DOI Artikel:
Wojciechowski, Jerzy: Caraglio w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14245#0022
16
JERZY WOJCIECHOWSKI
9. G. G. Caraglio, wg Rossa Fiorentino, Rywalizacja Pieryd z muzami, miedzioryt, 243 x 389 mm,
Gabinet Rycin BUW. Fot. Pracownia Reprograficzna BUW
Nie było nic nadzwyczajnego w tym, że rytownik oddawał się jednocześnie szlachetnemu rzemiosłu
rżnięcia gemm, mającemu za sobą wspaniałą tradycję antyczną. Gemmy wykonywał na przykład wszech-
stronnie utalentowany wenecki sztycharz, Giulio Campagnola, a medalierstwem trudnił się płodny rytow-
nik, Enea Vico. Nie jest wykluczone, że Caraglio zajął się rytowaniem gemm zachęcony sukcesem swego
słynnego naówczas krajana, Mattea da Nassaro z Werony, artysty, który jako gliptyk, złotnik i medalier
znalazł uznanie na dworze Isabelli d'Esté, a następnie Franciszka I.
Aspiracje artystyczne Caraglia, chęć skupienia procesu twórczego we własnych rękach, nie oznaczają
radykalnego odrzucenia przez niego projektów innych artystów. W każdym jednak przypadku już sama
specyfika materii, drobne wymiary tego rodzaju prac, zdecydowanie odsuwały zagadnienie rysunku
przygotowawczego na plan dalszy, czyniąc twórcę gemmy czy medalu niejako wyłącznym autorem gotowe-
go dzieła.
Rodzi się jednak w związku z tym pytanie, czy i kiedy Caraglio rozpoczął realizowanie własnych
pomysłów i projektów? Za pierwsze próby tego typu działalności uznać należy kilka jego miedziorytów, do
których mógł wprowadzać, jak czynili to i inni rytownicy, drugoplanowe elementy własnej inwencji.
Proces usamodzielniania się artysty był stopniowy. Najpierw, jak już zostało powiedziane, kompilował
kompozycje swych rycin, zestawiając rysunki figuralne Gerolama dai Libri z fragmentami pejzaży Diirera.
Jako przykład rzeczywistej już inwencji własnej służyć może Rywalizacja Pieryd z muzami według Rossa
Fiorentino (il. 9)35. Krajobraz w tym przedstawieniu ostatnio proponuje się bowiem przypisać samemu
rytownikowi. Argumentem za jego autorstwem tej partii kompozycji jest przechowywana w Chatsworth
odbitka próbna ryciny z grupą samych postaci, na której pejzaż naniesiony został sangwiną z wielkim praw-
dopodobieństwem przez samego Caraglia, próbującego w ten sposób uporać się z właściwym rozłożeniem
światła padającego na drzewa i skały tak, aby było ono zgodne z oświetleniem grupy figuralnej36. Z tradycją
pozostawiania w gestii rytownika opracownia pejzażu spotykamy się zarówno w szkole włoskiej, jak
35 В art s с h, 53.
36 Z koncepcją tą wystąpił В ur у (1993, s. 8-9, tu ilustracja próbnej odbitki), a zaakceptował ją Franklin (1994, s. 283,
przypis 56). Pierwszy omówił tę odbitkę Carroll (1988, nr 17, s. 94, przypis 1).
JERZY WOJCIECHOWSKI
9. G. G. Caraglio, wg Rossa Fiorentino, Rywalizacja Pieryd z muzami, miedzioryt, 243 x 389 mm,
Gabinet Rycin BUW. Fot. Pracownia Reprograficzna BUW
Nie było nic nadzwyczajnego w tym, że rytownik oddawał się jednocześnie szlachetnemu rzemiosłu
rżnięcia gemm, mającemu za sobą wspaniałą tradycję antyczną. Gemmy wykonywał na przykład wszech-
stronnie utalentowany wenecki sztycharz, Giulio Campagnola, a medalierstwem trudnił się płodny rytow-
nik, Enea Vico. Nie jest wykluczone, że Caraglio zajął się rytowaniem gemm zachęcony sukcesem swego
słynnego naówczas krajana, Mattea da Nassaro z Werony, artysty, który jako gliptyk, złotnik i medalier
znalazł uznanie na dworze Isabelli d'Esté, a następnie Franciszka I.
Aspiracje artystyczne Caraglia, chęć skupienia procesu twórczego we własnych rękach, nie oznaczają
radykalnego odrzucenia przez niego projektów innych artystów. W każdym jednak przypadku już sama
specyfika materii, drobne wymiary tego rodzaju prac, zdecydowanie odsuwały zagadnienie rysunku
przygotowawczego na plan dalszy, czyniąc twórcę gemmy czy medalu niejako wyłącznym autorem gotowe-
go dzieła.
Rodzi się jednak w związku z tym pytanie, czy i kiedy Caraglio rozpoczął realizowanie własnych
pomysłów i projektów? Za pierwsze próby tego typu działalności uznać należy kilka jego miedziorytów, do
których mógł wprowadzać, jak czynili to i inni rytownicy, drugoplanowe elementy własnej inwencji.
Proces usamodzielniania się artysty był stopniowy. Najpierw, jak już zostało powiedziane, kompilował
kompozycje swych rycin, zestawiając rysunki figuralne Gerolama dai Libri z fragmentami pejzaży Diirera.
Jako przykład rzeczywistej już inwencji własnej służyć może Rywalizacja Pieryd z muzami według Rossa
Fiorentino (il. 9)35. Krajobraz w tym przedstawieniu ostatnio proponuje się bowiem przypisać samemu
rytownikowi. Argumentem za jego autorstwem tej partii kompozycji jest przechowywana w Chatsworth
odbitka próbna ryciny z grupą samych postaci, na której pejzaż naniesiony został sangwiną z wielkim praw-
dopodobieństwem przez samego Caraglia, próbującego w ten sposób uporać się z właściwym rozłożeniem
światła padającego na drzewa i skały tak, aby było ono zgodne z oświetleniem grupy figuralnej36. Z tradycją
pozostawiania w gestii rytownika opracownia pejzażu spotykamy się zarówno w szkole włoskiej, jak
35 В art s с h, 53.
36 Z koncepcją tą wystąpił В ur у (1993, s. 8-9, tu ilustracja próbnej odbitki), a zaakceptował ją Franklin (1994, s. 283,
przypis 56). Pierwszy omówił tę odbitkę Carroll (1988, nr 17, s. 94, przypis 1).