DOI Artikel:
Wisłocki, Marcin: Upamiętnienie i gloryfikacja w ewangelickiej sztuce Pomorza w XVI - XVII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14536#0246
240 _MARC IN WISI (K RI
35. Schlemmin, epitafium Clausa von Thun (zm. 1594) 36. Gross Mohrdorf, epitafium Goetke von der Osten (zm.
i Anny Oldenburg, po 1594. Fot. Marcin Wisłocki 1613) i Margarethy Rottermund. Stan sprzed 1939 r.
Fot. ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie
Szczególnym wyrazem gloryfikacji stanowej było dążenie do uobecnienia (Gegenwartigkeit) szlachec-
kiego zleceniodawcy we wnętrzu kościelnym przez ufundowanie monumentu z figurą wielkości natural-
nej". Tendencja ta widoczna jest na Pomorzu w nielicznych pomnikach nagrobnych, zaś ich połączenie
z inspirowanym epitafiami programem teologicznym znane jest jedynie z kilku dzieł, upamiętniających
przeważnie przedstawicieli szlachty wyższej lub tej, która miała mocne związki z dworem książęcym, jak
np. hrabiowie von Eberstein w Nowogardzie oraz baronowie von Putbus w Vilmnitz na Rugii. Wspomniane
zespoły dzieł dają wyobrażenie o różnorodności tendencji, panujących wśród szlachty. Ebersteinowie po-
chowani zostali w specjalnej kaplicy przy kościele miejskim100, wyrażając tym samym scharakteryzowaną
przez Spangenberga potrzebę izolacji szlacheckiego pochówku od gemeine Pôbel, wiążącą się z interpreta-
cją 26. rozdziału Proroctwa Jeremiasza101. Pełnoplastyczne figury Ludwiga von Eberstein (zm. 1590), jego
żony Anny z domu hrabiny von Mansfeld oraz zapewne jednego z synów z żoną, o rozmiarach zbliżonych
do naturalnych, ukazane w pozycji stojącej przed Ukrzyżowanym, stanowiły wyraźny dowód dignitas człon-
ków hrabiowskiego rodu. Wyjątkowym przykładem zespolenia wątku teologicznego i gloryfikującego zdaje
się zespół kamiennych epitafiów rodu baronów von Putbus w Vilmnitz na Rugii ( 1599-1602)1()2, łączący
99 Por.: Keisch, op. cit., s. 54.
100 Niezachowane epitafium Ludwiga von Eberstein (zm. 1590) i jego żony Anny, z domu hrabiny von Mansfeld w kościele
Mariackim w Nowogardzie, ufundowane zapewne przez jednego z synów z żoną, znane z opisu i rysunku w: Lemcke, op. cit.,
Bd. Ш, Heft 9, s. 242-246, 451 i п., il. 95.
101 Por.: Keisch, op. cit., s. 61-69.
102 Haselberg, op. cit., Heft 4, s. 353-355; W. О h 1 e, G. В a i e r, Die Kunstdenkmale des Kreises Riigen, Leipzig 1963.
s. 606-608; [. Schlosser, Vilmnitz, Riigen, St. Maria Magdalena (Peda-Kunstfuhrer, Nr. 97/1994), Passau 1994, s. 13-16;
В a i e r, E n d e, D r a g e r, H an d or f, О 11 m a n n s, op. cit., s. 616. W dotychczasowej literaturze przedmiotu dzieła te łączone
były najczęściej z warsztatem Clausa Midowa, co jednak nie wydaje się być dostatecznie uzasadnione. M. Wisłocki, Epitafia
w Vilmnitz i Semlow jako przykłady recepcji niderlandyzmu w rzeźbie pomorskiej około 1600 roku, [w:| Niderlandyzm na Śląsku
i w krajach ościennych. Materiały z konferencji zorganizowanej przez Instytut Historii Sztuki i Katedrę Niderlandystyki Uniwer-
sytetu Wrocławskiego, Wrocław, maj 2001, red. M. К a p u s t к а, А. К o z i e ł, Р. O s z с z a n o w s к i (w druku).
