DOI issue:
III: Od kubizmu do konstruktywizmu
DOI article:Zwolanowska, Barbara: Architektura Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu w roku 1929
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14267#0214
ARCHITEKTURA PWK W POZNANIU W ROKU 1929 201
technicznym — prefabrykacja. W rozwiązaniach
formalnych — przejrzysty, funkcjonalny układ
geometrycznych brył, wspartych często na
żelbetowych słupach, płaskie dachy, duże okna,
asymetria — widoczny był wpływ Le Corbu- /
siera. Praesens w rozwoju architektury nowo- i Щ
czesnej odegrał zasadniczą rolę. Architekci ; à
związani z Praesensem projektowali i realizowali I *\
architekturę ahistoryczną, skrajnie nowoczesną.
Udziałem w licznych konkursach (uwieńczonych
sukcesami)62 umacniali pozycję tej architek-
tury, działalnością publicystyczną przyczyniali p \ , ч
się do upowszechniania nowych pojęć, zadań '- - -....... ■ "дИ
i form architektury nowoczesnej nie tylko | r
w kraju, ale także za granicą63. Architekci | Щ§' r~m~~ jjfff fff' ■■• s Щ Ш. £ щщ
związani /. Praesensem tworzyli „najbardziej С лГ '"зШёШЁш \
nowoczesna, lak w sensie artystycznym, jak KgHpw* .. ' Ш^^^^^ШИИРРШ'--' •»
i społecznym, architekturę w Polsce"64. Na * "г*Эг ' " '
Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu
byli autorami najciekawszych pawilonów.
Pewukę poprzedzał już kilkuletni okres
upowszechniania się w Polsce idei architektury 25 PawjIon miasta Lwowa proj , Witwicki. Wg „Architektura
nowoczesnej nie tylko przez propagowanie i Budownictwo", 1929
ich na łamach czasopism, lecz również przez
konkretne już realizacje65, o czym była już mowa. Toteż wystawa poznańska ,,była pierwszym sprawdzia-
nem kształtowania się na gruncie polskim architektury całkowicie nowej, nawiązującej do wzorców zacho-
dnioeuropejskiej awangardy"66.
Na Powszechnej Wystawie Krajowej wśród 112 pawilonów znalazły się cztery pawilony należące do czo-
łowych osiągnięć polskiej awangardy architektonicznej tego okresu. Dwa zostały zrealizowane przez architek-
tów związanych z grupą Praesens. Były to: Pawilon Nawozów Sztucznych zaprojektowany przez Szymona
Syrkusa i Pawilon Centrocementu projektu Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcy. Pozostałe dwa to Pawilon
firmy Bogusław Herse B. Pniewskiego i S. Sienickiego oraz Pawilon Pracy Kobiet projektu Anatolii Hrynie-
wieckiej-Piotrowskiej. Architektura tych pawilonów była całkowicie ahistoryczną, funkcjonalna, lekka, z za-
stosowaniem najnowocześniejszej konstrukcji, o swobodnie ukształtowanej bryle, bez podziału na elewację
frontową i tylną budynku przestrzennie związanego z otoczeniem. Pawilon Nawozów Sztucznych był dosko-
nałym przykładem architektury funkcjonalnej. Kompozycja przestrzenna Pawilonu opierała się na układzie
trzech elementów pionowych, dwóch równoległych i trzeciego prostopadłego do nich. Żelazną konstrukcję
szkieletową wypełniały szklane płaszczyzny „rozbite" kolorem i widocznym rysunkiem konstrukcji. Funkcja
determinowała formę architektoniczną Pawilonu — zgodnie z równaniem Syrkusa, stanowiącym credo archi-
tektury funkcjonalnej — A=F/S,T,P/6 7 — a o plastyce decydowały czynniki socjalno-ekonomiczne pomno-
62 Rok 1926 — Konkurs Tani Dom: Bohdan Lachert, Józef Szanajca, Lech Niemojewski (jedna z sześciu pierwszych na-
gród); konkurs na projekt Szkoły Nauk Politycznych: Bohdan Lachert, Józef Szanajca; 1927 — konkurs na opracowanie IV Ko-
lonii na Osiedlu WSM — Żoliborz: Barbara i Stanisław Brukalscy (I nagroda); konkurs na projekt pałacu Ligi Narodów w Ge-
newie: B. Lachert, J. Szanajca, Szymon Syrkus.
63 Głównie na łamach miesięcznika „Dom — Osiedle — Mieszkanie" Szymon Syrkus publikował liczne artykuły, sprawo-
zdania z kongresów CIAM, której Praesens był członkiem. W ramach działalności tej organizacji członkowie Praesensu opracowy-
wali referaty i wystąpienia na kongresy.
64 Olszewski, Architektura Warszawy s. 300.
65 Dom Prasy Polskiej przy ul. Marszałkowskiej 3/5 proj. M. Goldberg i H. Rutkowski, 1927—1929; część kolonii WSM,
dom własny na Żoliborzu proj. Brukalscy, 1929; eksperymentalny dom z celolitu na Saskiej Kępie przy ul. Katowickiej proj. Lachert
i Szanajca, 1929.
