DOI article:
Wisłocki, Marcin: Upamiętnienie i gloryfikacja w ewangelickiej sztuce Pomorza w XVI - XVII wieku
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14536#0247
UPAMILjTNU N11 I ( il OKYI 1КЛС.1Л W liWANCiHLK'KH-J SX 11(1 POMORZA W XV'l-XVll WlkKU 241
37. Vilmnitz, epitafium Erdmanna von Putbus 38. Vilmnitz, epitafium Anny Marii von Putbus, z domu
(zm. 1622), 1602. Fot. Marcin Wisłocki von Hohenstein (zm. 1595), 1599-1601.
Fot. Marcin Wisłocki
całopostaciowe pełnoplastyczne przedstawienia członków rodu, figuralne sceny biblijne w zwieńczeniach,
programy personifikacji cnót i odpowiednio dobranych cytatów biblijnych. Charakterystyczne jest tu zróż-
nicowanie programów epitafiów męskich i żeńskich. Dla pierwszych (epitafia Ludwiga von Putbus, zm.
1594, i jego syna Erdmanna, zm. 1622 - il. 37) wybrane zostały sceny biblijnych zwycięstw (Dawid zabi-
jający Goliata, Samson walczący ze lwem)103, stanowiące starotestamentowy typ Zmartwychwstania Chry-
stusa, ale powstałe nie bez związku z osobistą gloryfikacją przedstawionych osób. Treści te łączą się z in-
spirowanymi, m.in. miedziorytami Goltziusa, postaciami rzymskich dowódców, będącymi nie tylko
niewątpliwą recepcją toposu miles christianus104, ale także odnoszącymi się do cnót Putbusów, ukazanych
w pełni swego ziemskiego dostojeństwa, w pozach wziętych z dworskich reprezentacyjnych portretów. Sceny
103 Za taką interpretacją przemawiać może pomnik nagrobny Władysława i Heleny von Stosch z Mojęcic (Śląsk), wykonany
w warsztacie Kaspra Bergera (1591), w którym dzięki dwukrotnemu ukazaniu postaci Samsona i Dawida (przed oraz po wypełnie-
niu zleconej przez Boga misji) unaoczniony został „czasowy" aspekt chrześcijańskiego zwycięstwa opisywanego w 4 rozdziale
II Listu św. Pawła do Tymoteusza. Por.: J. Harasimowicz, Mors janua vitae. Śląskie epitafia i nagrobki wieku reformacji, Acta
Universitatis Wratislaviensis, Nr 1098, Historia Sztuki III, Wrocław 1992, s. 140 i n.
104 Por.: A. W a n g, Der „Miles Christianus" im 16. und 17. Jahrhundert und seine mittelalterliche Tradition. Ein Beitrag zum
Verhaltnis von sprachlicher und graphischer Bildlichkeit, Mikrokosmos, Bd. I, Bern-Frankfurt a. M. 1975, s. 39-104. Topos ten
znalazł także swój wyraz w wydanych na Pomorzu kazaniach: G. M y 1 i u s, Militis Christiani munus ac funeus Oder Glaubiger
Christ-Ritter / Frohn vnd Lohn. Hoffdienst vnd Gewinst Hiebevor Aus der 2. Tim. 4. Cap. v. 7. Allen rechtschaffenen Sehlen-
Kàmpffern vnd Glaubens-Rittern zu Hertzquickendem troste: vnnd bestendiger Trew-eyfferiger fortstellung des Kampffes / in Volck-
reicher Gemein vnd Versamblung bewiesen vnd gepriesen: Numehr aber Auff beschehenes instdndiges anhalten vnd begehren
guthertziger mit Streiter wolmeinend / auch mdnniglich zum besten schrifftlich abgefasset vnd entworffen Durch M. [...} Pasewal-
censem, designatum Ecclesiae Welsenacensis Pastorem, ac vicinarum Inspectorem, Alten Stettin 1645 (chronostych). Wcześniej-
szym przykładem zastosowania tego motywu na Pomorzu, wykazującym zależność od graficznych kompozycji Hansa Vredemanna
de Vries z Inventien (1563), jest epitafium Achima Riebego (zm. 1582) w kościele Mariackim w Anklam (1585, il. 39), ląc/one
z warsztatem Philipa Brandina: Rome r, op. cit., s. 11, 94; В ai er, En de, 01 tm ann s, Rec hli n. op. cit.. s. 51.