35. Schlemmin, epitafium Clausa von Thun (zm. 1594) 36. Gross Mohrdorf, epitafium Goetke von der Osten (zm.
i Anny Oldenburg, po 1594. Fot. Marcin Wisłocki 1613) i Margarethy Rottermund. Stan sprzed 1939 r.
Fot. ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie
Szczególnym wyrazem gloryfikacji stanowej było dążenie do uobecnienia (Gegenwartigkeit) szlachec-
kiego zleceniodawcy we wnętrzu kościelnym przez ufundowanie monumentu z figurą wielkości natural-
nej". Tendencja ta widoczna jest na Pomorzu w nielicznych pomnikach nagrobnych, zaś ich połączenie
z inspirowanym epitafiami programem teologicznym znane jest jedynie z kilku dzieł, upamiętniających
przeważnie przedstawicieli szlachty wyższej lub tej, która miała mocne związki z dworem książęcym, jak
np. hrabiowie von Eberstein w Nowogardzie oraz baronowie von Putbus w Vilmnitz na Rugii. Wspomniane
zespoły dzieł dają wyobrażenie o różnorodności tendencji, panujących wśród szlachty. Ebersteinowie po-
chowani zostali w specjalnej kaplicy przy kościele miejskim100, wyrażając tym samym scharakteryzowaną
przez Spangenberga potrzebę izolacji szlacheckiego pochówku od gemeine Pôbel, wiążącą się z interpreta-
cją 26. rozdziału Proroctwa Jeremiasza101. Pełnoplastyczne figury Ludwiga von Eberstein (zm. 1590), jego
żony Anny z domu hrabiny von Mansfeld oraz zapewne jednego z synów z żoną, o rozmiarach zbliżonych
do naturalnych, ukazane w pozycji stojącej przed Ukrzyżowanym, stanowiły wyraźny dowód dignitas człon-
ków hrabiowskiego rodu. Wyjątkowym przykładem zespolenia wątku teologicznego i gloryfikującego zdaje
się zespół kamiennych epitafiów rodu baronów von Putbus w Vilmnitz na Rugii ( 1599-1602)1()2, łączący
99 Por.: Keisch, op. cit., s. 54.
100 Niezachowane epitafium Ludwiga von Eberstein (zm. 1590) i jego żony Anny, z domu hrabiny von Mansfeld w kościele
Mariackim w Nowogardzie, ufundowane zapewne przez jednego z synów z żoną, znane z opisu i rysunku w: Lemcke, op. cit.,
Bd. Ш, Heft 9, s. 242-246, 451 i п., il. 95.
101 Por.: Keisch, op. cit., s. 61-69.
102 Haselberg, op. cit., Heft 4, s. 353-355; W. О h 1 e, G. В a i e r, Die Kunstdenkmale des Kreises Riigen, Leipzig 1963.
s. 606-608; [. Schlosser, Vilmnitz, Riigen, St. Maria Magdalena (Peda-Kunstfuhrer, Nr. 97/1994), Passau 1994, s. 13-16;
В a i e r, E n d e, D r a g e r, H an d or f, О 11 m a n n s, op. cit., s. 616. W dotychczasowej literaturze przedmiotu dzieła te łączone
były najczęściej z warsztatem Clausa Midowa, co jednak nie wydaje się być dostatecznie uzasadnione. M. Wisłocki, Epitafia
w Vilmnitz i Semlow jako przykłady recepcji niderlandyzmu w rzeźbie pomorskiej około 1600 roku, [w:| Niderlandyzm na Śląsku
i w krajach ościennych. Materiały z konferencji zorganizowanej przez Instytut Historii Sztuki i Katedrę Niderlandystyki Uniwer-
sytetu Wrocławskiego, Wrocław, maj 2001, red. M. К a p u s t к а, А. К o z i e ł, Р. O s z с z a n o w s к i (w druku).