DOI Artikel:
Wisłocki, Marcin: Upamiętnienie i gloryfikacja w ewangelickiej sztuce Pomorza w XVI - XVII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14536#0236
230
MARCIN WISŁOC KI
24. Szczecin, kościół św. Jakuba. Ambona, przełom XVII/ 25. Smołdzino, ołtarz, ok. 1632. Fot. Marcin Wisłocki
XVIII w. Stan sprzed 1939 r. Fot. ze zbiorów Muzeum
Narodowego w Szczecinie
księcia i jego małżonkę, stanowiła osobna tablica inskrypcyjna, wysławiająca czyny Jana Fryderyka61. Cha-
rakterystyczne wydaje się to rozróżnienie osobistej wiary w Ukrzyżowanego od uczynków zmarłego, przy-
należnych do ziemskiej chwały. Fundacją jako wyrazem łaski Boga był z kolei nieistniejący ołtarz z kościoła
św. Mikołaja w Wolinie, ufundowany testamentem Joachima Woltera z 1668 г., z inskrypcją, głoszącą, iż
powstał on „von Gottes reichen milden Segen" - „z Bożego obfitego łaskawego błogosławieństwa"62. Znaj-
dujący się w głównej scenie (Chrystus w Tłoczni Mistycznej) zbiorowy portret rodziny świadczyć miał
o odkupieniu ukazanych osób, wynikającym z ofiarnej śmierci Chrystusa, ale także - dzięki umieszczeniu
w sąsiedztwie staro- i nowotestamentowych postaci - o ich wierze i pewności zbawienia63.
61 Znajdowała się ona pierwotnie za ołtarzem (ibidem, s. 88) gdzie przytoczony jej tekst; obecnie w kruchcie kościoła.
62 Lemcke, op. cit., Bd. I, Heft 4, s. 414.
63 Scena ta, zapewne jak w przypadku niezachowanego ołtarza z nieistniejącego kościoła św. Mikołaja w Szczecinie (1657),
wykonana została na kanwie wzoru graficznego karty tytułowej tzw. Kurfiirstenbibel, wykonanej na zlecenie elektora saskiego
Ernesta Pobożnego i wydanej po raz pierwszy przez Wolfganga Endtera w Norymberdze w 1641 r. O użyciu tego popularnego
w 2. poł. XVII w. wzoru w wypadku szczecińskiego dzieła pisał pastor Ludovicus Jacobi w kazaniu z okazji konsekracji kościoła
św. Mikołaja w Szczecinie (1657 г.), odnowionego po zniszczeniach spowodowanych oblężeniem przez wojska elektora branden-
burskiego Fryderyka Wilhelma: L. J а с o b i, Renovalia Nicolaitana, Oder Christliche Denek- und Danckpredigt / wegen der Reno-
viereten Kirchen zu S. Nicolai in Alten Stettin / Wie dieselbe durch Gottes Gnade / E.E. Wolweisen Raths und Herren Provisoren
riihmliche Vorsorge / auch vermittelst guthertziger frommer Christen freygebigkeit gebessert / gereiniget und gezieret / den 13.
Januar. Anno 1657. in ansehnlicher und Volckreicher Versamlung aufi dem 13. Cap. Nehemiae gehalten / auch auff Begehren und
freundliches ansuchen / manchem / bevorab den Nachkommen zum Nachricht / in Druck gegeben Von [...], der Heil. Schrifft D. und
gedachter Kirchen Pastore. Nebenst angehengeter absonderlichen Beschreibung derselben S. Nicolai Kirchen in Alten Stettin, Alten
Stettin 1657, k. b IV, v. Na temat ikonografii tego przedstawienia w sztuce protestanckiej: G. Schiller, Ikonographie der
christlichen Kunst, Bd. II, Die Passion Jesu Christi, Gutersloh 1968, s. 242 i п.; F. О h 1 y, Gesetz und Evangelium: Zur Typologie
bei Luther und Cranach. Zum Blutstrahl der Gnade in der Kunst, Schriftenreihe der Westfalischen Wilhelms-Universitat Munster,
N.F., Bd. I, Munster 1985, s. 68.
