DOI Heft:
III: Od kubizmu do konstruktywizmu
DOI Artikel:Zwolanowska, Barbara: Architektura Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu w roku 1929
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14267#0234
ARCHITEKTURA PWK W POZNANIU W ROKU 1929
225
W konkursie, rozpisanym w roku 1924, na rozwiązanie i zabudowę terenów Targów Poznańskich wzięli
udział przedstawiciele polskiej awangardy. Bohdan Lachert, Józef Szanajca i Konrad Winkler przedstawili
projekty rozwiązania głównego wejścia na tereny targowe85. Mimo dwóch pierwszych nagród, przyznanych
Lachertowi, Szanajcy i Winklerowi, „pobudowano pilony", czyli „dwa kioski kasowe, rozwiązane jako obe-
liski"86. Na realizację awangardowych projektów było jeszcze za wcześnie. Nowoczesna architektura dopiero
„atakowała", żeby wkrótce wysunąć się na czołową pozycję.
W roku 1929 na Powszechnej Wystawie Krajowej wpływowi architektury awangardowej uległy niemal
wszystkie inne formy architektoniczne. Świadczyło to dowodnie o zwycięstwie architektury nowoczesnej. Li-
czebność pawilonów reprezentujących architekturę nowoczesną, jak również wyraźny jej wpływ na architekturę
pawilonów o formach tradycyjnych, potwierdzała także już jej upowszechnienie się. Jednocześnie obecność
czterech tylko pawilonów skrajnie awangardowych stanowiła zapowiedź nadchodzącego „załamania awan-
gardowego funkcjonalizmu"87.
Wykresy plastyczne, fotomontaże, rozwiązania wnętrz wykonane przez członków Praesensu w Pałacu
Rządowym dla ekspozycji Ministerstwa Skarbu, także w Pawilonie Monopoli Państwowych, jak również dla
ekspozycji Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej świadczyły o „oficjalnym" upowszechnieniu się sztuki no-
woczesnej. Jednocześnie wyraźny był aktywny i liczny udział artystów reprezentujących tendencje umiarkowanie
nowoczesne, formalnie nawiązujący do tradycji, związanych z takimi ugrupowaniami, jak Rytm, Ryt i Ład88,
stanowił, podobnie jak w architekturze, zapowiedź pewnego odwrotu od skrajnych założeń sztuki nowoczesnej.
Wszystkie te zjawiska, czytelne w architekturze pawilonów Powszechnej Wystawy Krajowej, w rozwiązaniach
wnętrz, opracowaniu plastycznym eksponatów, a także powołanie na stanowisko dyrektora Działu Sztuki
członka założyciela Rytmu, stanowiły zapowiedź odwrotu od awangardowych założeń sztuki nowoczesnej
w Polsce w nadchodzących latach trzydziestych.
L'ARCHITECTURE DE L'EX?OSITION NATIONALE UNIVERSELLE À POZNAN, EN 1929
L'Exposition Nationale Universelle de Poznań, en 1929, appelée aussi Pewuka (abréviation polonaise de Powszechna Wysta-
wa Krajowa), a été la plus grande et la plus importante à l'époque de l'entre-deux-guerres. Elle a été organisée à l'occasion du di-
xième anniversaire de la Pologne indépendante. Son but était de mener, en Pologne aussi bien qu'à l'étranger, une campagne avant
tout dans le domaine politique et économique et constituait une revue des réalisations du nouvel Etat dans les ressorts administratif,
économique, social et culturel.
L'année 1929, celle de l'Exposition Nationale Universelle, ne marque pas un tournant dans le développement de l'architec-
ture polonaise, l'exposition elle-même, mérite néanmoins d'être remarquée.
L'architecture de chaque exposition est, dans un degré plus ou moins important, une illustration des tendances et des courants
généraux. C'était bien le cas de l'exposition de Poznań, dont la forme des pavillons reflétait pleinement l'image complexe de l'ar-
chitecture polonaise après l'année 1918. L'Exposition Nationale Universelle a su rendre fidèlement l'image des recherches et des
réalisations effectuées dans la première décennie de l'entre-deux-guerres. Les pavillons, dont les formes renouaient avec les tradi-
tions de la Renaissance, du Baroque et du Classicisme, voisinaient avec d'autres, strictement liés à l'art décoratif polonais, à l'avant-
-garde ou enfin à un modernisme indéré.
L'Exposition Nationale a confirmé toute une époque, époque cruciale où s'est révélée l'architecture moderne. Elle a présenté
totutes les tendances de l'architecture polonaise de la période après 1918, dont les derniers rappels ont comparu précisément sous
la forme des pavillons de l'exposition. D'autre part, elle portait déjà en elle aussi les signes avant-coureurs des changements dans
le développement de l'architecture et de l'art en Pologne, qui devaient s'effectuer dans les années trente.
Traduit par Ludmiła Śliwka
85 N[orweth], op. cit., s. 8.
86 Miiller, op. cit., s. 14.
87 Olszewski, Architektura Warszawy s. 313.
88 Np. plakaty Powszechnej Wystawy Krajowej W. Jastrzębowskiego, T. Gronowskiego, Mieczysława Jurgielewicza; pla-
kat Działu Sztuki PWK Edmunda Bartłomiejczyka. Kierownictwo artystyczne i opracowanie wnętrz dla Wystawy Ministerstwa
Spraw Wewnętrznych przez Karola Stryjeńskiego wespół z m. in. Janem Kurzątkowskim, taka sama rola Stryjeńskiego przy współ-
pracy Wojciecha Jastrzębowskiego na Wystawie Ministerstwa Sprawiedliwości. Artystyczna działalność W. Wąsowicza dla eks-
pozycji Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej.
