zainteresowaniu archeologią, bowiem sprawa odnalezionych krótko przed-
tem śladów poszukiwanej budowli i wypowiedź na jej temat Winckelmanna,
człowieka najbardziej wówczas kompetentnego w sprawach badań nad staro-
żytnością, stawiała zagadnienie willi Pliniusza w rzędzie najważniejszych
problemów młodej nauki, jaką była wówczas archeologia. Należy przypusz-
czać, że Potocki nosił się z zamiarem opublikowania tekstu wraz z. przygo-
towanymi planszami.
Drugi etap badań nad sztuką starożytną przypadałby na lata 1785—
1786, tj. okres trzeciej podróży Potockiego do Italii. Cechuje go przede wszyst-
kim kolekcjonerstwo, które początkowo było wyrazem mody zbierania anti-
quités, a niebawem doprowadziło do krótkotrwałej pasji zbierania waz
greckich3.
Krytycyzm w stosunku do działalności handlarzy antykami zachęcił
Potockiego do samodzielnych prac wykopaliskowych na terenie nekropolii
miasta Nola. Wykopał on wówczas czarnofigurową amforę zidentyfikowaną
jako dzieło Malarza Edynburskiego z ok. 490 г. р. п. е., której opis i interpre-
tację podał w liście do żony4. Obok tej amfory wystawiono jeszcze z bogatej
kolekcji waz Potockiego5 dwa alabastrony stylu orientalizującego z ok. 625 r.
p. n. e. Potocki pierwszy w nauce zwrócił uwagę w swym dziele O sztuce
u dawnych, czyli Winkelman polski6 na orientalny charakter ich dekoracji.
Oprócz wymienionych naczyń wystawiona była jeszcze amfora czarnofigurową7
z końca VI w. p. n. e. i piękny kylix z warsztatu Tlezona8 (ryc. 1) oraz dwie
wazy czerwonofigurowe9 z ok. 490 г. р. п. е., które miały posłużyć za wzory
do naśladownictw wyrabianych prawdopodobnie w Wilanowie za czasów
St. K. Potockiego10.
1 Dwie z pokazanych plansz stanowią część zespołu 12 tablic, przechowywanych w Bibliotece Narodowej
w Warszawie. Nr 1,4,27/69 i 1,4,28/69. Na wewnętrznej okładce widnieje przylepiona kartka, na której ręką
St. K. Potockiego skreślone zostały słowa, w których użala się, że najlepsze plansze skradł mu Brenna wyjeżdża-
jąc do Petersburga. Por. S. Lorentz, Domus Aurea Nerona i Willa Laurentina (Meander. I, 1946, s. 314 i п.).
г Pliniusz Młodszy, Listy, II, 17.
3 S. Lorentz, O polskich zbieraczach waz antycznych (Meander, II, 1947, s. 4 i п.).
M. L. Bernhard, St. K. Potocki, kolekcjoner waz greckich (Meander, VI, 1951, s. 431 i п.).
4 Archiwum Potockich nr I 262: list pisany z Neapolu w styczniu 1786 г.; Amfora w Muzeum Narodowym
w Warszawie, nr inw. 147373; por. Meander, VI, 1951 s. 438 i n.
5 Inwentarz pt. Katalog obrazów i etrusków (Wil. Kp 748, spalony w r. 1944, por. Meander, VI, 1951, s. 445 — 446)
podaje 150 sztuk, z których wiele dało się zidentyfikować z istniejącymi zabytkami w Muzeum Narodowym. Prze-
szły one do Zbiorów Sztuki Starożytnej z kolekcji Pałacu Wilanowskiego.
6 Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. 147184, 147185; por. S. Potocki, Winkelman polski, t. II,
s. 45 i п.; Corpus vasorum antiquorum, III, Wilanów, pl. I, 1 i 2; M. L. Bernhard, Wazy greckie, s. 2.
7 Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. 147205; por. S. Potocki, Winkelman polski, t. II, s. 45 i п.;
Corpus vasorum antiquorum, III, Wilanów, pl. I.
8 Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. 147264; por. Meander, VI, 1951, s. 440 i n. or. uw. 21.
ryc. 6 i 7; Corpus vasorum antiquorum, III, pl. I, 5.
J. D. Beazley, The Development of Attic Black-figure, Cambridge- London 1951, s. III, uw. 31.
9 Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. 147278, 147106.