MARCIN WISŁOC KI
24. Szczecin, kościół św. Jakuba. Ambona, przełom XVII/ 25. Smołdzino, ołtarz, ok. 1632. Fot. Marcin Wisłocki
XVIII w. Stan sprzed 1939 r. Fot. ze zbiorów Muzeum
Narodowego w Szczecinie
księcia i jego małżonkę, stanowiła osobna tablica inskrypcyjna, wysławiająca czyny Jana Fryderyka61. Cha-
rakterystyczne wydaje się to rozróżnienie osobistej wiary w Ukrzyżowanego od uczynków zmarłego, przy-
należnych do ziemskiej chwały. Fundacją jako wyrazem łaski Boga był z kolei nieistniejący ołtarz z kościoła
św. Mikołaja w Wolinie, ufundowany testamentem Joachima Woltera z 1668 г., z inskrypcją, głoszącą, iż
powstał on „von Gottes reichen milden Segen" - „z Bożego obfitego łaskawego błogosławieństwa"62. Znaj-
dujący się w głównej scenie (Chrystus w Tłoczni Mistycznej) zbiorowy portret rodziny świadczyć miał
o odkupieniu ukazanych osób, wynikającym z ofiarnej śmierci Chrystusa, ale także - dzięki umieszczeniu
w sąsiedztwie staro- i nowotestamentowych postaci - o ich wierze i pewności zbawienia63.
61 Znajdowała się ona pierwotnie za ołtarzem (ibidem, s. 88) gdzie przytoczony jej tekst; obecnie w kruchcie kościoła.
62 Lemcke, op. cit., Bd. I, Heft 4, s. 414.
63 Scena ta, zapewne jak w przypadku niezachowanego ołtarza z nieistniejącego kościoła św. Mikołaja w Szczecinie (1657),
wykonana została na kanwie wzoru graficznego karty tytułowej tzw. Kurfiirstenbibel, wykonanej na zlecenie elektora saskiego
Ernesta Pobożnego i wydanej po raz pierwszy przez Wolfganga Endtera w Norymberdze w 1641 r. O użyciu tego popularnego
w 2. poł. XVII w. wzoru w wypadku szczecińskiego dzieła pisał pastor Ludovicus Jacobi w kazaniu z okazji konsekracji kościoła
św. Mikołaja w Szczecinie (1657 г.), odnowionego po zniszczeniach spowodowanych oblężeniem przez wojska elektora branden-
burskiego Fryderyka Wilhelma: L. J а с o b i, Renovalia Nicolaitana, Oder Christliche Denek- und Danckpredigt / wegen der Reno-
viereten Kirchen zu S. Nicolai in Alten Stettin / Wie dieselbe durch Gottes Gnade / E.E. Wolweisen Raths und Herren Provisoren
riihmliche Vorsorge / auch vermittelst guthertziger frommer Christen freygebigkeit gebessert / gereiniget und gezieret / den 13.
Januar. Anno 1657. in ansehnlicher und Volckreicher Versamlung aufi dem 13. Cap. Nehemiae gehalten / auch auff Begehren und
freundliches ansuchen / manchem / bevorab den Nachkommen zum Nachricht / in Druck gegeben Von [...], der Heil. Schrifft D. und
gedachter Kirchen Pastore. Nebenst angehengeter absonderlichen Beschreibung derselben S. Nicolai Kirchen in Alten Stettin, Alten
Stettin 1657, k. b IV, v. Na temat ikonografii tego przedstawienia w sztuce protestanckiej: G. Schiller, Ikonographie der
christlichen Kunst, Bd. II, Die Passion Jesu Christi, Gutersloh 1968, s. 242 i п.; F. О h 1 y, Gesetz und Evangelium: Zur Typologie
bei Luther und Cranach. Zum Blutstrahl der Gnade in der Kunst, Schriftenreihe der Westfalischen Wilhelms-Universitat Munster,
N.F., Bd. I, Munster 1985, s. 68.