DOI article:
Morelovski de Prus, Marian: Początki italianizującego renesansu na śląsku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.12453#0069
POCZĄTKI ITAL1AJN IZ U.) ĄCEGO RENESANSU NA ŚLĄSKU B3
skółcze ogony". W Paczkowie są
one w formie pełnej, złożonej z dwu
ćwiartek koła, podczas gdy na Złotej
Koronie figurują ćwiartki od siebie
oddalone, a przeciwstawne. Stano-
wią więc jedne i drugie oczywisty
wariant tej samej sfery pomysłów
i nie ma podstaw szukać źródła
bezpośrednich natchnień poza Ślą-
skiem70, tym bardziej że dyspozytor
był najbliższym członkiem grona lu-
dzi z kręgu Turzona. Nie byłoby też
słuszne uzależniać je — jak próbo- ШШИЁШ'Ш '<«^М1^Пг^^Н^^^ННа&' Ж
Wano — od zwieńczeń na katedrze 20. Attyka zamku z XVI w„ Zwoleń w Słowacji
w Halle. Wcale bowiem nie są one
attyką prawdziwą, jak paczkowska, choć ukazują szereg tarcz półkolistych71.
Pod terminem attyka rozumiemy zawsze formę tworzącą jeden mur ciągły lub
przerywany, ale przesłaniający wspólny dach, np. pogrążony czy inny, ale jedno-
lity. Tymczasem w Halle półtarcze te tworzą kolejne, a odrębne, nie powiązane
zamknięcia szczytowe szeregu wiel-
kich lukarn, z których każda ma
osobny daszek przysłonięty ową pół-
tarczą. Słusznie w nauce niemieckiej
użyto w danym wypadku wyraże-
nia Zwerchhauser72, a więc „domki-
karły". Rząd ten nie jest urozma-
icony „jaskółczymi ogonami" jak
w Paczkowie. Zaś kruchta połu-
dniowa paczkowskiego kościoła,
znacznie niżej położona, ma zwień-
czenie w półkoliste tarcze ułożone
w jednym rzędzie pięć razy obok
siebie, ale tak, iż środkowa góruje
znacznie. Tu Więc wyraziście pOWtÓ- 21 ■ Attyka zamku z XVI w., Morawiany w Słowacji
rzono schemat wenecki. W Pacz-
kowie wobec tego, obejmując całość tych złączonych pomysłów, znajdujemy
się w sferze oddziaływań idących na Śląsk z Wenecji i Werony, ale nie via Halle,
gdzie owe Zwerchhauser datuje się, nota bene wcale niejasno, na lata 1520—1523 73!
:" Priemer (op. cit., s. 43) uznaje, że już przed г. 1529 całość attyki nad obu częściami kościoła była zaplanowana,
a we wschodniej części wykonana z dachem pogrążonym (a więc jak i w Polsce). Autor niejasno dodaje, że takie formy
attykowe, bogatsze niż na zachodniej części, są typowe dla Niemiec w latach 1540—1570. Wobec późnej daty tych ostat-
nich nie ma chyba pomiędzy nimi związku. Pokrewieństwa attyk na Złotej Koronie z lat 1521—1528 i w Paczkowie
w drugiej części kościoła tym bardziej odsuwają mniemanie, iżby w Paczkowie ta druga część powstała później, a nie
naraz po r. 1529. Pierwsza część attyk jest opatrzona napisem: „z czasu rządów biskupich Jakuba z Solca" (1520—1539).
Brak dodatkowego napisu na drugiej części wskazuje, że powstała raczej także za rządów tegoż Jakuba z Solca, zresztą
zbyt ambitnego potentata finansowego, aby zwlekając i zostawiając dokończenie swemu następcy (tj. po swym zgonie
w 1539 r.) oszpecić na długo kościół przez dziwaczny brak drugiej części attyki. Zwłaszcza że był to okres, gdy po r. 1529
bynajmniej nie przestano się obawiać nowego najazdu Turków. Przykładem jest dalsze unowocześnienie fortyfikacji Wro-
cławia. Dodatkowe zwieńczenie nad kruchtą w Paczkowie jest powtórzeniem schematu na wyższej części Scuola di S. Maro.