10 M. L. Bernhard, Naéladoivnictiva ivaz greckich (Biul. Hist. Sztuki, XIII, 1951, 4, s. 194 i п.).
527
niusza Młodszego, zwanej Laurentina1. Obok wystawiono fotokopie świeżo
odnalezionego rękopisu St. K. Potockiego; jest to tłumaczenie słynnego
listu Pliniusza Młodszego do Tacyta2 na język francuski, którym się wówczas
nasz autor głównie posługiwał. Rękopis ten niewątpliwie świadczy o głęb-
szym zainteresowaniu archeologią, bowiem sprawa odnalezionych krótko przed-
tem śladów poszukiwanej budowli i wypowiedź na jej temat Winckelmanna,
człowieka najbardziej wówczas kompetentnego w sprawach badań nad staro-
żytnością, stawiała zagadnienie willi Pliniusza w rzędzie najważniejszych
problemów młodej nauki, jaką była wówczas archeologia. Należy przypusz-
czać, że Potocki nosił się z zamiarem opublikowania tekstu wraz z. przygo-
towanymi planszami.
Drugi etap badań nad sztuką starożytną przypadałby na lata 1785—
1786, tj. okres trzeciej podróży Potockiego do Italii. Cechuje go przede wszyst-
kim kolekcjonerstwo, które początkowo było wyrazem mody zbierania anti-
quités, a niebawem doprowadziło do krótkotrwałej pasji zbierania waz
greckich3.
Krytycyzm w stosunku do działalności handlarzy antykami zachęcił
Potockiego do samodzielnych prac wykopaliskowych na terenie nekropolii
miasta Nola. Wykopał on wówczas czarnofigurową amforę zidentyfikowaną
jako dzieło Malarza Edynburskiego z ok. 490 г. р. п. е., której opis i interpre-
tację podał w liście do żony4. Obok tej amfory wystawiono jeszcze z bogatej
kolekcji waz Potockiego5 dwa alabastrony stylu orientalizującego z ok. 625 r.
p. n. e. Potocki pierwszy w nauce zwrócił uwagę w swym dziele O sztuce
u dawnych, czyli Winkelman polski6 na orientalny charakter ich dekoracji.
Oprócz wymienionych naczyń wystawiona była jeszcze amfora czarnofigurową7
z końca VI w. p. n. e. i piękny kylix z warsztatu Tlezona8 (ryc. 1) oraz dwie
wazy czerwonofigurowe9 z ok. 490 г. р. п. е., które miały posłużyć za wzory
do naśladownictw wyrabianych prawdopodobnie w Wilanowie za czasów
St. K. Potockiego10.
1 Dwie z pokazanych plansz stanowią część zespołu 12 tablic, przechowywanych w Bibliotece Narodowej
w Warszawie. Nr 1,4,27/69 i 1,4,28/69. Na wewnętrznej okładce widnieje przylepiona kartka, na której ręką
St. K. Potockiego skreślone zostały słowa, w których użala się, że najlepsze plansze skradł mu Brenna wyjeżdża-
jąc do Petersburga. Por. S. Lorentz, Domus Aurea Nerona i Willa Laurentina (Meander. I, 1946, s. 314 i п.).
г Pliniusz Młodszy, Listy, II, 17.
3 S. Lorentz, O polskich zbieraczach waz antycznych (Meander, II, 1947, s. 4 i п.).
M. L. Bernhard, St. K. Potocki, kolekcjoner waz greckich (Meander, VI, 1951, s. 431 i п.).
4 Archiwum Potockich nr I 262: list pisany z Neapolu w styczniu 1786 г.; Amfora w Muzeum Narodowym
w Warszawie, nr inw. 147373; por. Meander, VI, 1951 s. 438 i n.
5 Inwentarz pt. Katalog obrazów i etrusków (Wil. Kp 748, spalony w r. 1944, por. Meander, VI, 1951, s. 445 — 446)
podaje 150 sztuk, z których wiele dało się zidentyfikować z istniejącymi zabytkami w Muzeum Narodowym. Prze-
szły one do Zbiorów Sztuki Starożytnej z kolekcji Pałacu Wilanowskiego.
6 Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. 147184, 147185; por. S. Potocki, Winkelman polski, t. II,
s. 45 i п.; Corpus vasorum antiquorum, III, Wilanów, pl. I, 1 i 2; M. L. Bernhard, Wazy greckie, s. 2.
7 Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. 147205; por. S. Potocki, Winkelman polski, t. II, s. 45 i п.;
Corpus vasorum antiquorum, III, Wilanów, pl. I.
8 Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. 147264; por. Meander, VI, 1951, s. 440 i n. or. uw. 21.
ryc. 6 i 7; Corpus vasorum antiquorum, III, pl. I, 5.
J. D. Beazley, The Development of Attic Black-figure, Cambridge- London 1951, s. III, uw. 31.
9 Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. 147278, 147106.
10 M. L. Bernhard, Naéladoivnictiva ivaz greckich (Biul. Hist. Sztuki, XIII, 1951, 4, s. 194 i п.).