29 — Rocznik Historii Sztuki, t. XI.
225
W konkursie, rozpisanym w roku 1924, na rozwiązanie i zabudowę terenów Targów Poznańskich wzięli
udział przedstawiciele polskiej awangardy. Bohdan Lachert, Józef Szanajca i Konrad Winkler przedstawili
projekty rozwiązania głównego wejścia na tereny targowe85. Mimo dwóch pierwszych nagród, przyznanych
Lachertowi, Szanajcy i Winklerowi, „pobudowano pilony", czyli „dwa kioski kasowe, rozwiązane jako obe-
liski"86. Na realizację awangardowych projektów było jeszcze za wcześnie. Nowoczesna architektura dopiero
„atakowała", żeby wkrótce wysunąć się na czołową pozycję.
W roku 1929 na Powszechnej Wystawie Krajowej wpływowi architektury awangardowej uległy niemal
wszystkie inne formy architektoniczne. Świadczyło to dowodnie o zwycięstwie architektury nowoczesnej. Li-
czebność pawilonów reprezentujących architekturę nowoczesną, jak również wyraźny jej wpływ na architekturę
pawilonów o formach tradycyjnych, potwierdzała także już jej upowszechnienie się. Jednocześnie obecność
czterech tylko pawilonów skrajnie awangardowych stanowiła zapowiedź nadchodzącego „załamania awan-
gardowego funkcjonalizmu"87.
Wykresy plastyczne, fotomontaże, rozwiązania wnętrz wykonane przez członków Praesensu w Pałacu
Rządowym dla ekspozycji Ministerstwa Skarbu, także w Pawilonie Monopoli Państwowych, jak również dla
ekspozycji Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej świadczyły o „oficjalnym" upowszechnieniu się sztuki no-
woczesnej. Jednocześnie wyraźny był aktywny i liczny udział artystów reprezentujących tendencje umiarkowanie
nowoczesne, formalnie nawiązujący do tradycji, związanych z takimi ugrupowaniami, jak Rytm, Ryt i Ład88,
stanowił, podobnie jak w architekturze, zapowiedź pewnego odwrotu od skrajnych założeń sztuki nowoczesnej.
Wszystkie te zjawiska, czytelne w architekturze pawilonów Powszechnej Wystawy Krajowej, w rozwiązaniach
wnętrz, opracowaniu plastycznym eksponatów, a także powołanie na stanowisko dyrektora Działu Sztuki
członka założyciela Rytmu, stanowiły zapowiedź odwrotu od awangardowych założeń sztuki nowoczesnej
w Polsce w nadchodzących latach trzydziestych.
L'ARCHITECTURE DE L'EX?OSITION NATIONALE UNIVERSELLE À POZNAN, EN 1929
L'Exposition Nationale Universelle de Poznań, en 1929, appelée aussi Pewuka (abréviation polonaise de Powszechna Wysta-
wa Krajowa), a été la plus grande et la plus importante à l'époque de l'entre-deux-guerres. Elle a été organisée à l'occasion du di-
xième anniversaire de la Pologne indépendante. Son but était de mener, en Pologne aussi bien qu'à l'étranger, une campagne avant
tout dans le domaine politique et économique et constituait une revue des réalisations du nouvel Etat dans les ressorts administratif,
économique, social et culturel.
L'année 1929, celle de l'Exposition Nationale Universelle, ne marque pas un tournant dans le développement de l'architec-
ture polonaise, l'exposition elle-même, mérite néanmoins d'être remarquée.
L'architecture de chaque exposition est, dans un degré plus ou moins important, une illustration des tendances et des courants
généraux. C'était bien le cas de l'exposition de Poznań, dont la forme des pavillons reflétait pleinement l'image complexe de l'ar-
chitecture polonaise après l'année 1918. L'Exposition Nationale Universelle a su rendre fidèlement l'image des recherches et des
réalisations effectuées dans la première décennie de l'entre-deux-guerres. Les pavillons, dont les formes renouaient avec les tradi-
tions de la Renaissance, du Baroque et du Classicisme, voisinaient avec d'autres, strictement liés à l'art décoratif polonais, à l'avant-
-garde ou enfin à un modernisme indéré.
L'Exposition Nationale a confirmé toute une époque, époque cruciale où s'est révélée l'architecture moderne. Elle a présenté
totutes les tendances de l'architecture polonaise de la période après 1918, dont les derniers rappels ont comparu précisément sous
la forme des pavillons de l'exposition. D'autre part, elle portait déjà en elle aussi les signes avant-coureurs des changements dans
le développement de l'architecture et de l'art en Pologne, qui devaient s'effectuer dans les années trente.
Traduit par Ludmiła Śliwka
85 N[orweth], op. cit., s. 8.
86 Miiller, op. cit., s. 14.
87 Olszewski, Architektura Warszawy s. 313.
88 Np. plakaty Powszechnej Wystawy Krajowej W. Jastrzębowskiego, T. Gronowskiego, Mieczysława Jurgielewicza; pla-
kat Działu Sztuki PWK Edmunda Bartłomiejczyka. Kierownictwo artystyczne i opracowanie wnętrz dla Wystawy Ministerstwa
Spraw Wewnętrznych przez Karola Stryjeńskiego wespół z m. in. Janem Kurzątkowskim, taka sama rola Stryjeńskiego przy współ-
pracy Wojciecha Jastrzębowskiego na Wystawie Ministerstwa Sprawiedliwości. Artystyczna działalność W. Wąsowicza dla eks-
pozycji Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej.
29 — Rocznik Historii Sztuki, t. XI.