37. Vilmnitz, epitafium Erdmanna von Putbus 38. Vilmnitz, epitafium Anny Marii von Putbus, z domu
(zm. 1622), 1602. Fot. Marcin Wisłocki von Hohenstein (zm. 1595), 1599-1601.
Fot. Marcin Wisłocki
całopostaciowe pełnoplastyczne przedstawienia członków rodu, figuralne sceny biblijne w zwieńczeniach,
programy personifikacji cnót i odpowiednio dobranych cytatów biblijnych. Charakterystyczne jest tu zróż-
nicowanie programów epitafiów męskich i żeńskich. Dla pierwszych (epitafia Ludwiga von Putbus, zm.
1594, i jego syna Erdmanna, zm. 1622 - il. 37) wybrane zostały sceny biblijnych zwycięstw (Dawid zabi-
jający Goliata, Samson walczący ze lwem)103, stanowiące starotestamentowy typ Zmartwychwstania Chry-
stusa, ale powstałe nie bez związku z osobistą gloryfikacją przedstawionych osób. Treści te łączą się z in-
spirowanymi, m.in. miedziorytami Goltziusa, postaciami rzymskich dowódców, będącymi nie tylko
niewątpliwą recepcją toposu miles christianus104, ale także odnoszącymi się do cnót Putbusów, ukazanych
w pełni swego ziemskiego dostojeństwa, w pozach wziętych z dworskich reprezentacyjnych portretów. Sceny
103 Za taką interpretacją przemawiać może pomnik nagrobny Władysława i Heleny von Stosch z Mojęcic (Śląsk), wykonany
w warsztacie Kaspra Bergera (1591), w którym dzięki dwukrotnemu ukazaniu postaci Samsona i Dawida (przed oraz po wypełnie-
niu zleconej przez Boga misji) unaoczniony został „czasowy" aspekt chrześcijańskiego zwycięstwa opisywanego w 4 rozdziale
II Listu św. Pawła do Tymoteusza. Por.: J. Harasimowicz, Mors janua vitae. Śląskie epitafia i nagrobki wieku reformacji, Acta
Universitatis Wratislaviensis, Nr 1098, Historia Sztuki III, Wrocław 1992, s. 140 i n.
104 Por.: A. W a n g, Der „Miles Christianus" im 16. und 17. Jahrhundert und seine mittelalterliche Tradition. Ein Beitrag zum
Verhaltnis von sprachlicher und graphischer Bildlichkeit, Mikrokosmos, Bd. I, Bern-Frankfurt a. M. 1975, s. 39-104. Topos ten
znalazł także swój wyraz w wydanych na Pomorzu kazaniach: G. M y 1 i u s, Militis Christiani munus ac funeus Oder Glaubiger
Christ-Ritter / Frohn vnd Lohn. Hoffdienst vnd Gewinst Hiebevor Aus der 2. Tim. 4. Cap. v. 7. Allen rechtschaffenen Sehlen-
Kàmpffern vnd Glaubens-Rittern zu Hertzquickendem troste: vnnd bestendiger Trew-eyfferiger fortstellung des Kampffes / in Volck-
reicher Gemein vnd Versamblung bewiesen vnd gepriesen: Numehr aber Auff beschehenes instdndiges anhalten vnd begehren
guthertziger mit Streiter wolmeinend / auch mdnniglich zum besten schrifftlich abgefasset vnd entworffen Durch M. [...} Pasewal-
censem, designatum Ecclesiae Welsenacensis Pastorem, ac vicinarum Inspectorem, Alten Stettin 1645 (chronostych). Wcześniej-
szym przykładem zastosowania tego motywu na Pomorzu, wykazującym zależność od graficznych kompozycji Hansa Vredemanna
de Vries z Inventien (1563), jest epitafium Achima Riebego (zm. 1582) w kościele Mariackim w Anklam (1585, il. 39), ląc/one
z warsztatem Philipa Brandina: Rome r, op. cit., s. 11, 94; В ai er, En de, 01 tm ann s, Rec hli n. op. cit.. s. 51.