Rocznik Historii Sztuki (2.1961)

L8

W. MOLÈ

9. Głowa św. Symeona ze sceny Poświęcenia w świątyni, fragment fresku
z 1164 г., cerkiew poklasztorna w Nerezi

Spojrzenia są ekstatyczne, a traktowanie figur, także ich kolorytu i światłocienia,
jest tego rodzaju, że to, co ludzkie, wydaje się już a priori ponadludzkie, trans-
cendentalne.

Malowidła ochrydzkie z XI w. pod tym kątem widzenia przedstawiają się jako
sztuka w swoim założeniu ideowym na wskroś spirytualistyczna. Ale jakkolwiek
w jej spirytualizmie najwyższą prawdą, celem i zarazem wartością jest Bóg i wszyst-
ko, co boskie — to z drugiej strony triumfuje w niej człowiek, oczywiście człowiek
idealny, heroiczny w sensie myśli bizantyńskiej, stający się nie tylko swoim włas-
nym odbiciem, lecz równocześnie drogą prowadzącą do celu najwyższego. Oczywiście
nie jest to już człowiek kształtowany w duchu antycznej kalokagathii, jest on
poddany surowej dyscyplinie spirytualistycznej, aczkolwiek równocześnie jest pełen
życia i prawdy. Taka właśnie jest wymowa humanizmu fresków Św. Sofii w Och-
rydzie, odmiennego w swym charakterze od humanizmu włoskiego.