DOI Heft:
II. Z zagadnień sztuki XIX i XX w.
DOI Artikel:Morawska, Hanna: Między romantyzmem a realizemem: O poglądach na sztukę Thoré-Bürgera w latach 1855-1861
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13221#0156
HANNA MORAWSKA
MIĘDZY ROMANTYZMEM A REALIZMEM
O POGLĄDACH NA SZTUKĘ THORÉ-BURGERA W LATACH 185?—18611
Pomiędzy dwiema seriami Salonów Thoré-Biirgera istnieje dwunastoletnia przerwa. Zmuszony
w 1849 r. do emigracji, krytyk podejmie na nowo działalność recenzencką dopiero w 1861 r.
W nowej sytuacji artystycznej dawny obrońca romantyzmu wystąpi jako zwolennik realizmu
Courbeta. To nowe stanowisko nie kształtuje się bynajmniej jako negacja dawnych poglądów. Prze-
ciwnie, rozwija się dość organicznie jako ich kontynuacja i rozwinięcie. Artykuły Thoré-Biirgera
z lat 1855—1857 umożliwiają nam w poważnym stopniu prześledzenie tej interesującej ewolucji.
Dwa z nich2 formułują poglądy autora na dotychczasowy rozwój sztuki i dalsze jej perspektywy
w XIX w., trzeci omawia problem piękna w sztuce3. Sam autor uważał jeden z nich: Nouvelles tendances
de fart za najpełniejszą i najbardziej programową ze swoich wypowiedzi4. Do wymienionych tu trzech
artykułów warto dołączyć jeszcze jeden z r. 18615. Zawiera on bowiem ponowne sformułowanie po-
glądów autora w konfrontacji z pierwszym Salonem paryskim, który krytyk mógł zobaczyć i omówić
po powrocie z emigracji.
Lata 1855—1857 obfitują w ważne wydarzenia artystyczne i literackie. W 1855 r. Międzynaro-.
dowa Wystawa w Paryżu daje okazję do konfrontacji trzech kierunków malarstwa : klasycyzmu, ro-
mantyzmu i realizmu. Delacroix jako usankcjonowany mistrz zajmuje obok Ingresa poczesne miejsce
w salach wystawowych. Courbeta oglądać trzeba jeszcze osobno, w zbudowanym własnym sumptem
baraku. Z obfitej literatury poświęconej tej wystawie warto wymienić artykuły Baudelaire'a (pierwsze
1 Artykuł tell jest fragmentem pracy pt. Thoré-Biirger — krytyk, działacz artystyczny i historyk sztuki w latach 1855—1869.
Poza. zasadniczym materiałem, jaki stanowią dla mnie pisma Thoré-Biirgera, najważniejszą publikacją omawiającą działalność
tego autora jest praca P. Grate'a, Deux critiques d'art de l'époque romantique. Gustave Planche et Théophile Thoré, Stockholm
1959. Ta znakomicie opracowana książka omawia szczegółowo poglądy Thorćgo w latach 1834—1848, a pod koniec refe-
ruje także jego stanowisko w 1857 r. Fragment jej : Les Idées de Thoré en 1851 (s. 248—251), jest najbliżej związany z zakresem
tego artykułu. Do książki Grate'a odwołuję się w tekście w tych jedynie miejscach, kiedy czerpię z niej informacje lub kiedy
polemizuję z jej autorem.
Publikacje, na które powołuję się wielokrotnie, podawać będę w dalszych przypisach w skrótach.
Salons de Théophile Thoré 1844, 1845, 1846, 1841, 1848 avec une préface par W. Biirger, Paris 1868: skrót — S. T.;
Salons de W. Biirger 1861 à 1868, avec une préface par T. Thoré, Paris 1870, t. 1, 2: skrót — S. В., 1 lub 2; Thoré-Biirger
peint par lui même. Lettres et notes intimes, publiées par P. Cottin, Paris [1900] : skrót — Cottin; H. Marguery, Un Pionnier
de l'histoire de l'art: Thoré-Biirger, „Gazette des Beaux-Arts", t. 67/1,1925, s. 228—245, 295—311, 367—380: skrót —Marguery;
P. Grate, Deux critiques d'art de l'époque romantique. Gustave Planche et Théophile Thoré, Stockholm 1959: skrót — Grate.
2 Thoré, Des Tendances de l'art au XIX siècle, „Revue Universelle des Arts", 1855, t. 1, s. 77—85; tenże, Nouvelles
tendances de l'art, „La Revue Germanique", 1862, t. 19, s. 60—80. — Przypuszczam, że artykuł ten, napisany w 1857 г., opu-
blikowany został dopiero w 1862 r. Grate, s. 248, wspomina o publikacji, ale jej nie wymienia. W każdym razie nie był
drukowany przed 1862 r. ani w „Revue Germanique", ani w „Revue Universelle des Arts", z którymi Thoré w tych latach
współpracował. Artykuł ten cytuję wg przedruku w S. T., s. XIII—XLIX.
3 W. Burger, De la beauté dans les arts, „Revue Universelle des Arts", t. 3, 1856, s. 193—202.
4 Świadczy o tym zaiówno umieszczenie tego artykułu przez autora na początku zbiorowego wydania Salonów Tho-
rćgo, jak i powoływanie się na niego w przedmowach do obu serii Salonôiv: S. T., s. XI oraz S. В. 1, s. VIII.
5 W. Biirger, Salon de 1861. De l'avenir de l'art. „Revue Germanique", t. 15, 1861, s. 248—260. —Do tego artykułu
autor również przywiązywał dużą wagę. W liście do Felixa Delhasse z 1 czerwca 1861 czytamy: ..Aujourd'hui a paru dans
la «Germanique» un article sérieux sur les tendances de l'art[...] L'idée de Biirger sur les arts est mieux expliquée là qu'il ne
l'avait encore jamais fait". Wg Cottin, s. 208.
