Rocznik Historii Sztuki (25.2000)

SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI KOMITETU NAUK O SZTUCE PAN
OD CZERWCA DO GRUDNIA 1999 ROKU

Do 28 maja 1999 r. Komitet Nauk o Sztuce PAN poprzedniej kadencji, liczył trzydzieści dziewięć
członków, w tym dwóch członków PAN. Przewodniczącym Komitetu był prof. dr hab. Mirosław Perz. W nowej
kadencji, obejmującej lata 1999-2003, Komitet liczy czterdziestu członków, w tym trzech członków PAN.
Przewodniczącym Komitetu został prof. dr hab. Juliusz A. Chrościcki, a sekretarzem doc. dr hab. Wojciech
Chyła.

1.1. W okresie sprawozdawczym odbyły się cztery posiedzenia plenarne, podczas
których wygłoszono trzy referaty:

5 marca. Prof. dr hab. Jan Michalik, Aktorska „szkoła krakowska" i „szkoła warszawska" - nowe
perspektywy.

Referent podjął kluczowe dla zrozumienia polskiej dziewiętnastowiecznej tradycji teatralnej porówna-
nie dwu najważniejszych ośrodków. Szczegółowa analiza wykazała odmienność postaw artystycznych i kształ-
tujących ją warunków. Okolicznościami tymi było położenie geopolityczne obu centrów polskiej tradycji
narodowej i wynikająca stąd przynależność do różnych zaborów. Oba omawiane skupiska teatralne już
w drugiej połowie XIX w. odróżniano nazwami aktorskiej „szkoły warszawskiej" i „krakowskiej". Pod tymi
określeniami kryły się nie tylko różnice w typach gry aktorskiej (Warszawa - gra indywidualnie wyrazista,
demonstrująca swój kunszt; Kraków - gra zespołowa, podporządkowana wrażeniu całości), ale cały szereg
cech towarzyszących. Z biegiem czasu Kraków, z całym swoim zapóźnieniem i materialnymi ograniczenia-
mi, wyprzedził Warszawę we wprowadzaniu na scenę nowoczesności repertuarowo-stylistycznej, kładąc
nacisk (co wynikało z tego również zapóżnienia) na nowy realistyczny repertuar i stylistyczną jedność
przedstawień.

Konkludując - oba ośrodki interesująco się uzupełniały i wpływały na siebie stymulująco, w różny
sposób wypełniając misję „teatru narodowego"; Warszawa jako scena zaopatrzona w środki materialne,
artystyczne (dłużej działające szkolnictwo tetralne) i wielkomiejską publiczność; Kraków jako scena nadra-
biająca skromność środków i lokalnej publiczności zaangażowaniem i inicjatywą oddanych jego teatrowi
mentorskich indywidualności (Kożmian, Antonina Hoffmann).

Wykład wzbudził zainteresowanie rozległością porównania przodujących w Polsce środowisk teatral-
nych w czasach ich formowania się. Zakres różnic wzbogacono w trakcie dyskusji o znaczenie wyborów
repertuarowych dla charakterystyki każdego z teatrów (uwaga prof. Lidii Kuchtówny), o znaczenie rozróż-
nienia postaci scenicznej od roli (prof. Barbara Lasocka-Pszoniak), wreszcie o znaczenie różnic między
zaborami (prof. Mirosław Perz). W sumie tak referent, jak dyskusja dawały wyraz prawdzie, iż kształt
każdej sztuki to rezultat uwarunkowań miejsca i czasu, w którym owa sztuka powstaje.