71 Zlat, Attyka renesansowa...
72 G. Dehio, Handbuch der deutschen Kunstdenkmaler, t. I, Berlin 1934, s. 140.
73 Na niepewność datowania wskazywałoby wyrażenie Dehia (op. cit.), że katedrę w Halle „przebudowano" (um-
gebaut) w latach 1520—1523 bez daleko idących przemian. A nie wymienia przy tej dacie owych Zwerchhauser, podczas
skółcze ogony". W Paczkowie są
one w formie pełnej, złożonej z dwu
ćwiartek koła, podczas gdy na Złotej
Koronie figurują ćwiartki od siebie
oddalone, a przeciwstawne. Stano-
wią więc jedne i drugie oczywisty
wariant tej samej sfery pomysłów
i nie ma podstaw szukać źródła
bezpośrednich natchnień poza Ślą-
skiem70, tym bardziej że dyspozytor
był najbliższym członkiem grona lu-
dzi z kręgu Turzona. Nie byłoby też
słuszne uzależniać je — jak próbo- ШШИЁШ'Ш '<«^М1^Пг^^Н^^^ННа&' Ж
Wano — od zwieńczeń na katedrze 20. Attyka zamku z XVI w„ Zwoleń w Słowacji
w Halle. Wcale bowiem nie są one
attyką prawdziwą, jak paczkowska, choć ukazują szereg tarcz półkolistych71.
Pod terminem attyka rozumiemy zawsze formę tworzącą jeden mur ciągły lub
przerywany, ale przesłaniający wspólny dach, np. pogrążony czy inny, ale jedno-
lity. Tymczasem w Halle półtarcze te tworzą kolejne, a odrębne, nie powiązane
zamknięcia szczytowe szeregu wiel-
kich lukarn, z których każda ma
osobny daszek przysłonięty ową pół-
tarczą. Słusznie w nauce niemieckiej
użyto w danym wypadku wyraże-
nia Zwerchhauser72, a więc „domki-
karły". Rząd ten nie jest urozma-
icony „jaskółczymi ogonami" jak
w Paczkowie. Zaś kruchta połu-
dniowa paczkowskiego kościoła,
znacznie niżej położona, ma zwień-
czenie w półkoliste tarcze ułożone
w jednym rzędzie pięć razy obok
siebie, ale tak, iż środkowa góruje
znacznie. Tu Więc wyraziście pOWtÓ- 21 ■ Attyka zamku z XVI w., Morawiany w Słowacji
rzono schemat wenecki. W Pacz-
kowie wobec tego, obejmując całość tych złączonych pomysłów, znajdujemy
się w sferze oddziaływań idących na Śląsk z Wenecji i Werony, ale nie via Halle,
gdzie owe Zwerchhauser datuje się, nota bene wcale niejasno, na lata 1520—1523 73!
:" Priemer (op. cit., s. 43) uznaje, że już przed г. 1529 całość attyki nad obu częściami kościoła była zaplanowana,
a we wschodniej części wykonana z dachem pogrążonym (a więc jak i w Polsce). Autor niejasno dodaje, że takie formy
attykowe, bogatsze niż na zachodniej części, są typowe dla Niemiec w latach 1540—1570. Wobec późnej daty tych ostat-
nich nie ma chyba pomiędzy nimi związku. Pokrewieństwa attyk na Złotej Koronie z lat 1521—1528 i w Paczkowie
w drugiej części kościoła tym bardziej odsuwają mniemanie, iżby w Paczkowie ta druga część powstała później, a nie
naraz po r. 1529. Pierwsza część attyk jest opatrzona napisem: „z czasu rządów biskupich Jakuba z Solca" (1520—1539).
Brak dodatkowego napisu na drugiej części wskazuje, że powstała raczej także za rządów tegoż Jakuba z Solca, zresztą
zbyt ambitnego potentata finansowego, aby zwlekając i zostawiając dokończenie swemu następcy (tj. po swym zgonie
w 1539 r.) oszpecić na długo kościół przez dziwaczny brak drugiej części attyki. Zwłaszcza że był to okres, gdy po r. 1529
bynajmniej nie przestano się obawiać nowego najazdu Turków. Przykładem jest dalsze unowocześnienie fortyfikacji Wro-
cławia. Dodatkowe zwieńczenie nad kruchtą w Paczkowie jest powtórzeniem schematu na wyższej części Scuola di S. Maro.
71 Zlat, Attyka renesansowa...
72 G. Dehio, Handbuch der deutschen Kunstdenkmaler, t. I, Berlin 1934, s. 140.
73 Na niepewność datowania wskazywałoby wyrażenie Dehia (op. cit.), że katedrę w Halle „przebudowano" (um-
gebaut) w latach 1520—1523 bez daleko idących przemian. A nie wymienia przy tej dacie owych Zwerchhauser, podczas