MIĘDZY ROMANTYZMEM A REALIZMEM
O POGLĄDACH NA SZTUKĘ THORÉ-BURGERA W LATACH 185?—18611
Pomiędzy dwiema seriami Salonów Thoré-Biirgera istnieje dwunastoletnia przerwa. Zmuszony
w 1849 r. do emigracji, krytyk podejmie na nowo działalność recenzencką dopiero w 1861 r.
W nowej sytuacji artystycznej dawny obrońca romantyzmu wystąpi jako zwolennik realizmu
Courbeta. To nowe stanowisko nie kształtuje się bynajmniej jako negacja dawnych poglądów. Prze-
ciwnie, rozwija się dość organicznie jako ich kontynuacja i rozwinięcie. Artykuły Thoré-Biirgera
z lat 1855—1857 umożliwiają nam w poważnym stopniu prześledzenie tej interesującej ewolucji.
Dwa z nich2 formułują poglądy autora na dotychczasowy rozwój sztuki i dalsze jej perspektywy
w XIX w., trzeci omawia problem piękna w sztuce3. Sam autor uważał jeden z nich: Nouvelles tendances
de fart za najpełniejszą i najbardziej programową ze swoich wypowiedzi4. Do wymienionych tu trzech
artykułów warto dołączyć jeszcze jeden z r. 18615. Zawiera on bowiem ponowne sformułowanie po-
glądów autora w konfrontacji z pierwszym Salonem paryskim, który krytyk mógł zobaczyć i omówić
po powrocie z emigracji.
Lata 1855—1857 obfitują w ważne wydarzenia artystyczne i literackie. W 1855 r. Międzynaro-.
dowa Wystawa w Paryżu daje okazję do konfrontacji trzech kierunków malarstwa : klasycyzmu, ro-
mantyzmu i realizmu. Delacroix jako usankcjonowany mistrz zajmuje obok Ingresa poczesne miejsce
w salach wystawowych. Courbeta oglądać trzeba jeszcze osobno, w zbudowanym własnym sumptem
baraku. Z obfitej literatury poświęconej tej wystawie warto wymienić artykuły Baudelaire'a (pierwsze
1 Artykuł tell jest fragmentem pracy pt. Thoré-Biirger — krytyk, działacz artystyczny i historyk sztuki w latach 1855—1869.
Poza. zasadniczym materiałem, jaki stanowią dla mnie pisma Thoré-Biirgera, najważniejszą publikacją omawiającą działalność
tego autora jest praca P. Grate'a, Deux critiques d'art de l'époque romantique. Gustave Planche et Théophile Thoré, Stockholm
1959. Ta znakomicie opracowana książka omawia szczegółowo poglądy Thorćgo w latach 1834—1848, a pod koniec refe-
ruje także jego stanowisko w 1857 r. Fragment jej : Les Idées de Thoré en 1851 (s. 248—251), jest najbliżej związany z zakresem
tego artykułu. Do książki Grate'a odwołuję się w tekście w tych jedynie miejscach, kiedy czerpię z niej informacje lub kiedy
polemizuję z jej autorem.
Publikacje, na które powołuję się wielokrotnie, podawać będę w dalszych przypisach w skrótach.
Salons de Théophile Thoré 1844, 1845, 1846, 1841, 1848 avec une préface par W. Biirger, Paris 1868: skrót — S. T.;
Salons de W. Biirger 1861 à 1868, avec une préface par T. Thoré, Paris 1870, t. 1, 2: skrót — S. В., 1 lub 2; Thoré-Biirger
peint par lui même. Lettres et notes intimes, publiées par P. Cottin, Paris [1900] : skrót — Cottin; H. Marguery, Un Pionnier
de l'histoire de l'art: Thoré-Biirger, „Gazette des Beaux-Arts", t. 67/1,1925, s. 228—245, 295—311, 367—380: skrót —Marguery;
P. Grate, Deux critiques d'art de l'époque romantique. Gustave Planche et Théophile Thoré, Stockholm 1959: skrót — Grate.
2 Thoré, Des Tendances de l'art au XIX siècle, „Revue Universelle des Arts", 1855, t. 1, s. 77—85; tenże, Nouvelles
tendances de l'art, „La Revue Germanique", 1862, t. 19, s. 60—80. — Przypuszczam, że artykuł ten, napisany w 1857 г., opu-
blikowany został dopiero w 1862 r. Grate, s. 248, wspomina o publikacji, ale jej nie wymienia. W każdym razie nie był
drukowany przed 1862 r. ani w „Revue Germanique", ani w „Revue Universelle des Arts", z którymi Thoré w tych latach
współpracował. Artykuł ten cytuję wg przedruku w S. T., s. XIII—XLIX.
3 W. Burger, De la beauté dans les arts, „Revue Universelle des Arts", t. 3, 1856, s. 193—202.
4 Świadczy o tym zaiówno umieszczenie tego artykułu przez autora na początku zbiorowego wydania Salonów Tho-
rćgo, jak i powoływanie się na niego w przedmowach do obu serii Salonôiv: S. T., s. XI oraz S. В. 1, s. VIII.
5 W. Biirger, Salon de 1861. De l'avenir de l'art. „Revue Germanique", t. 15, 1861, s. 248—260. —Do tego artykułu
autor również przywiązywał dużą wagę. W liście do Felixa Delhasse z 1 czerwca 1861 czytamy: ..Aujourd'hui a paru dans
la «Germanique» un article sérieux sur les tendances de l'art[...] L'idée de Biirger sur les arts est mieux expliquée là qu'il ne
l'avait encore jamais fait". Wg Cottin, s. 208.