66 P. Krakowski, Recepcja Bauhausu w architekturze polskiej, [w:] Sztuka polska XX wieku, Warszawa 1971, s. 108.
67 S. Syrkus, Tempo architektury, „Praesens", 1930 nr 2, s. 5: A — architektura, F — funkcja, S — czynniki ekonomi-
czno-socjalne, T — czynniki techniczno-konstrukcyjne, P — czynniki plastyczne i czasowo-przestrzenne.
technicznym — prefabrykacja. W rozwiązaniach
formalnych — przejrzysty, funkcjonalny układ
geometrycznych brył, wspartych często na
żelbetowych słupach, płaskie dachy, duże okna,
asymetria — widoczny był wpływ Le Corbu- /
siera. Praesens w rozwoju architektury nowo- i Щ
czesnej odegrał zasadniczą rolę. Architekci ; à
związani z Praesensem projektowali i realizowali I *\
architekturę ahistoryczną, skrajnie nowoczesną.
Udziałem w licznych konkursach (uwieńczonych
sukcesami)62 umacniali pozycję tej architek-
tury, działalnością publicystyczną przyczyniali p \ , ч
się do upowszechniania nowych pojęć, zadań '- - -....... ■ "дИ
i form architektury nowoczesnej nie tylko | r
w kraju, ale także za granicą63. Architekci | Щ§' r~m~~ jjfff fff' ■■• s Щ Ш. £ щщ
związani /. Praesensem tworzyli „najbardziej С лГ '"зШёШЁш \
nowoczesna, lak w sensie artystycznym, jak KgHpw* .. ' Ш^^^^^ШИИРРШ'--' •»
i społecznym, architekturę w Polsce"64. Na * "г*Эг ' " '
Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu
byli autorami najciekawszych pawilonów.
Pewukę poprzedzał już kilkuletni okres
upowszechniania się w Polsce idei architektury 25 PawjIon miasta Lwowa proj , Witwicki. Wg „Architektura
nowoczesnej nie tylko przez propagowanie i Budownictwo", 1929
ich na łamach czasopism, lecz również przez
konkretne już realizacje65, o czym była już mowa. Toteż wystawa poznańska ,,była pierwszym sprawdzia-
nem kształtowania się na gruncie polskim architektury całkowicie nowej, nawiązującej do wzorców zacho-
dnioeuropejskiej awangardy"66.
Na Powszechnej Wystawie Krajowej wśród 112 pawilonów znalazły się cztery pawilony należące do czo-
łowych osiągnięć polskiej awangardy architektonicznej tego okresu. Dwa zostały zrealizowane przez architek-
tów związanych z grupą Praesens. Były to: Pawilon Nawozów Sztucznych zaprojektowany przez Szymona
Syrkusa i Pawilon Centrocementu projektu Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcy. Pozostałe dwa to Pawilon
firmy Bogusław Herse B. Pniewskiego i S. Sienickiego oraz Pawilon Pracy Kobiet projektu Anatolii Hrynie-
wieckiej-Piotrowskiej. Architektura tych pawilonów była całkowicie ahistoryczną, funkcjonalna, lekka, z za-
stosowaniem najnowocześniejszej konstrukcji, o swobodnie ukształtowanej bryle, bez podziału na elewację
frontową i tylną budynku przestrzennie związanego z otoczeniem. Pawilon Nawozów Sztucznych był dosko-
nałym przykładem architektury funkcjonalnej. Kompozycja przestrzenna Pawilonu opierała się na układzie
trzech elementów pionowych, dwóch równoległych i trzeciego prostopadłego do nich. Żelazną konstrukcję
szkieletową wypełniały szklane płaszczyzny „rozbite" kolorem i widocznym rysunkiem konstrukcji. Funkcja
determinowała formę architektoniczną Pawilonu — zgodnie z równaniem Syrkusa, stanowiącym credo archi-
tektury funkcjonalnej — A=F/S,T,P/6 7 — a o plastyce decydowały czynniki socjalno-ekonomiczne pomno-
62 Rok 1926 — Konkurs Tani Dom: Bohdan Lachert, Józef Szanajca, Lech Niemojewski (jedna z sześciu pierwszych na-
gród); konkurs na projekt Szkoły Nauk Politycznych: Bohdan Lachert, Józef Szanajca; 1927 — konkurs na opracowanie IV Ko-
lonii na Osiedlu WSM — Żoliborz: Barbara i Stanisław Brukalscy (I nagroda); konkurs na projekt pałacu Ligi Narodów w Ge-
newie: B. Lachert, J. Szanajca, Szymon Syrkus.
63 Głównie na łamach miesięcznika „Dom — Osiedle — Mieszkanie" Szymon Syrkus publikował liczne artykuły, sprawo-
zdania z kongresów CIAM, której Praesens był członkiem. W ramach działalności tej organizacji członkowie Praesensu opracowy-
wali referaty i wystąpienia na kongresy.
64 Olszewski, Architektura Warszawy s. 300.
65 Dom Prasy Polskiej przy ul. Marszałkowskiej 3/5 proj. M. Goldberg i H. Rutkowski, 1927—1929; część kolonii WSM,
dom własny na Żoliborzu proj. Brukalscy, 1929; eksperymentalny dom z celolitu na Saskiej Kępie przy ul. Katowickiej proj. Lachert
i Szanajca, 1929.
66 P. Krakowski, Recepcja Bauhausu w architekturze polskiej, [w:] Sztuka polska XX wieku, Warszawa 1971, s. 108.
67 S. Syrkus, Tempo architektury, „Praesens", 1930 nr 2, s. 5: A — architektura, F — funkcja, S — czynniki ekonomi-
czno-socjalne, T — czynniki techniczno-konstrukcyjne, P — czynniki plastyczne i czasowo-przestrzenne.